Tíminn - 07.10.1977, Qupperneq 3

Föstudagur 7. október 1977
Guðmundar- og Geirfinnsmál í sakadómi:
Krafizt sýknu fyrir
Tryggva Rúnar og
Sævar Ciesielski
SJ-Reykjavík. í gær kröfðust
verjendur þeirra Tryggva
Rúnars Leifssonar og Sævars
Marinós Ciesielski þess i mál-
flutningi fyrir sakadómi að þeir
yrðu sýknaðir af ákærum um
morð á Guðmundi Einarssyni.
Þess var einnig krafizt að Sævar
Marinó yrði sýknaður af morði
Geirfinns Einarssonar. 1 mál-
flutningi verjendanna Hilmars
Ingimundarsonar og Jóns Odds-
sonar kom fram hörð gagnrýni
á meðferð máianna i heild,
framkomu rannsóknarlögreglu-
manna, fangavarða i Siðumúla-
fangelsi og fuiltrúa rlkissak-
sóknara Arnar Höskuidssonar
svo og aðbúnað þeirra i
fangelsinu, sem verjandi Sæv-
ars, Jón Oddsson, telur ónothæft
sem einangrunarfangelsi. Verj-
endur sögðu skjólstæðinga sina
hvað eftir annað hafa verið yfir-
heyrða lengur en I 6 klst. I senn
eða allt upp í tólf klst. en slikt
brýtur i bága við lög um með-
ferð opinberra mála. Þeir hafi
einnig iðulega verið yfirheyrðir
oft á dag. 1 málflutningi Jóns
Oddssonar kom fram að Sævar
taldi sig um skeið ofsóttan i
fangelsinu og lffi sinu jafnvel
stofnað i hættu. i málflutningi
Páls A. Pálssonar verjanda
Kristjáns Viðars Viðarssonar I
fyrradag kom fram, að Kristján
taldi einnig að sótzt væri eftir
lifi sinu á þessu sama skeiði
fangavistarinnar.
Hilmar Ingimundarson sagði I
málflutningi sinum i gær, að
saksóknarinn Bragi Steinarsson
hefði enga tilraun gert til að
draga fram það sem kynni að
vera Tryggva Rúnari i hag við-
vikjandi þeim afbrotum, sem
hann er ákærður fyrir. Aðal-
grundvöllur morðákærunnar á
hendur Tryggva Rúnari væri
skýrsla Erlu Bolladóttur frá þvi
i desember 1975, en hún hefði þá
verið yfirheyrð i rúmlega sjö
klukkustundir samfleytt, sem
væri skýlaust lagabrot. Erla
hafi i raun og veru aldrei haldið
þvi fram, að Tryggvi Rúnar hafi
veriðnærri þegar morðið á Guð-
mundi Einarssyni á að hafa ver-
iðframið heldur þvi,að Kristján
Viðar, Sævar og þriðji maður
sem hún hafi ekki þekkt. Siðar
breytir hún framburði sinum
þegar það er komið i hámæli
hverjir séu grunaðir um morð á
Guðmundi Einarssyni. Hún hafi
ekki lýst Tryggva Rúnari við
yfirheyrslu fyrr en þrem árum
eftir að morðið á Guðmundi
Einarssyni á að hafa verið
framið. — Þetta er hinn
„skuggalausi” framburður
Erlu Bolladóttur, sem saksókn-
ari kallar svo. „Mér finnst hann
miklu fremur „skuggalegur,”
sagði Hilmar Ingimundarson I
vörninni I gær, og gat þess jafn-
framt, að Erla hefði hvað eftir
annað breytt framburði sinum
bæði um þetta atriði og önnur.
Verjandinn hélt þvi fram, að hér
hefði Erla Bolladóttir annað
hvort svarið rangan eið eða far-
ið með rangar sakargiftir. Þaö
væri þó ekkert nýtt fyrir Erlu
Bolladóttur, enda væri hún
ákærð fyrir rangar sakargiftir i
Geirfinnsmálinu. A framburði
sliks vitnis hvildi sakfelling
Tryggva Rúnars Leifssonar.
Einnig var þess getið að
manni með sakarferil Tryggva
Rúnars reynist örðugt að kom-
ast aftur út úr máli sem þessu,
hafi hann einu sinni veriö
nefndur i þvi.
Reglur um rétt sakaðra
manna þverbrotnar
Gallann á frumrannsókninni i
þessu máli eða málum telur
verjandi vera að flestallar
meginreglur um að vernda
sakaðan mann hafi verið þver-
brotnar. Vottar hafi aldrei verið
viðstaddir yfirheyrslur lög-
reglumanna, þegar skýrslur um
þær lágu fyrir vélritaðar hafi
vottar verið til kvaddir og fyrr
ckki
A timabilinu 23/12 1975 til 9/1
1976 hafi Tryggvi Rúnar 15 sinn
um verið yfirheyrður og stund-
um mörgum sinnum á dag með
stuttu millibili. Hér hafi ekki
verið um einkasamtöl að ræða,
þ.e.a.s. það að Tryggvi Rúnar
hafi beðið rannsóknarlögreglu-
menn að koma og tala við sig,
heldur sé það bókað i dagbók
Siðumúlafangelsis að hér hafi
verið um yfirheyrslur að ræða.
Hins vegar hafi ekkert verið
bókað um yfirheyrslurnar, en
samkvæmt lögum er skylda að
bóka hvað fram fer I yfirheyrsl-
um, hvenær þær hefjast og
hvenær þeim lýkur. Um um-
ræddar yfirheyrslur er aðeins
ein lögregluskýrsla frá 9/1. A
þessu timabili hafi tveir rann-
sóknarlögreglumenn og að auki
örn Höskuldsson yfirheyrt
Tryggva Rúnar samtimis. Einn
daginn var hann úrvinda. Þá
var læknir kvaddur til og hann
sprautaður margoft svo hann
gæti hvilzt og yfirheyrslur gætu
hafizt á ný. Tryggvi Rúnar hafi
margoft farið fram á að tala við
skipaðan verjanda sinn, en ekki
fengið leyfi til þess. Arangurinn
af þessum yfirheyrslum hafi
verið skýrsla sem beri mjög
keim af orðalagi ákveðins rann-
sóknarlögreglumanns og
skýrsla annars sakbornings um
svipað leyti hafi hafizt með
næstum sama orðalagi, sem sé
alls ekki sakborninga. Að sögn
Hilmars Ingimundarsonar væri
verkefni fyrir bókmennta-
fræðing að rannsaka þetta at-
riði. Siðan hafi Tryggvi Rúnar
við og við verið yfirheyrður út
allt árið 1976 alls 68 sinnum og
um það er aðeins ein skýrsla
bókuð. Verjandi var viðstaddur
I eitt skipti.vottar aldrei.
Þá deildu þeir á það báðir
verjendurnir Hilmar Ingi-
mundarson og Jón Oddsson, að
geðheilbrigðisrannsókn skuli
ekki hafa farið fram á Albert
Klahn. Mjög miklar likur séu á
að hann sé ekki sakhæfur. Hann
eigi mjög erfitt með að gera sér
grein fyrir hvað sé raunveru-
*'

Umfangsmeiri rannsóknir hafa veriö geröar vegna Geirfinnsmáls-
ins, en nokkurs annars sakamáls hér á landi. M.a. voru atburöirnir i
Dráttarbrautinni í Keflavík settir á sviö eftir lýsingum hinna
ákæröu. Hér er sviösetning skv. frásögn Erlu Bolladóttur, en hún
stendur viö bilinn. Brúðan táknar Geirfinn Einarsson aö atlögunni
lokinni. Spjald nr. 4 táknar Guöjón Skarphéöinsson, nr. 1 Sævar
Ciesielski og nr. 2 Kristján Viðar. Þessi sviðsetning var gerö 23.
janúar í vetur.
leiki og hvað ekki. Þ að haf i hann
raunar sjálfur sagt I yfirheyrslu
og kvartað um að sér væri illt I
höfði og sagzt hafa neytt fikni-
efna frá barnsaldri.
ógnunum beitt
Margbreytileiki I framburði
Sævars Ciesielski, Alberts
Klahn og Kristjáns Viðars var i
fyrstu slikur, að furðu sætir að
sögn Hilmars. Komu þar fram
ýmis atriði sem nú eru dottin út
úr atburðarásinni, eins og hún á
að hafa verið. Siðan, þegar þeir
hafi farið að játa, apa sak-
borningar hver eftir öðrum,
meira að segja vitleysur, sem
engan veginn geta staðizt. Þeir
noti meira að segja nákvæm-
lega sömu orðin. Það sé augljóst
að þeir hafi verið leiddir i yfir-
heyrslunum, jafnvel lesið fyrir
þá upp úr framburði annarra
sakborninga. Tvö stórmál hafi
verið borin upp á Tryggva Rún-
ar meðan á yfirheyrslum stóð,
hann var sakaður um morð á
stúlku i Vik i Mýrdal og manni i
Ólafsvik. Slikt hafi verið borið
upp á alla ákærðu, þeir hafi ver-
ið „terroriseraðir”, þeir hafi átt
að játa. En um þetta hafi ekkert
verið bókað.
Eitt sinn segir Tryggvi Rúnar
fulltrúa rikissaksóknara hafa
!
t þessu húsi Hamarsbraut 111 Hafnarfiröi segja Erla Bolladóttir og
fleiri vitni að Guðmundur Einarsson hafi veriö myrtur.
sagt við sig að hann fengi að
„rotna I tvö ár i Siðumúla” ef
hann játaði ekki. Eftir að hon-
um hafði verið sagt, að allir
væru búnir að játa, gerði hann
það einnig með þvi hugarfari,
að hið sanna kæmi i ljós þegar
málið kæmi fyrir dóm.
Málsgögn týnd
Verjandi gagnrýndi þaö harð-
lega að tvö mikilvæg gögn i
málinu væru ekki lögð fram i
réttinum, sem Erla Bolladóttir
á að hafa dregið upp af Tryggva
Rúnari, þegar hún á að hafa lýst
honum við yfirheyrslu sem ekki
var bókuð og skissa, sem
Tryggvi Rúnar á að hafa gert af
staðnum, þar sem Guðmundur
Einarsson á að hafa verið myrt-
ur, ibúðinni við Hamarsbraut.
Verjandi spurði hvers vegna svo
mikilvæg gögn hefðu glatazt. Ef
Erla hefði teiknaö myndina og
Tryggvi Rúnar gert skissuna og
þessi gögn lægju fyrir, renndi
það stoðum undir sekt hans, en
ef lögreglumenn hefðu gert
þessa uppdrætti væri það hins
vegar mjög til hagsbóta fyrir
ákærða, Tryggva Rúnar. Enn-
fremur deildi verjandi á það
hvers vegna sakbending hefði
ekki verið látin fara fram i
desember 1975 og spyr hvort það
hafi verið af því að lýsing Erlu
Bolladóttur á þriðja manninum
á Hamarsbraut hafi ekki getað
átt við Tryggva Rúnar.
Þá gat Hilmar Ingimundar-
son þess að maður hefði verið
kvaddur heim frá Spáni vegna
Guðmundarmálsins. 1 kvaðn-
ingunni var honum sagt skil-
merkilega frá þvi hvers vegna
hann væri kvaddur heim og
talað um morö á Guðmundi
Einarssyni sem staðreynd og að
hann hafi verið þar viðstaddur.
Honum er kurteislega skýrt frá
þvi að ferðir verði greiddar fyr-
ir hann til og frá Spáni. Fyrst
kemur siðan maðurinn fyrir rétt
sem grunaður, en siðar eru eng-
ar kröfur gerðar á hendur hon-
um til þess að hægt sé að eið-
festa framburð hans sem vitnis
að sögn Hilmars Ingimundar-
sonar.
Verjandi benfi ennfremur á
að Erla Bolladóttir kæmi ýmist
fram sem vitni, grunuð eða
ákærð I máli þessu. Þetta telur
verjandi Sævars einnig brot á
skýrum ákvæðum um meðferð
opinberra mála.
Verjandi krafðist þess að
Tryggvi Rúnar hlyti vægustu
refsingu fyrir ,önnur þau brot
sem hann er kærður fyrir.
Þjófnað hefði hann viðurkennt
og hefði saksóknari heimfært
þau rétt samkvæmt lögum.
Ikveikjan að Litla Hrauni dró
hann i efa að væri rétt heimfærð ‘
samkvæmt lögum. iryggvi
Rúnarhefði verið undir áhrifum
lyfja, þvottaherbergið hafði
verið með steyptum veggjum,
einangrað, og með járnhurð svo
ekki hefði mannslifum verið
stofnað ihættu. Réttara væri þvi
e.t.v. að heimfæra brot þetta
undir meiri háttar eignaspjöll.
Fær aðeins að lesa
Morgunblaðið
Jón Oddsson verjandi Sævars
Ciesielski krafðist algerrar
sýknu til handa skjólstæðingi
sinum af morðakærunum og
lágmarksrefsingar vegna ann-
arra brota hans. Vill hann að i
dóminum verði höfð sérstök
hliðsjón af þeirri þungbæru ein-
angrun, sem ákærði hefur átt
við að búa. Sævar Ciesielski var
handtekinn 11. des ’75, þegar
gerð var húsrannsókn á heimili
hans, Erlu Bolladóttur og ný-
fæddrar dóttur þeirra „við við-
kvæmar aðstæður.” Hann hefur
dvalizt i Siðumúlafangelsinu i
rúma 700 sólarhringa, lengst af i
algerri einangrun. 31. jan. - 5.
mai ’76 var hann ekki i
einangrun. Siðan 3. júni ’76 hef-
ur hann verið i klefa, sem er um
5 fermetrar að innanmáli. Að
sögn verjanda er þar ófullkomin
loftræsting, hávaði nætur sem
daga og sólar nýtur ekki.
„Bækur hefur hann ekki fengið
að hafa og dagblöð ekki fyrst i
stað, það var ekki fyrr en nýlega
aðhinn virðulegi dómstóll leyfði
honum að fá dagblöð i klefann
og þá eingöngu Morgunblaðið.”
Að sögn verjanda fær hann ekki
pappír, en hann hefur mætur á
að teikna, tóbaksnotkun hefur
honum verið meinuð, og hann
hefur ekki fengið að fara út
undir bert loft fyrr en undan-
farna daga i 10-15 minútur, og
hefur hann notfært sér það.
Einangrun Sævars
Sævar Cisielski er sá eini
hinna ákærðu sem hefur veriö i
svona mikilli einangrun allan
þennan tima. Kristján Viðar og
Tryggvi Rúnar voru á Litla
Hrauni um tima og einnig i
Hegningarhúsinu viö Skóla-
vörðustig.
Verjandi telur það grund-
vallaratriði að játningar Sævars
Ciesielski voru gerðar undir
þessum kringumstæðum og I
þessu umhverfi.
Verjandi gagnrýnir fram-
komu fangavarða og aö þeir
hafi jafnvel annazt yfirheyrslur.
Hann telur Slðumúlafangelsið
ónothæft sem einangrunar-
fangelsi. Einangrun fanga hafi
hvað eftir annað verið rofin,
þeir hafi getað talazt við og
komið boðum sin á milli og geð-
rannsókn Sævars hafi farið á
flakk um fangelsið og aðrir
svarað spurningum úr henni
fyrir hann.
Sævar hafi ekki notið þess aö
vera I einangrun — þ.e.a.s. á
þann hátt að geta sagt sjálfstætt
frá.
Þetta kippi grundvellinum
undan þvi að hægt sé að lita á
skýrslurnar eins og þær séu
teknar af einangrunarfanga.
Hvað eftir annað hafi Sævar
verið settur I tóbaksbann hafi
hann neitað að svara spurning-
um. Hvað eftir annað hafi hann
verið yfirheyrður lengur en I 6
tima og stundum oft á dag.
Verjandi telur lyfjameðferð I
fangelsinu hafa verið til þess
fallna að gera rannsóknina
mjög tortryggilega.
Verjandi telur að ákærðu hafi
ekki verið gerð nægileg grein
fyrir þvi hvenær lögreglurann-
sókn var lokið og þeir voru
komnir fyrir dóm, en það
gerðist fyrst I Siðumúla-
fangelsinu og þeir sem yfir-
heyrðu voru að nokkru leyti
simu mennirnir.
Verjandi sagði að Sævar hefði
reynt að verja og vernda Erlu
Bolladóttur I rannsókn málsins,
sömuleiðis þá Krist ján Viðar og
Guðjón Skarphéöinsson, sem er
gamall kennari hans og vinur.
Sama máli gegndiekki um Erlu
Bolladóttur, sem hafi boriö
Framhald á bls. 23