Tíminn - 03.11.1977, Qupperneq 10

10
Fimmtudagur 3. nóvember 1977
Fimmtudagur 3. nóvember 1977
11
Þessi grein er skrifuö til þess
aö benda á nokkur atriöi I þróun
sjávarútvegsins, eins og þau
horfa viö i dag. Annars vegar er
þróun, sem er til bóta og ber aö
leggja aukna áherzlu á. Hins
vegar er öfugþróun, sem sums
staöar hefur oröiö úr og veröur
aö bæta.
Þaö hefur löngum veriö
áhyggjuefni þeirra, sem viö
fiskvinnslu hafa fengizt hér á
landi, hve aflabrögö hafa veriö
stopul og árstiöabundin. Mikill
hluti aflans fékkst á stuttum
vertiöum og þurfti mikinn húsa-
kost og tækjakost ásamt til-
flutningi á vinnuafli á milli
landshluta til þess aö vinna
hann. Aöra tima ársins, stund-
um átta tilniu mánuöistóöu hús
og vélar aö mestu ónotuö og
starfsfólkiö varö aö snúa sér
annaö i leit aö nýrri tlmabund-
iirni vinnu.
Margar leiöir hafa veriö
reyndar á siöasta aldarfjórö-
ungi til þess aö bæta úr þessu,
t.d. meö þvi aö halda uppi út-
gerö, sem hefur vtíriö fjárhags-
lega mjög óhagstæö og meö nýt-
ingu fleiri fisktegunda i fryst-
ingu, eins og t.d. humars og
sildar o.fl., og hefur þaö bætt
verulega Ur, en þó hafa jafnan
oröiö miklar eyöur i hráefnis-
öflun fiskvinnslustöövanna. Þaö
er ekki fyrr en meö uppbygg-
ingu skuttogaraflotans á
þessum áratug aö sjá má fram á
varanlega lausn þessa vanda-
máls. Meö skuttogurum viröist
vera mögulegt aö tryggja fisk-
vinnslustöövunum sæmilega
jafna hráefnisöflun áriö um
kring, en þó er þaö svo, aö
sjávarafli veröur jafnan nokkuö
sveiflukenndur og veröur aldrei
fram hjá þvi komizt.
Kostirnir viö jafna hráefnis-
öflun eru þessir helztir: 1) Hægt
eraö tryggja starfsfólkinu stöö-
uga vinnu. Þaö veröur ekki
undan þvi vikizt i nútimaþjóö-
félagi aö freista þess eins og
frekaster mögulegt aö tryggja
fólki stööuga atvinnu. Allar
hugmyndir, sem stefna I aöra
átt, eru tilgangslausar. 2) Meö
stööugri atvinnu veröa manna-
skipti fátiöari þar meö veröur
starfsfólkiö betur þjálfaö
þannig aö hægt er aö tryggja
betri framleiöslu. 3) Og aö lok-
um veröur nýting fjármagns i
húsum og vélum aö öörum Ut-
búnaði miklu betri og skiptir
það sköpum i möguleikum til
launagreiðslna.
Fleiri skuttogarar
Af þessu má ljóst vera að
þetta er góö þróun, og aö þróun-
inni frá bátunum til skuttogara
er ekki lokiö. Stórir útgerðar-
staðir hafa ennþá ekki nema að
litlu leyti tekið þátt i þessari
þróun, en hafa fullan hug á aö
gera þaö, og er raunar nauö-
ugur einn kostur. Hins vegar
getur þróunin oröið hægari
héöan i frá, og þyrfti aö fylgjast
aö aö bátum fækkaöi og skuttog-
arar kæmu i staöinn. En vegna
þess hve breytingin hefur veriö
ör aö undanförnu er bátaflotinn
of stór um þessar mundir. Viö
þvi er ekkert aö segja, viö allar
framfarir kemur fram tima-
bundiö misræmi, sem veldur
erfiöleikum.
Þó aö ljóst sé, að skuttogarar
veröi aöal hráefnisöflunartæki
frystiiönaöarins á næstunni er
ekki þar meö sagt aö veiöiskip
af öðrum gerðum séu ekki nauö-
synleg. Þau eru einmitt nauö-
synleg til þess aö sinna ýmsum
sérveiöum, svo sem humarveiö-
um, rækjuveiöum, loönuveiöum
og öörum veiöum á bræðslu-
fiski, sildveiöum og til þess aö
afla hráefnis fyrir saltfiskverk-
un aö nokkru leyti. Og fleira
mætti telja. Þaö þarf hins vegar
aö freista þessaö finna æskilegt
samræmi I stærö bátaflotans
annars vegar og skuttogaraflot-
ans hins vegar, þannig aö veiöi-
möguleikar á hvert skip séu i
hámarki og nýting fjármagns
og vinnuafls gefi þaö af séij sem
framast er kostur.
Hráefnisgæði
Fram á siöustu ár voru marg-
ir I vafa um aö gæöi togarafisks
gætu oröiö sambærileg viö gæöi
bátafisks, sérstaklega fisks af
dagróðarabátum. Þaö hafa aö
visu alltaf veriö vandamál meö
gæöi hluta þess bátafisks, sem
veiddur hefur veriö I net. En
gæði linufisks hafa aftur á móti
verið óumdeild. Meö kassavæö-
ingu skuttogaraflotans, er nú
aftur á móti svo komiö I meö-
ferö aflans, aö flestir telja aö
linufiskur sé ekki lengur eftir-
sóknarveröur umfram kassa-
Arni Benediktsson.
íngsbundin fri koma ekki til
greina á netaveiðum, nema þvi
aöeins að net séu tekin upp
þegar tekiö ervfrii Aö láta net
liggja i sjó I tvær nætur án þess
aö veöur hamli, vitandi vits, er
svo fráleitt athæfi aö engu tali
tekur.
Þær breytingar, sem veröur
að gera nú I vetur, ef þessi veiöi-
skapur á aö eiga lif fyrir hönd-
um, eruþessar: Net veröi aldrei
látin liggja i sjó lengur en eina
nótt, nema veöur hamli. Bátar
taki upp net sin, þegar útlit er
fyrir aö gangi i óveöur. öll net
verði tekin upp fyrir páska og
stööu til þess að geyma hráefni
eftir aö þaö kemur að landi og
þangaö til það er fryst. Hjá öðr-
um, sérstaklega á Suð-Vestur-
landi, skortir ennþá nokkuö
viða á að hráefnisgeymslur séu
nægilega góbar. Þaö verður um-
talsverö gæöarýrnun I hráefnis-
geymslunum. Nú hefur rikis-
stjórnin heitiö aö beita sér fyrir
þvi, aö til reiðu verði 500 milljón
króna lánsfé i hagræöingar i
frystihúsunum. Þess er aö
vænta að þetta fjármagn veröi
fyrstog fremst notað til þess að
bæta hráefnisgeymslur, þó að
vissulega verði útilokaö annaö
En með þróuninni yfir i skut-
togara kemur nýtt vandamál til
sögunnar, aö ýmsir útgerðar-
staöireru of litlirtil þessað geta
tekiö við þessari breytingu, en
gera þaö samt. Kauptún með
langt innan viö 500 ibúa ræöur
ekki við útgerö og vinnslu afla
af einum skuttogara þannig aö
velsé. Og Irauninni er lágmark
að gerðir séu út tveir til þrir
skuttogarar frá sama stað, ef
eðlilegt samhengi á að vera I
vinnslu aflans. Annars er hætt
viö aö þaö liöi óforsvaranlega
langur ti'mi áöur en fiskurinn er
unninn, gæöi framleiöslunnar
Árni Benediktsson:
ÞRÓUN
er þvi veruleg hætta á þvi aö
innan fárra ára veröi oröinn
mjög verulegur munur á
rekstrarmöguleikum stærri og
smærri fyrirtækja, en þaö getur
haft afgerandi þýöingu fyrir af-
komumöguleika á ýmsum
smærri útgeröarstööum.
Eitt atriði i meöferö afla i
landi hefur þróazt mjög i öfuga
átt á siöustu árum, en það er
meöferð humars, dýrustu fram-
leiðsluvöru sjávarútvegsins.
Akvæði um heildarfri bæöi á sjó
og i landi, hafa orðið strangari
en áöur var og hefur þaö nú leitt
til þess, aö annan hvorn föstu-
dag kemur meginhluti humar-
veiðiflotans meö afla að landi,
en ekki er heimilt aö vinna
nema litinn hluta hans fyrr en
eftir helgi. Þetta veldur
gæðarýrnun á verulegum hluta
humaraflans og getur þaö
stundum numið miklum fjár-
hæöum, en slikt nær aö sjálf-
sögöu ekki nokkurri átt. Rétt er
SJAVARUTVEGS
fisk af skuttogurum, þar sem
bezt hefur tekizt til. En ennþá
hefur ekki alls staöar tekizt
nógu vel til, ennþá hafa ekki
allir skuttogarar kassa og
veröur aö treysta þvi aö ekki
verði látiö standa á fjármagni
til þess aö ljúka þvi verkefni.
Það er höfuðnauösyn.
Tvennt er þaö þó i meðferð á
skuttogarafiski, sem má bæta,
jafnvel þar sem bezt hefur tek-
ist til. í fyrsta lagi ber nokkuö á
þvi aö togtimi sé of langúr svo
að fiskgæði veröa minni. Þetta
ætti að vera auövelt aö lagfæra.
I ööru lagi vill þaö brenna við aö
of stuttur timi liði frá þvl aö
fiskurinn er blóðgabur þangab
til hann er slægöur, en þaö veld-
ur blóðæðum I þunnildum og
lakari nýtingu þeirra og gæöa-
falli, sé fiskurinn saltaöur. i>r
þessu ætti einnig aö vera auö-
velt aö bæta.
En á meöan stórstigar fram-
farir hafa orbið i meöferö tog-
arafisks hefur orðiö óhugnanleg
afturför i meöferö netafisks.
Afli i net hefur aö undanförnu
fariöminnkandifrááritilárs og
gæti manni þvi virzt aö auöveld-
ara væri nú aö koma i veg fyrir
þau vandamál, sem áður voru
mest, en þau voru aö halda viö-
unandi gæöum i aflahrotum.En
þessu er öfugt fariö. 1 staö þess
að fiskgæbin aukist meö minnk-
andi afla,og þarmeö meiri tima
til að sinna aflanum, gerist hitt,
aö fiskgæöin stórminnka. Neta-
útgeröin ber á sér öll einkenni
hrörnunar og er nú svo komiö aö
ef ekki veröa algjör umskipti til
bóta á næstu vertið, liggur ekki
annað fyrir en aö banna neta-
veiöar algjörlega.
Þaö fer stööugt i vöxt, aö net
séu látin liggja i sjó meira en
eina nótt aö þarflausu. Tveggja
nátta fiskur gefur af sér 20-30%
minna verömæti en einnar nátt-
ar fiskur. A meðan viö veröum
aö takmarka veiöar til þess aö
koma i' veg fyrir aö stofninn
eyöist má slik meöferö á fiski
ekki koma til greina. A meöan
viö veröum aö útiloka aörar
þjóöir frá veiðum hér viö land
með þeim rökum, aö hér við
land sé enginn fiskur aflögu,
getum viö ekki leyft okkur aö
fara þannig meö fiskinn. Þaö
veröur að veröa gjörbylting á
þessum veiöum þegar á næstu
vertið, annars er sá einn kostur
fyrir hendi að banna þessar
veiöar.
Þær aðferðir sem nú eru aö
veröa algengar viö netaveiöar
eru aö net i sjó eru fleiri en að
dregin veröi á einum degi, aö
ekki er farið á sjó nema annan
hvom dag þó aö veður hamli
ekki. Það þýöir aö hluti aflans
er oröinn f jögurra nátta og nán-
ast ónýtur. Þar aö auki koma
samningsbundin fri, sem hafa
farið vaxandi. Og þaö veröur aö
segja þaö hreint út, að samn-
ekki lögö aftur fyrr en eftir
páska. Oll net veröi tekin upp
fyrir samningsbundna fridaga.
Einnig þarf aö skoða hvort ekki
sé orðiö ti'mabært aö slægja
fiskinn um borð i öllum bátum
og isa hann 1 kassa.
Aðstaða I landi
Hraöfrystihúsaáætlunin svo-
kallaöa, um enduruppbyggingu
hraöfrystiiðnaðarins, hefur
mjög viða gjörbreytt aöstööu i
landi til hins betra. Fjölmörg
fyrirtæki hafa nú fullkomna aö-
en aö nota einhvern hluta þess
til annarra bráðnauðsynlegra
framkvæmda. Hætt er viö að
þetta fjármagn dugi skammt,
verkefniö erviðarneira en svo.
En þetta er vandamál, sem öll-
um er ljóst og flestir eöa allir
munu reyna aö leysa eins fljótt
og nokkur tök eru á og er þess
aö vænta aö þaö taki ekki of
langan -tima, og að þvi fjár-
magni, sem hægt veröur að
veita til fiskvinnslunnar á næst-
unni veröi aðallega "beint aö
þessum þætti.
veröi of litil. Sums staðar er
hægt aö bæta úr þessum ágalla
meö samvinnu á milli mtgerðar-
staöa, eins og vel hefur gefizt I
Skagafir.ði. Sums staðar skortir
betra vegasamband til þess að
svo megi verða, en úr þvi hlýtur
aö vera hægt aö bæta smátt og
smátt.
A það er einnig aö lita, aö þær
tækniframfarir, sem virðast
vera næst sjónmáli, kunna að
verða mjög fjármagnsfrekar og
þess eölis að þær njóti sin ekki
nema Istærri fyrirtækjum. Það
aö geta þess, að Hornfirðingar
hafa sýnt þann manndóm að
skipuleggja veiðar og vinnslu á
annan og skynsamlegri hátt og
sýnt meö þvi fram á aö það er
hægt. Þaö er eins gott aö allir
þeir, sem málið varöar, fái aö
vita það strax, að til 'humar-
veiöa veröur ekki gengiö á
næsta vori án þess aö tryggt sé
aö hægt sé aö vinna aflann á
mannsæmandi hátt. Það gefst
þá timi til þess aö hugleiöa þær
skipulagsbreytingar, sem nauð-
synlegt er aö gera.
Browne og Miles verða á. Reykja
vikurskákmótinu “ ^S^8^ssky hafa
Svör eru nú óöum aö berast frá
þeim skákmeisturum sem boöiö
var til 8. Reykjavikurskákmóts-
ins.sem fram fer I Loftleiöahótel-
inu dagana 4.-22. febrúar nk., en
frestur til aö taka boöinu var til 1.
nóv.
Vlastimil Hort: bréf hans er
dagsett 10. okt. og kveðst hann
harma það aö geta ekki veriö meö
i mótinu, vegna þess aö þaö rek-
ist á viö Tito-mótiö i Júgóslaviu,
sem hann veröi aö taka þátt i úr
þvi ab eigi þess kost og svo hafi
hann einnig mikla aödáun á Tito,
sem stjórnmálamanni.
Varöandi nýja keppnisfyrir-
komulagiö, (þ.e. aö hafa tvo”
timamörk i sömu skákinni og
leika 50 leiki á 2V2 tima i staö 40
leikja áöur og bónusgreiöslur fyr-
ir unnar skákir.) kveðst Hort lit-
ast vel á þessa nýbreytni enda
lengi veriö þess hvetjandi aö
reyndar yrðu nýjar leiðir I sam-
bandi viö skákmótahald.
Hann getur þess aö öllum lik-
indum muni samlandi hans
Smeikaltaka þátt 1 mótinu I sinn
staö.
Hort vonast tilað geta heimsótt
Island aftur þótt siöar veröi, og
segist enn vera að reyna aö
gleyma „sinni miklu ólánssemi”
frá þvi i einvfginu i vetur sem
leið.
Boris Spassky: bréf hans er
dagsett 20. okt. Hann telur útséö
um það aö hann geti tekið þátt i
Reykjavikurmótinu, vegna þess
að einvigi hans viö Kortchnoj geti
staöið fram eftir öllum janúar. Og
að öllum likindum veröi hann
hvildarþurfi aö þvi loknu. Hann
kveðst gera sér vonirum að vinna
einvigið viöKortchnoj.sem hefst i
Belgrad I Júgóslaviu 15. nóvem-
ber nk. Aðstoðarmaður hans þar
verður sóvézki stórmeistarinn
Bondarevski auk Marinu konu
hans.sem verður annar aðstoðar-
maöur.
Spassky telur að nýju tima-
mörkin I Reykjavikurskákmót-
inu, geti oröiö skákmeisturum af
eldri kynslóöinni þung I skauti og
þeir séu i eöli sinu ihaldssamari.
Hann myndi sjálfur vilja tefla
nokkrar æfingaskákir allavega
fyrst, meö þessum hætti. Hann
kveðstvel skiljaþaö aö Skáksam-
band Islands vilji reyna eitthvaö
nýtttilað hleypa meira lifi I skák-
irnar.sérstaklega meö hliösjón af
einviginu milli hans og Hort. En
reynslan ein muni skera úr um
ágæti þessa fyrirkomulags.
Antony Miles: skrifar 20.10. frá
Birmingham. Hann segir aö
reikna megi nokkurn veginn
örugglega meö honum til þátttöku
i mótinu, sem hann hafi mjög
mikinn áhuga fyrir, vegna þess
hversu nýstárlegt þaö sé. Hann
kveðst gjarnan vilja koma meö
vinstúlku sina með sér ef hægt
væri að greiða fyrir honum I þvi
sambandi.
Walter Browne: skrifar 17. okt.
sl. frá Californiu. Hann biðst vel-
virðingará þvi hversu seint hann
svari, vegna þess aö hann hafi
verið svo önnum kafinn við aö
vinna Bandariska meistaramótið
i þriöja sinn i röö, aö hann hafi
ekki gefið sér tima til aö sinna
bréfaskriftum. Hann þiggur boö-
iö til þátttöku imótinu meö þökk-
um og kveöst munu láta gamm-
inn geysa ihverri skák. Hann tel-
ur nýju timamörkin og bónus-
greiöslurnar vera heppilega leiö
til þess aö laöa fleiri áhorfendur
aö mótinu.
Eins og áður hefur komið fram
hefur Bent Larsen áöur tilkynnt
um þátttöku sina I mótinu.
Væntanlegir eru tveir sovézkir
stórmeistarar, og verður f ljótlega
tilkynnt um hverjir þaö verða, en
stungiö hefur veriö upp á Tal og
Romanishin. Ennfremur er
væntanlegt svar innan skamms
frá Júgoslaviska skáksamband-
inu varöandi þá Ljubojevic og
Kurajica. Frá Robert Fischer
hefur ekkertheyrst, frekaren viö
var búist. En vera _má aö haft
verði samband viöhann i þessum
mánuöi. Þá hefur veriö ákveðið
aö bjóöa norska alþjóölega
F.I. Reykjavik. — Eins og kunn-
ugt er af fréttum, kom Álafoss h/f
fyrr á þessu ári meö nýja gerð
uiiaráklæða á markaðinn. Hafa
umsagnir um þessi áklæði verið
mjög lofsamlegar og hvarvetna
vakið athygli.
Nýlega kom grein I timaritinu
Landstjórnin færeyska fhugar nú
að leggja fyrir lögþingið tiilögu
þess efnis, að nýútskrifaöir kenn-
arar verði að gegna störfum i litl-
um og afskekktum byggðum, ef
ekki fást þangað kennarar með
meistaranum Leif Ogaar til
mótsins. Vitað er aö vestur-þýski
stórmeistarinn Hubner hefur
áhuga fyrir aö koma ef honum
veröur boðið, svo og Kavalec og
Lambardy frá Bandarikjunum,
Timman og Sosonko frá Holland!.
Ekki er vitaö annaö en þeir Friö-
rik, Guðmundur og Ingi R. verði
meö i mótinu og allavega tveir
aörir islendingar, liklega þeir Jón
L. Árnason og Helgi Ólafsson
„Textile Month” mjög virtu
timariti i vef-iönaðinum, þar sem
sagt var frá áklæba- og gólf-
teppasýningu i London I haust.
Þar segir m.a., að „ný islenzk
áklæöi úr ull gerö af Alafoss i
Reykjavik,” hafi veriö meö þvi
bezta á sýningunni.
öðrum hætti, áður en þeir fá stöð-
ur annars staðar.
Þessi hugmynd er komin fram
vegna þess, aö litlar og ein-
angraöar byggöir hafa ár eftir ár
ekki getaö fengiö kennara.
Nýju ullaráklæði
Álafoss vekja
athygli erlendis
Skyldukennsla
í smábyggðum
Suðurland
eignast nú sinn
Idnaðarbanka á Selfossi
Fjölbreyttur iðnaður er traust undirstaða
athafnalífs og byggðar á hverjum stað. Á
Suðurlandi hefur iðnaður eflst jafnt og þétt á
undanförnum árum. Sú þróun verður að
halda áfram. Á morgun.föstudaginn 4. nóv-
ember.teljast tímamót í þeirri þróun, því þá
opnar Iðnaðarbankinn útibú á Selfossi, mið-
stöð iðnaðar og þjónustu áSuðurlandi.
Tilgangur bankans með opnun útibúsins
er að veita byggðarlaginu þjónustu, sem leitt
getur til aukinna framkvæmda og viðskipta
-og þá um leið betri lífskjara.
Iðnaðarbankinn æskir samstarfs við alla
aðila um að ná þessum tilgangi.
Útibúið er að Austurvegi 38. Þar er veitt öll
almenn bankaþjónusta. Opið verður virka
daga frá kl. 9.30 - 15.30. Auk þess á föstu-
dögum frá kl. 17 - 18.30.
Gerið svo vel og reynið viðskiptin.
Iðnaðarbankinn
Austurvegi 38, sími 1816 Selfossi
Réttur banki á réttum stað