Tíminn - 08.02.1977, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 8. febrúar 1977
9
hún hefur aö geyma, veröi mun
réttari en þær upplýsingar sem
koma fram meö núverandi fyrir-
komulagi.
Skipun rikisskattanefndar er
breytt. 1 staö þess aö i nefndinni
eigi sæti þrir aöalmenn og þrlr
varamenn sem allir taka meira
og minna þátt i störfum nefndar-
innar, er lagt til aö nefndin veröi
skipuö þremur mönnum sem hafi
nefndarstörfin aö aöalstarfi.
Jafnframt veröi skattsektir nú i
höndum rikisskattanefndar en sú
sérstaka skattsektanefnd, sem
starfar samkvæmt gildandi lög-
um veröi felld niöur. Viöurlög viö
skattsvikum veröi þyngd aö ýmsu
leyti og veigamesta breytingin sú
aö gert er ráö fyrir þvl aö ftrekuö
brot eöa miklar sakir geti leitt til
sambærilegra fangelsisdóma og
um væri aö ræöa fjárdrátt, fjár-
svik eöa önnur auögunarbrot
samkvæmt heningarlögum.
Skattafslættir
i stað frádrátta
Verkefni eins af vinnuhópunum
var aö gera tillögur um samhæf-
ingu trygginga-og skattkerfis, og
aö athuga hvort ekki mætti færa
tekjuskattsgrunn einstaklinga
nær heildartekjum þeirra. Var
frumbreyting I þessa átt lögleidd
áárinu 1975' meö persónuafslætti.
Vinnuhópur þessi skilaöi áfanga-
skýrslu i nóvember s.l., þar sem
geröar voru tillögur um breyting-
ar á tekjuskatti einstaklings. Er
þessum tillögum i aöalatriöum
fylgt I frumvarpi þessu.
Meginbreytingin sem frum-
varpiö felur I sér aö þessu leyti, er
sú aö skattgrunnur til tekjuskatts
veröi hinn sami og skattgrunnur
til tekjuútsvars. Samkvæmt gild-
andi lögum eru veittir nokkrir
frádrættir frá vergum tekjum áö-
ur en aö útsvar er af þeim reikn-
aö. Hins vegar eru mun fleiri frá-
drættir veittir frá vergum tekjum
áöur en tekjuskatturerreiknaöur
af þeim. Hér er lagt til aö sá
skattgrunnur sem tekjuskattur
reiknast af veröi nánast hinn
sami og sá sem útsvar veröur þá
reiknaö af. 1 þessu felst aö gerö er
tillaga um niöurfellingu vel
flestra þeirra frádráttarliöa sem
nú eru heimilaöir samkvæmt
gildandi lögum. Viö álagningu
tekjuskatts áriö 1976 nam frá-
dráttur frá brúttótekjum, áöur en
skattur var reiknaöur rösklega
21% af brúttótekjunum en mis-
munur brúttótekna og tekju-
skattsstofns samkvæmt frum-
varpinu yröi hins vegar aöeins
um 3% eöa svipaöurog mismunur
brúttó-og vergra tekna tilskatts i
dag. Þeir frádrættir sem lagt er
til aö niöur veröi felldir, eru
meöal annars iögjald af llfeyris-
tryggingu, iögjald af lifsábyrgÖ,
stéttarfélagagjöld, sjúkra-og
slysapeningar, gjafir til menn-
ingarmála, kostnaöur viö öflun
bóka, giftingarfrádráttur,
björgunarlaun, námsfrádráttur
af tekjum nemanda sjálfs, frá-
dráttur aö námi loknu vegna
námskostnaöar, sem stofnaö var
til eftir 20 ára aldur, verkfæra-
kostnaöur, vaxtagjaldafrádrátt-
ur, fasteignagjöld, fyrning og viö-
haldskostnaöur af Ibúöarhúsnæöi.
Ýmsum þessara frádráttarliöa er
breytt I afslátt frá skatti, en
kosturinn viö aö haf a afslátt I staö
frádráttar er meöal annars sá aö
skattafsláttur nýtist öllum jafnt
sem ná reiknuöum skattí, en frá-
dráttur frá tekjum áöur en skatt-
ur er reiknaöur nýtist hins vegar
þeim betur sem eru I hærra skatt-
þrepinu.
Þeir skattafslættir sem frum-
varpiö gerir ráö fyrir, auk per-
sónuafsláttar og heimilisafsláttar
sem þegar er getiö, eru launaaf-
sláttur, vaxtaafsláttur, viöhalds-
afsláttur, sjómannaafsláttur og
fiskimannaafsláttur. 1 launaaf-
slættinum felst þaö aö gjaldanda
er heimilt aö draga 2% af launa-
tekjum sinum frá skatti. Þessum
afslætti er ætlaö aö koma I staö
ýmissa frádráttarliöa I gildandi
lögum, einkum þeirra sem allir
launþegar hafa notiö t.d. iögjalda
af llfeyristryggingu, stéttarfé-
lagsgjöld o.s.frv. Einnig er hon-
um ætlaö aö koma i staö ýmissa
frádráttarliöa sem flestir gjald-
endur njóta einhvern tima á lifs-
leiöinni, svo sem giftingarfrá-
drátt, námsfrádrátt o.s.frv. 1 staö
heimildargildandilaga tilþess aö
draga vaxtagjöld frá tekjum ger-
ir frumvarpiö ráö fyrir sérstök-
um vaxtagjaldaafslætti er nemur
25% af vaxtagjöldum viökomandi
gjalda. Þá er þaö nýmæli varö-
andi þennan afslátt, aö öllum
gjaldendum er heimill ákveöinn
lágmaksvaxtafrádráttur án tillits
til þess hvort þeir hafa vaxtagjöld
eöa ekki. Er hugmyndin aö þessi
staölaöi afsláttur komi þeim til
góöa sem ekki bera skuldir vegna
eigin húsnæöis og þá aö jafnaöi
búa I leiguhúsnæöi, en eins og
kunnugt er, er húsaleiga ekki frá-
dráttarbær til skatts. Þá er gert
ráö fyrir heimild til aö draga frá
skatti viöhaldsafslátt sem nema
skal 25% af greiddri viöhalds-
vinnu viölbúö.sem gjaldandiá og
hefur til eigin afnota allt aö vissu
hámarki. Greinir menn nokkuö á
um ágæti núgildandi heimilda um
aö draga viöhaldskostnaö frá
tekjum, áöur en skattur er á þá
lagöur. Annars vegar er þaö
sjónarmiö aö slik frádráttar-
heimild stuöli aö þvi aö vinnulaun
viö viöhald séu gefin upp til
skatts, hins vegar hefur þessi frá-
dráttur i för meö sér glfurlega
vinnu fyrir skattyfirvöld végna
þess aö mjög erfitt er aö skera úr
um hvenær um er aö ræöa frá-
dráttarbært viöhald, og hvenær
um er aö ræöa endurbætur sem
ekki eru frádráttarbærar. Telja
margir skattstjórar og aörir þeir
sem aö skattamálum vinna aö
ákvæöin um viöhaldsfrádrátthafi
ekki leitt til þess aö laun viö viö-
hald hafi veriö gefin upp sem
skyldi, en hins vegar hafi deilur
oröiö mjög miklar út af þessari
heimild. Er til marks um þessi
vandkvæöi, aö af 797 málum, sem
lágu fyrir Rikisskattanefnd um
s.l. áramót, voru um 700 vegna
ágreinings um viöhaldsfrádrátt.
Sömu rök og gagnrök sem eiga
viö um viöhaldsfrádrátt eiga
einnig viö um viöhaldsafslátt.
Hins vegar þótti ekki fært aö
leggja til I frumvarpinu aö fella
hann niöur, en þetta er eitt af
þeim atriöum, sem þingiö og f jár-
hagsnefndarmenn ættu aö gefa
gaum aö hvort vert er aö breytt
yröi frá þvl sem gert er ráö fýrir I
frumvarpinu. Sjómannaafslætti
og fiskimannaafslætti er ætlaö aö
koma 1 staö hliöstæöra frá-
dráttarliöa sem er I gildandi lög-
um.
Meö niöurfellingu frádráttar-
liöanna er stigiö nokkuö róttækt
skref I átt til einföldunar skatt-
kerfisins. Þvi er ekki aö neita, aö
ákveönar ástæöur lágu til upp-
töku flestra þeirra frádráttarliöa
sem hér er lagt til aö niöur veröi
felldir og má segja aö margir
þeirra séu sanngjarnir, ef litiö er
á þá út af fyrir sig hvern og einn.
Þegar þeir koma hins vegar allir
saman I skattalögunum hafa þeir
valdiö þvl aö skattbyröi einstakl-
inga meö sömu tekjur hafa veriö
ákaflega misjöfn og hafa þvl
valdiöí reynd misræmi sem erfitt
er aö sætta sig viö og hefur valdiö
megnri óánægju meöal lands-
manna. Nú reynir þvi á, hvort
menn vilja I reynd þá einföldun,
sem ætiö er veriö aö tala um aö
þurfi aö veröa á skattkerfinu. Þvl
er ekki aö leyna aö hún getur
komiö einstökum gjaldendum illa
á tilteknum árum I samanburöi
viö gildandi lög. Má finna þess
mörg dæmi, aö skattbyröi
manna, sem best hefur notast aö
frádráttarliöum gildandi laga,
aukist verulega samkvæmt frum-
varpinu.
Ég gat þess áöan, aö frádráttur
vegna fasteignagjalda, fyrningar
og viöhaldskostnaöar á íbúöar-
húsnæöisem gjaldandi býr I sjálf-
ur væri meöal þeirra frádráttar-
liöa.sem felldir væru niöur. Þetta
er þáttur I aö fella niöur bæöi
tekjur og gjöld af eigin Ibúöar-
húsnæöi. Veröur á mótifelld niö-
ur eigin húsaleiga til tekna. Viö
álagningu 1975 vógu þessir liöir
nokkurn veginn salt, en )>aö ár
voru bæöi tekjur og gjöld af
Ibúöarhúsnæöi reiknuö sem hlut-
föll af fasteignamati. Þessu var
breytt viö álagningu 1976 og viö-
haldskostnaöur heimilaöur til
frádráttar samkvæmt reikningi.
Viö þetta má ætla aö frádráttur
vegna viöhalds hafihækkaö veru-
lega, en á móti þvi ætti aö vega sá
viöhaldsvinnuafsláttur sem gerö
ertillaga um I 4. tl. 64. gr. frum-
varpsins. Ættu þessar breytingar
varöandi ibúöarhúsnæöiö aö
horfa verulega til einföldunar, og
I heild ættu þær breytingar, sem
ég hef rakiö hér aö framan aö
geta auöveldaö upptöku staö-
greiöslukerfis ef ákvöröun yröi
tekin um slikt.
Skattlagning hjóna
Allt frá þvi aö almennur tekju-
skattur var leiddur i lög hér á
landi 1921 hefur meginreglan ver-
iö sú aö tekjur hjóna hafa veriö
taldar saman til skattgjalds og
skattur reiknaöur I einu lagi af
hinum sameiginlegu tekjum.
Persónufrádráttur hefur hins
vegar frá upphafi veriö hærri fyr-
ir hjón en fyrir einstaklinga. A
þessum fyrstu árum almennrar
tekjuskattlagningar og reyndar
lengi fram eftir voru mjög mörg
þrep I skattstiganum, og þvi
skipti meira máli en nú er hvar I
skattstiganum umframtekjur
lentu. Er konur fóru aö marki aö
sækja út á vinnumarkaö utan
heimilanna lentu tekjur þeirra
þvl sem umframtekjur heimilis-
ins á tiltölulega háu skattþrepi.
Þetta þótti aö mörgu leyti ósann-
gjarnt og voru ýmis frumvörp
flutt á Alþingi sem ætlaö var aö
bæta úr þessu. Þannig má t.d.
nefna aö áriö 1951 flutti Gylfi Þ.
Gislason frumvarp um helminga-
skipti tekna hjóna til skatts fram
aö vissu teknamarki. Ariö 1952
flutti sami þingmaöur ásamt
fleirum frumvarp svipaös efnis,
og sama ár flutti Jóhann Hafstein
og fleiri frumvarp sem stefndi i
svipaöa átt. Ekkert þessara
frumvarpa náöi fram aö ganga.
Hér má skjóta inn, aö I lögum
nr. 6/1935 um tekjuskatt og
eignarskatt (siöustu málsgr. 10.
gr.) varsettheimild til frádráttar
frá tekjum vegna heimilisstjórn-
ar. Er þetta nánar útfært I reglu-
gerö nr. 133/1936 (17. gr. 7. tölubl.
b.). En þar segir, aö frádráttar
njóti kvæntir menn, sem hafa haft
ráöskonu vegna þess aö eiginkon-
an hefir haft atvinnu utan
heimilis. Þessi frádráttur mátti
þó ekki nema meiru en lögleyföur
persónufrádráttur vegna eigin-
konu, og heldur ekki vera hærri
en tekjur eiginkonu utan heimilis.
Meö lögum nr. 41/1954 (7. gr. 4
tölul. j.) er lagaákvæöum varö-
andi þetta efni breytt á þessa
leiö :
„Nú vinnur gift kona, sem er
samvistum viö mann sinn, fyrir
skattskyldum tekjum, en keypt
er I staöinn heimilisaöstoö, og
er þá heimilt aö draga frá tekj-
um hjónanna, áöur en skattur
er á þær lagöur, fjárhæö, er
nemur persónufrádrætti kon-
unnar samkvæmt 12. gr. og 1/3
af persónufrádrætti bama og
annarra ómaga, sem hjónin
hafa á framfæri á heimili sínu.
Frádrátturinn I heild má þó
aldrei vera meiri en nemur 2/3
af þvi, sem konan vinnur inn,
og heldur ekki meiri en greitt
hefur veriö fyrir keypta
heimilisaöstoö. Til keyptrar
heimilisaöstoöar telst kaup og
hlunnindi þjdnustufólks á
heimilum og greiöslur fyrir
börn á dagheimilum.”
Auk þessarar breytingar á frá-
drætti vegna útivinnandi eigin-
konu samkvæmt lögum nr.
41/1954 var jafnframt I sömu lög-
um reynt aö leysa þetta vanda-
mál meö þvl aö innleiöa sérstak-
an skattstiga fyrir hjón þar sem
þrepin voru stærri en i skatt-
stiganum fyrir einstaklinga. Ekki
leysti þetta hjónasköttunar-
vandamáliö. Áriö 1956 flutti Al-
freö Gislason tillögu um aö
heimiluö yröi sérsköttun launa-
tekna giftra kvenna. Þaö frum-
varp náöi ekki fram aö ganga. A
sama þingi var enn flutt fram
frumvarp um helmingaskipta-
regluna. Voru flutningsmenn
RagnhildurHelgadóttir o.fl. Ekki
náöi þaö fram aö ganga heldur og
á sömu lund fór meö frumvarp
sama efnis, er sömu þingmenn
fluttu áriö 1957. Þá var einnig á
þingi 1973 flutt af tveim þing-
mönnum Sjálfstæöisflokksins
frumvarp, sem gekk I sömu átt,
en þaö náöi ekki fram aö ganga.
Ariö 1957 flutti meiri hluti fjár-
hagsnefndar neöri deildar tillögu
um breytingu á stjórnarfrum-
varpi þvi er þá var til meöferöar i
þinginu, varöandi tekjuskatt og
eignarskatt. Var þessi
breytingartillaga flutt aö tilmæl-
um rlkisstjórnarinnar, og var
unninaf nefnd sem til þessa haföi
veriö skipuö. 1 þessaritillögu fólst
núgildandi regla um heimild til aö
draga helming launatekna eigin-
konu frá tekjum áöur en skattur
var reiknaöur, svo og heimild til
sérsköttunar á launatekjum
eiginkonu væri þess óskaö. Hlaut
þessi tillaga samþykki þingsins
og var birt sem lög nr. 36/1958.
Um leiö var felld niöur sú tak-
markaöa heimild sem veriö haföi
I lögum til þess aö draga frá tekj-
um eiginkonu kostnaö sem af úti-
vinnunni leiddi, og áöur er frá
greint. Má segja, aö hér meö hafi
skattlagning hjóna i megindrátt-
um veriö komin I þaö horf, sem
slöan hefur haldist óbreytt.
Þær aöferöir, sem til greina
komaviö skattlagningu á tekjum
hjóna eru allmargar, en I grófum
dráttum má kannski segja, aö
fjórar séu hinar helstu þeirra. Má
þar fyrst nefna algera sérsköttun,
sem felst i þvi aö tekjur hvors
hjóna eru skattlagöar sem um
einstakling væri aö ræöa og ekk-
ert tillit tekiö til þess aö viökom-
andi aöilar eru I hjúskap. Þessi
regla er aö mörgu leyti skýr og
einfölden húnhefur þann galla aö
afliaöeins annaö hjóna tekna eru
þær skattlagöar eins og um ein-
stakling væri aö ræöa og ekkert
tillit tekiö til þess aö meiri fram-
færslubyröi hvllir á þessum tekj-
um en samsvarandi tekjum ein-
staklings.
Annar kosturinn er sá aö halda
sérsköttuninni aö mestu leyti en
taka þó tillit til hjúskaparins meö
þvl aö hafa mismunandi skatt-
stiga og heimila y firfærslu á þeim
ónýtta persónuafslætti sem annaö
hjóna getur ekki nýtt sér sökum
lágra rékna yfir á tekjur hins
hjónanna. Aö þessu leyti yröi tek-
iö tillit til aukinnar framfærslu-
byröi hjónanna miöaö viö ein-
staklinga.
Þriöji meginkosturinn er aö
fara þá leiö sem frumvarpiö gerir
ráö fyrir, þ.e.a.s. aö skipta tekj-
um hjona til helminga. Má segja,
aö I þessari aöferö felist, aö
gengiö sé skrefi lengra heldur en
I slöastnefndu reglunni, þar sem
þessi regla felur ekki einungis I
sér aö persónuafslátturinn nýtist
hjá báöum hjónum heldur nýtist
neöra skattþrepiö einnig hjá báö-
um, enda þótt aöeins annaö afli
teknanna. Þessi aöferö hefur þvl
þann kost umfram þá síöast-
nefndu aö vera enn hlutlausari en
hin gagnvart þvi hvort hjónanna
vinnur fyrir tekjunum. Sam-
kvæmt helmingaskiptareglunni
skiptir engu máli hvernig tekju-
öflun heimilisins skiptist milli
hjónanna.
Fjóröa meginreglan er svo sú
samsköttun, sem tiökast hefur
hingaö til. Hér hefur aö visu veriö
sett fram mjög einföld mynd af
möguleikum í hjónasköttun þvl aö
ótal afbrigöi eru hugsanleg af
hverjum þeirra kosta sem nefndir
hafa veriö hér aö framan. Helm-
ingaskiptareglan, sem frumvarp-
iö gerir ráö fyrir, hefur veriö
notuö bæöi I V-Þýskalandi og
Bandarlkjunum um alllangt skeiö
og þótt gefa góöa raun I þeim
löndum. Gert er ráö fyrir I frum-
varpinu, aö hjón telji sameigin-
lega fram allar tekjur slnar og
eignir á svipaöan hátt og veriö
hefur. Frá þessum sameiginlegu
tekjum sé síöan dreginn frá sá
frádráttur sem frumvarpiö
heimilar. Mismunur af þessum
tölum, svonefndur tekjuskatt-
stofn, er slöan tekinn og honum
skipt upp til jafns I tvo helminga
og skattur hjóna reiknaöur af
hvorum helmingi fyrir sig. Vinni
hjónin sameiginlega meira en 12
mánuöi á ári utan heimilisins fá
þau siöan tvenns konar afslætti
frá skatti vegna þess aukakostn-
aöar sem af sllkri útivinnu leiöir.
Er annars vegar svonefndur
heimilisafsláttur sem hjónum
hlotnast án tillits til þess hvort
þau hafa börn á framfæri slnu eöa
ekki. Hins vegar er svonefndur
barnabótaauki sem einungis veit-
ist þeim hjónum, sem hafa börn á
framfæri sln u. Gengur hann til
skuldajöfnuöar öörum opinberum
gjöldum, en greiöist út ef eitthvaö
er þá eftir á sama hátt og barna-
bætur gera samkvæmt gildandi
lögum. Þegar skattur hjóna hefur
þannig veriö reiknaöur út sitt I
hvoru lagi, fyrir hvort hjóna um
sig, er hann sameinaöur og birtur
I einu lagi eftir nánari ákvæöum
rlkisskattstjóra og innheimtur á
svipaöan hátt og veriö hefur,
þannig aö hjón bera ábyrgö á
sköttum hvors annars á sama
hátt og hingaö til hefur gilt.
rp til laga um tekjuskatt og eignaskatt — Fyrri hluti