Tíminn - 30.04.1977, Side 8

8
Laugardagur 30. april 1977
baö verBur æ ljósara hver
straumhvörf uröu til batnaöar I
efnahagsllfi okkar Islendinga á
sl. ári. Viöskiptahalli viö útlönd
varö stórum minni en áriö áöur,
gjaldeyrisstaöa batnaöi til muna,
svo og fjárhagsstaöa rikissjóös.
Nokkuö dró úr þeirri veröbólgu,
sem geisaö hefur hér á landi um
langt skeiö, þótt i þvi efni hafi
ekki enn tekizt aö ná þvi marki,
sem sett var i stjórnarsáttmálan-
um. Atvinna var góö og fram-
kvæmdir voru miklar, bæöi á
vegum hins opinbera og hjá ein-
staklingum. A margan hátt var
búiö I haginn fyrir framtiöina. Ég
þyl hér engar tölur. Þær eru til-
tækar I opinberum skýrslum.
tJtlitið bjartara, en oft
áður
Útlitiö i efnahagsmálum
þjóöarinnar er þvi bjartara nú en
oft áöur. Þvi er spáö, aö þjóöar-
tekjur aukist um 5%, ef skynsam-
lega veröur á málum haldiö.
Framvindan á fjórum fyrstu
mánuöum þessa árs er hagstæö.
Framleiösla fer vaxandi, at-
vinnuástand er gott, viöskipta-
kjör eru góö og batnandi enn sem
komiö er og sæmilega horfir um
jöfnuö I viöskiptum viö útlönd.
Viö ættum þvi aö geta litiö til
framtiöarinnar meö hóflegri-
bjartsýni, ef ekki slær i baksegl.
Ég held lika, aö almennt sé
rikjandi bjartsýni. Fram-
kvæmdaáform, húsbyggingar,
gróska i atvinnulifi, óskir um
skipakaup og margt fleira bera
þessari bjartsýni vitni. Þaö er
óþurftaverk, sem of margir iöka
að telja kjark úr ungu fólki, en þvi
þarf aö rétta örvandi hönd.
Eins og jafnan eru þó ýmsar
blikur á lofti.. Verölag á ýmsum
innflutningsvörum fer ört hækk-
andi. Kjaramál eru öll óleyst og
þar meö sjálf tekjuskiptingin inn-
an þjóöfélagsins. Rikir þvi enn
mikil óvissa á þvi sviöi.
Ég tel nokkurt svigrúm hafi
skapazt til þess, eins og nú horfir,
aö grynna nokkuö á erlendum
skuldum, og bæta raunverulega
kjör þeirra, sem lakast eru settir,
láglaunafólks og ellilifeyrisþega.
100 þús. kr. mánaðar-
laun
Ég hef áöur lýst þvi yfir, aö ég
er fylgjandi þeirri stefnu, sem
mörkuð var á sföasta Alþýöusam-
bandsþingi, þ.e. aö mánaöarlaun
hinna lægst launuðu hækki i 100
þúsund krónur, miöaö viö verölag
þaö, sem gilti sl. haust. Menn
geta ekki meö góöu móti lifað af
lægri launum. Hitt vil ég jafn-
framt undirstrika, aö ég tel ekki
unnt aö láta tilsvarandi launa-
hækkun ganga I gegnum allt
launakerfiö.
Þeir, sem hafa hærri laun,
veröa aö láta sér nægja minna.
Þaö veröur samkvæmt minu mati
aö stefna aö nokkurri launajöfn-
un. Það er blátt áfram óhjá-
kvæmilegt, ef takast á aö rétta
hlut þeirra, sem neöstir eru I
launastiganum.
Aukning þjóöartekna setur
heildarlaunahækkun ákveðin
mörk. Innan þess ramma má á
margan hátt breyta tekjuskipt-
ingunni, þ.á.m. I þaö horf, sem
áðan var greint. En heildarlauna-
hækkun umfram þaö, sem
þjóðartekjur leyfa, fær ekki staö-
izt — veröur ekki raunveruleg.
Eins og áöur er sagt, er þvi spáö,
aö tekjur allrar þjóöarinnar auk-
ist um 5% á þessu ári. Þaö þýöir
m.ö.o., aö sú heildarlaunahækk-
un, sem fer fram úr þvi marki,
veröur aöeins til þess aö auka á
hraöa veröbólgunnar. Þaö býöur
aftur þeirri hættu heim, aö á ný
upphefjist stórfelld vixlverkun
kaupgjalds og verölags, sem get-
ur þurrkaö út í einu vetfangi
launahækkun þá, er skriöunni
hleypti af staö. Og eftir sitja þeir,
sem lægst hafa launin — öllu verr
settir en áöur.
Ábyrg afstaða verka-
lýðsforustunnar
Þetta geröist á árinu 1974, þó aö
utanaðkomandi ástæöur ættu þar
drýgstan hlut aö. Þaö er von mln
og trú, aö verkalýösleiötogar hafi
dregið nokkurn lærdóm af því,
sem þá átti sér staö. A siöustu
2 árum hefur verkalýösfor-
ustan sýnt þá ábyrgu afstööu aö
taka tillit til efnahagsástandsins.
Hóflegir kjarasamningar á þessu
tímabili eiga sinn drjúga þátt I
þvl, aö jákvæöur árangur hefur
náöst á sviöi efnahagsmála aö
undanförnu. Vonandi er, aö þessi
ábyrga afstaöa veröi ofan á I
þeim samningaumleitunum, sem
nú standa yfir. Þetta á ekki slöur
við um atvinnurekendur, sem
veröa aö koma til móts viö kröfur
verkalýössamtakanna, ef ekki á
illa aö fara. Verkföll valda miklu
tjóni, sem bitnar á launþegum,
Hvað vilja þeir spara
Sú gagnrýni gerist æ háværari,
aö draga beri úr útgjöldum rikis
og sveitarfélaga. Sllk gagnrýni
getur kitlað eyru manna. En hún
er yfirboröskennd og brýtur ekki
þessi mál til mergjar. Mikill
meiri hluti af útgjöldum hins op-
inbera rennur til heilbrigöis- og
tryggingamála, félagsmála,
menntamála og samgöngumála.
Nú spyr ég: Vilja þeir, sem á mál
mitthlýöa.draga úr útgjöldum til
þessara málaflokka? Ætli flestum
sé ekki þannig fariö, aö telja
fremur nokkuö skorta á I þessum
tekjur eru eölilegt keppikefli
hvers manns og frumskilyrði
mannsæmandi lifs. En hinu má
þó ekki gleyma aö maöurinn lifir
ekki af einu saman brauöi.
Skefjalaust llfsgæöakapphlaup
getur gengiö út í öfgar og veitir
ekki þá lifsfyllingu sem æskilegt
er. Þaö er því þörf á nýju lífs-
Ólafur Jóhannesson, dómsmála-
ráöherra
Islendingar skuli éiga meiri hluta
I fyrirtækinu og aö þaö skuli f einu
og öllu lúta Islenzkum lögum og
innlendum dómstólum. Þar meö
hafa orðið ofan á þau sjónarmið,
sem við Framsóknarmenn héld-
um fram og böröumst fyrir í sam-
bandi viö álsamningana á sfnum
tlma. Þetta er aö mlnum dómi
mjög mikilvægt og veröur tæpast
vikiö frá þeim meginreglum, ef til
einhverrar samvinnu viö útlend-
inga um stofnun atvinnufyrir-
tækja kemur sföar, sem ekki á aö
koma til aö mlnu mati, nema I
algerum undantekningartilvik-
um.
Vantraust á eigin getu
Ég skil ekki röksemdir þeirra
manna, sem lýst hafa andstöðu
viö járnblendiverksmiöjuna af
þeirriástæöu.aðútlendingar ættu
þar ekki meiri-hlutaaöild. Hún
byggist á vantrausti á eigin getu.
Allur Islenzkur atvinnurekstur er
áhættusamur, en engum hefur
víst dottið I hug, aö íslendingar
sjálfir ættu bara að vera þar
minnihlutaaöilar. Ekki meir um
þaö. En ég undirstrika aftur hina
Nú er
unnt að
grynnka
erlendum skuldum
— og bæta kjör þeirra, sem verst
eru settir
atvinnurekstri og þjóöinni allri.
Þaö vita atvinnureícendur manna
bezt.
Slikt bætir ekki ástandið
Fráleitar kaupkröfur eru eng- -
um til góðs. Þær veröa til þess aö
seinka þvl, aö kjarasamningar
takist. En óumbreytanlegt
tregðulögmál atvinnurekenda er
einnig ákaflega óskynsamlegt aö
mlnum dómi. Þaö bætir ekki and-
rúmsloftið og veröur til þess aö
draga samninga á langinn. Auk
þess sem hætt er viö, aö menn
hætti aö taka mikiö mark á
siendurteknum yfirlýsingum at-
vinnurekenda um algert getu-
leysi. Velvilji, skilningur og til-
hliörun af hálfu rikisvaldsins get-
ur hér einnig þurft til aö koma.
Viö þurfum aö koma kjara-
samningum á svipaö plan og f ná-
grannalöndum. Þar er ekki ræ{t
um slík heljarstökk, eins og hjá
okkur. Gagnasöfnun og upplýs-
ingamiölun, sem fyrir hendi er,
getur lagt grundvöll aö slíkum
vinnubrögöum. Ég hefi gerzt hér
nokkuö margoröur um yfirstand-
andi kjarasamninga. Þaö er af
þvl, aö þeir eru í brennidepli, og
þeir eru nú öllum landsmönnum
efst f huga.
Tekizt hefur að halda
fullri atvinnu
Þegarrætter um kjaramál, má
ekki gleyma þvf, aö tekizt hefur
aö halda fullri atvinnu i landinu.
Þaö veröur seint ofmetiö. Þaö
sést bezt, þegar litiö er til at-
vinnuástandsins I nágrannalönd-
um okkar. Blöö stjórnarandstæö-
inga hafa ýjaö aö þvi, aö margt
fólk hyggist flytja búferlum til
annarra landa í atvinnuleit. Ég
læt réttmæti fullyrðinga af þessu
tagi liggja milli hluta, en mér er
spurn: Hvert ætlar þetta fólk aö
flytjast? Þaö land I Evrópu mun
a.m.k. vandfundiö, þar sem ekki
ríkir atvinnuleysi. t velferöarrlki,
eins og Svíþjóö, voru t.d. yfir 60
þúsundir manna atvinnulausir á
miöju síöasta ári. Og var þó at-
vinnuástandið sýnu verra I flest-
um öörum Evrópurfkjum.
efnum? A.m.k. hef ég hitt fáa fyr-
ir, sem treysta sér til þess aö
skera niöur útgjaldaliöi, er
nokkru nemi. Og vist er, aö
stjórnarandstæöingar eru ekki i
þeim hópi. Úr þeim herbúöum
heyrist sjaldnast annaö en kröfur
á kföfur ofan um aukningu
rlkisútgjalda I einni eöa annarri
mynd.
Þeir, sem hafa uppi herópiö:
„Bákniö burt” þurfa lika aö gera
hreint fyrir slnum dyrum. Þeir
veröa aö segja skýrt og skil-
merkilega, hvaö þeir vilja spara,
hverja hlekki rfkiskerfisins þeir
vilja nema burt. Slagorð, þótt vel
hljómi, leysa engan vánda.
Með aukinni framleiðslu
bætum við lifskjörin
Ég get fallizt á þaö, aö rekstr-
arútgjöldséue.t.v. of hátt hlutfall
af heildarútgjöldum rikisins. Aö
þvl ber vitaskuld aö stefna aö
draga úr þeim útgjöldum, eftir
þvi sem kostur er. 1 verklegum
framkvæmdum veröur hiö opin-
bera að sjálfsögöu aö sniöa sér
stakkeftir vexti. En framkvæmd-
um veröuraö halda uppi, svosem
frekast er unnt.
Verklegar framkvæmdir þjóna,
aö mfnum dómi, margvislegum
tilgangi. 1 fysta lagi eru þær snar
þáttur I byggöastefnu, þar sem
þær leggja I mörgum tilvikum
undirstööu undir atvinnuupp-
byggingu, sem aftur er forsenda
þess, aö hægt sé aö auka þjóöar-
framleiösluna. En meö þvi móti
einu, aö auka framleiösluna, get-
um viö Islendingar bætt raun-
veruleg lífskjör okkar. 1 ööru lagi
tryggja þessar framkvæmdir
iandsmönnum öllum þá félags-
lega þjónustu, er viö teljum nú
sjálfsagöa og hlýtur aö fylgja I
kjölfar þeirrar miklu atvinnuupp-
byggingar, sem átt hefur sér staö
um land allt á siöustu árum. Og
sföast en ekki sízt tryggja verk-
legar framkvæmdir þaö oft, aö
afstýrt sé tlmabundnu atvinnu-
leysi.
Þörf á nýju lifsgæða-
mati
Atvinnuöryggi og sæmilegar
gæöamati og hófsemi I vlötækum
skilningi.
Á þvi byggist lífsafkom-
an
Þaö, sem ég tel langsamlega
stærsta vandamál okkar eöa viö-
fangsefni nú, er aö tryggja
skynsamlega nýtingu fslenzkra
fiskimiða og koma I veg fyrir of-
veiöi á fiskistofnum I fiskveiöi
landhelgi okkar. Llfsafkoma Is-
lenzku þjóöarinnar á næstu árum
og áratugum ræöst af þvi, hvort
sókn f fiskistofnana umhverfis
landiö veröur haldiö innan þeirra
marka, sem þeir stofnar þola.
Meö samkomulagi þvi, sem gert
var I Osló fyrir tæpu ári og inn-
siglaöi sigur okkar i landhelgis-
málinu, var vissulega stigiö stórt
skref I þessa átt, þar sem viö
fengum þaö viöurkennt, aö viö
ættum I framtlðinni einir aö
stjórna veiöum á lslandsmiöum.
Ég er svo bjartsýnn aö trúa þvl,
aö okkur takist aö fylgja þessum
sigri eftir meö nauösynlegri friö-
unfiskimiöanna og skynsamlegri
hagnýtingu þeirra án þess aö
grlpa til einhverra ofboösaö-
geröa. Viö skulum hafa það I
i huga, aö við eigum hér eftir viö
okkur eina aö sakast, ef illa tekst
til. Efnahagslegt sjálfstæöi okkar
I framtlðinni er undir þvi komiö,
aö viö leysum þetta viöfangsefni
á viöunandi hátt. Látum aldrei þá
skömm um okkur spyrjast, aö viö
spillum sjálfir þessum náttúru-
auölindum okkar, eftir aö viö höf-
um fengiö yfir þeim full og óskor-
uö yfirráö. Þvl má ekki gleyma
aö útfærsla fiskveiöilögsögunnar
er stærsta mál siöustu ára.
Ný stefna
Aö undanförnu hefur talsvert
veriö rætt um svokölluö stóriöju-
mál, m.a. f sambandi viö fyrir-
hugaöa járnblendiverksmiöju á
Grundartanga, en einnig af öör-
um ástæöum. Hér er eigi kostur
aö ráöa þau mál almennt, né
Grundartangaverksmiöjuna sér-
staklega. Ég vil aöeins vekja at-
hygli á þvf, aö í samningum um
járnblendiverskm. er mörkuö
ný stefna I þessum efnum, þ.e. aö
nýju meginstefnu, sem nú hefur
veriö viöurkennd. Núverandi
iönaöarráöherra hefur fylgt henni
fram, en hún var mótuö i tíö fyrr-
verandi stjórnar, er grundvöllur
var lagöur aö Grundartangaverk-
smiöju.
Þvi urðu þeir beiskir i
lund
Þaö tfökast i eldhúsumræöum,
aö eitthvaö sé vikiö
aö stjórnarandstæöingum.
1 þvl stjórnkerfi, sem viö búum
viö,er stjórnarandstaöa sjálfsögö
og nauösynleg. Um núverandi
stjórnarandstæöinga má segja,
aö enginn frýr þeim vits. Og ekki
vantar þá viljann og eljuna. En
þrátt fyrir vitiö og stritiö I
stjórnarandstööunni hafa þeir
ekki haft erindi sem erfiöi. Ég
held, aö skýringin sé aö nokkru
leyti sú, aö I málflutning þeirra
skortir oft sannfæringarkraftinn.
Þaö er eölilegt, þvi aö I langflest-
um tilvikum heföu þeir i stjórnar-
aöstööu brugöiö viö meö svipuö-
um hætti og núverandi stjórn. I
annan staö hefur viöleitni þeirra
einkum beinzt aö þvi aö koma af
staö einhverri miskliö á milli nú-
verandi stjórnarflokka. En þar
hafa þeir oröiö fyrir vonbrigöum,
og hafa sumir þeirra oröiö af þvf
nokkuð beiskir I lund.
Flestir vilja gera sitt
bezta
Þegar á allt er litiö, eru
stjórnarandstæöingar sjálfsagt
ekki ósanngjarnari en gengur og
gerist. Þó aö þeir nöldri stiindum
óþarflega mikiö, gera þeir sjálf-
sagt sitt gagn ásinnhátt. Ég fyrir
mitt leyti er ósköp ánægöur meö
þá, eins og þeir eru. Og þó aö þeir
láti nú sitthvaö fjúka hér I kvöld,
mega hlustendur ekki taka þá
bókstaflega. Þegar til alvörunnar
kemur og á þarf að halda, vilja
flestir gera sitt bezta fyrir land og
þjóö, eins og langsamlega flestir
þeir alingismenn, sem ég hefi
kynnzt. Og þaö skulu vera mln
sföustu orö f kvöld, aö vara viö
þeim óhróöri, sem nú er tlzka aö
þyrla upp um alþingismenn og þá
auövitaö um sjálft Alþingi.
y