Tíminn - 16.11.1977, Blaðsíða 8

8
Miðvikudagur 16. nóvember 1977
Jafnaður orkukostnaður
og orkufrekur iðnaður
greiði kostnaðarverð
— tillögur þingmanna Framsóknarflokksins
Þingmenn Framsóknarflokks
hafa lagt fyrir Alþingi tillögu til
þingsályktunar um skipulag
orkumála. Flutningsmenn eru
þeir Steingrimur Hermannsson,
Páll Pétursson, Ingvar Gislason,
Ingi Tryggvason, Halldór Ás-
grlmsson, Jón Skaftason, Asgeir
Bjarnason, Þórarinn Þórarins-
son, Þórarinn Sigurjónsson, Jón
Helgason, Tómas Arnason, Gunn-
laugur Finnsson, Stefán Valgeirs-
son.
Tillaga þessi um skipulag orku-
mála var samþykkt á aöalfundi
miðstjómar Framsóknarflokks-
ins voriö 1976 og er nú lögö fram á
Alþingi þar sem þingmenn
flokksins telja aö ekki veröi leng-
ur beöiö meö aö marka ákveöna
stefnu um skipulag á yfirstjórn
orkumála, eins og segir í greinar-
gerö meö tillögunni.
Tillaga þingmannanna þrettán
hljóöar svo:
„Alþingi ályktar, aö stefnt skuli
að jöfnun orkukostnaðar um land
allt. 1 þvi skyni skal lögö áhersla
á aö tengja saman raforkukerfi
einstakra landshluta og tryggja
þannig sem hagkvæmastar fram-
kvæmdir og rekstur með sam-
keyrslu allra orkuvera og dreifi-
kerfa. 1 þessum tilgangi skal
stefnt aö eftirgreindu skipulagi
orkumála:
1. Unnið veröi að þvi aö koma á
fót einu fyrirtæki, sem annist
Ólafur Jóhannesson viöskipta-
ráðherra hefur skriflega svarað
fyrispurn frá Magnúsi Kjartans-
syni (Abl) um verðlagsmál en
fyrirspurn Magnúsar hljóðaði
svo: „Óskaö er eftir birtingu á
skýrslu þeirri sem verðlagsstjóri
boðaði i sjónvarpsþætti að samin
yrði um verölag og Verðlags-
myndun i Englandi annars vegar
og á Islandi hins vegar.
Hefur verðlagseftirlitiö nægi-
legt fjármagn til þess að geta
gegnt eftirlits- og rannsóknar-
störfum sinum á fullnægjandi
hátt?
Óskað er eftir skriflegu svari.”
Svar Ólafs Jóhannessonar fer
hér á eftir:
,,1. Þingmaðurinn óskar eftir
birtingu á skýrslu þeirri sem
verðlagsstjóri boðaði I sjónvarps-
þætti, að samin yrði um verðlag
og verðlagningu
i Englandi ann-
ars vegar og á
Islandi hins
vegar.
Óskaö var
eftir svari frá
verðlagsstjóra
Gaf hann svo
hijóðandi svar:
„1 þeim sjónvarpsþætti sem
vitnað er til, boðaði verðlagsstjóri
ekki beinlinis að frá honum væri
að vænta frekari skýrslu um þetta
mál. Það breytir þó ekki þvi að
ég er fús til þess að svara þessari
fyrirspurn og leggja fram i stuttu
máli það yfirlit yfir könnunina
sem verðlagsstjóri sendi við-
skiptaráðuneytinu og sem ég læt
fylgja hér með:
„Eins og yöur er kunnugt um
hefur eftirlit með verðlagi inn-
fluttra vara fram til þessa m.a.
veriö fólgið i þvi að endurskoða
verðútreikninga yfir innfluttar
vörur. Til þess að fá verðút-
reikning samþykktan verða inn-
flytjendur að leggja fram erlend-
an innkaupareikning, þ.e.
reikning, sem á að sýna hið er-
alla meginraforkuvinnslu og
flutning raforku á milli lands-
hluta. Rikisstjórnin takii þessu
skyni upp samninga við Lands-
virkjun, Laxárvirkjun, Anda-
kilsárvirkjun, Rafveitu Vest-
mannaeyja, Rafveitu Siglu-
fjarðarog aörar rafveitur, sem
eiga og reka orkuver, um sam-
einingu sliks rekstrar i einni
landsveitu. Aöilar að þessu
fyrirtæki og stjórn þess veröi
ríkissjóður og landshlutaveit-
ur. Eignarhluti rikissjóðs skal
aldrei vera minni en 50 af
hundraði. Fyrirtækið undirbýr
virkjanir og lætur virkja.
2. Unnið verði aö þvi aö koma á
fót landshlutaveitum, sem ann-
ist alla dreifingu og sölu á raf-
orku i viðkomandi landshluta.
Landshlutaveitur þessar geti
einnig annast rekstur hita-
veitna. Þær sjái um fram-
kvæmdir, sem nauðsynlegar
eru vegna viðkomandi rekstr-
ar. Aðilar að slikum lands-
hlutaveitum og stjórnum
þeirra verði sveitarfélögin og
landsveitan.
3. Orkustofnun verði rikisstjórn-
inni til ráðuneytis um orkumál
og annist upplýsingasöfnun
hvers konar um orkulindir
þjóðarinnar, geri áætlanir um
nýtingu þeirra og annist frum-
rannsóknir fyrir virkjanir.
Orkustofnun veiti landsveit-
lenda kostnaðarverð. Ýmsir
aðilar höfðu vakið athygli mina á
þvi að verðlag á innfluttri vöru
væri i mörgum tilvikum óeðlilega
hátt I samanburði við smásölu-
verð erlendis. Það liggur ljóst
fyrir að vegna flutningskostnaðar
opinberra gjalda og álagningar
sem leggjast á innfluttar vörur,
þurfa islenskir neytendur að
jafnaði að greiða þrefalt hærra
verð fyrir hana en sem nemur
kostnaðarverði vörunnar i er-
lendri höfn. Þessi margföldunar-
áhrif sýna nauðsyn þess að halda
hinu erlenda innkaupsverði i lág-
marki og er það meginástæðan
fyrir þvi að farið var út i þessa
verðkönnun.
Verðkönnunin fólst i þvi að gera
einfaldan samanburð á verðlagi
nokkurra vörutegunda i London
og Reykjavik. Könnunin leiddi i
ljós, að islenskir innflytjendur
virðast kaupa vörur frá breskum
framleiðendum á hærra verði en
framleiðendurnir selja vörur á
innanlandsmarkaði i Englandi.
Dæmi voru einnig þess að kaupa
mátti vörur i smásölu i London á
svipuðu verði og islenskir inn-
flytjendur keyptu sömu vörur
samkvæmt innkaupareikningi.
Af könnuninni er ekki hægt að
ráða i hverju þessi verðmismunur
felst en eftirtaldar skýringar tel
ég að helst komi til greina:
a) Alagning er heimiluð i
hundraðstölu (%) en það hvet-
ur ekki innflytjendur til hag-
kvæmra innkaupa og getur
jafnvel þvert á móti stuðlað að
þvi að þeir kaupi dýrara inn en
nauðsynlegt er til þess að fá
hærri álagningu i krónutölu.
b) I þeim tilvikum sem álagning
er heimiluð mjög lág er hætta
á þvi að innflutninsfyrirtæki
taki óeðlilega há umboðslaun
erlendis eða flytji inn i gegnum
óþarfa milliliði.
c) Mér hefur verið tjáð bæði af
innlendum og erlendum aðil-
unni og landshlutaveitum
nauðsynlega þjónustu.”
Raforkusala
til stóriðju
Þá hafaþeirPállPétursson (F)
og Ingvar Gislason (F) lagt fyrir
Alþingi tillögu til þingsályktunar
um raforkusölu á framleiðslu-
„Alþingi ályktar að kjósa 7
manna nefnd sem fái það verk-
efni að semja og leggja fyrir Al-
þingi frumvarp til laga umraf-
orkusölu til orkufreks iðnaðaar.
Frumvarp þetta móti reglur er
tryggi að ætið verði greitt.a.m.k.
meðal-framleiðslukostnaðarverð
heildarframleiðslu raforku i
um að erlend útflutningsfyrir-
tæki fylgist náið með verðlags-
þróun og verðskyni i viðskipta-
löndum sinum og ef þau sjái
sér fært að selja vörur sinar
dýrari til eins lands en annars
þá geri þau það. Það er viss
hætta á þvi að við höfum sætt
verri kjörum en aðrar þjóðir af
þessum sökum.
d) Magnafslættir af innkaupum
geta hér vissulega haft ein-
hverja þýðingu og spurningin
er hvort islenskir innflytjendur
hafigengið nægilega vel eftir
þvi að fá svipaða afslætti og
stærri þjóðir.
Á það skal lögð áhersla að þessi
könnun takmarkaðist við einfald-
an samanburð á tiltölulega fáum
vörutegundum og ber að skoða
niðurstöður hennar i þvi ljósi.
Ýegna margföldunar á vöruverði
innfluttra vara eins og áður er
getið um tel ég nauðsynlegt að
verðlagsyfirvöld og innflytjendur
hafi samvinnu um að stuðla að
sem lægstu innkaupsverði. Mér
er ljóst að á þessu vandamáli er
engin algild lausn en ég er sann-
færður um, að ýmsir ónotaðir
möguleikar eru fyrir hendi.”
2. Þá spyr þingmaðurinn:
„Hefur verðlagsskrifstofan
nægilegt fjármagn til að geta
sinnt eftirlits- og rannsóknar-
störfum sinum á fullnægjandi
hátt?”
Ég tel svo ekki vera. En ég
bendi á að enda þótt ekki sé i
framlögðu fjárlagafrumvarpi
gert ráð fyrir auknu framlagi til
verðlagsskrifstofunnar þá gaf
rikisstjórnin yfirlýsingu að lokn-
um kjarasamningum i sumar um
það að hún mundi styðja við bakið
á verðlagsskrifstofunni eins og
kostur væri. Ég mun i samræmi
við það beita mér fyrir þvi að við
endanlega afgreiðslu fjárlaga
verði framlag til verðlagsskrif-
stofunnar aukið.”
landinu, þannig að öruggt sé að
Islendingar þurfi aldrei að greiða
niður orkuverð til orkufreks
iðnaðar.
Trygging þessi sé þannig úr
garði gerð, að verðlag raforku sé
endurskoðað árlega og raforku-
sölusamningar leiðréttir. Þá
verði óheimilt að gera raforku-
sölusamninga til langs tima.
Einnig verði unniö aö þvi að
breyta þeim orkusölusamning-
um, er þegar hafa verið gerðir, til
samræmis við þessar meginregl-
ur svo fljótt sem unnt er.”
I greinargerð með tillögunni
segir m.a.:
„Dapurleg reynsla af þeim
samningum, sem Islendingar
hafa gert um sölu á rafmagni til
orkufreks iönaðar, gerir það
brýna nauðsyn að sett verði lög-
gjöf á þann hátt sem hér er lagt til
og tryggi sú löggjöf aö þannig
verði ekki á málum haldið i fram-
tiðinni.
Það hefur verið leiðarljós is-
reikna út af mikilli bjartsýni
orkuverð frá hverju orkuveri,
sem i byggingu hefur verið, fyrir
sig, og gera siðan samninga til
mjög langs tima um sölu á mest-
allri orkunni á þvi verði sem þeir
vonuðu að hægt yröi að f ramleiða
hana i orkuverinu og verðjafna
við eldri virkjanir sem afskrifað-
ar voru. Að sjálfsögðu hafa orku-
verin sifellt oröið dýrari, orka frá
Sigölduvirkjun dýrari en frá Búr-
fellsvirkjun, Hrauneyjafossvirkj-
un verður dýrari en Sigölduvirkj-
un og orka frá Kröfluvirkjun kann
að verða nokkru dýrar i fram-
leiðslu en ráðherra spáði þegar
hafist var handa um fram-
kvæmdir við Kröflu. Þessari þró-
un valda ýmsar ástæður. Verö-
bólga hefur veriö i veröldinni,
vaxtakjör sifellt óhagstæðari,
hagkvæmustu virkjunarval-
kostirnir væntanlega teknir fyrst,
ófyrirsjáanleg atvik geta hent i
náttúrunni, þannig að næsta
virkjun verður dýrari þeirri sein-
ustu.
Þá hefur viö val á virkjunar-
stöðum og hönnun virkjana ráðið
sú skoðun, að þvi stærri sem
virkjunin væri þvi ódýrari yröi
hver kwst. i framleiðslu, en til
þess að svo geti orðið þarf að selja
alla orkuna strax.
Virkjunaráfangar hafa stund-
um orðið allt of stórir miðað
viðraforkuþörf, notkunarmögu-
leika og dreifingartækifæri á
hverjum tima.Þegar ráðist hefur
verið i byggingu þessara of stóru
orkuvera hefur tímabundin um-
framorka verið notuð sem ástæöa
fyrir glannalegum stóriðju-
samningum og orkukaup stór-
iðjuvera átt að skapa viðunandi
rekstrargrundvöll viðkomandi
virkjunar.
Samningar þeir, sem gerðir
hafa verið — meira að segja við
fyrirtæki i eigu útlendinga, hafa
verið á þá lund að raforkunotend-
ur hafa fyrr en varir verið farnir
að greiða niður raforkuverðið til
stóriöjunnar.
Þegar Landsvirkjun seldi Al-
verksmiðjunni fyrst raforku 1969,
þá var orkuverðiö 68% af þvl
verði sem rafveiturnar guldu fyr-
ir orkuna. Þetta hlutfall hefur
breyst m jög siðan og var árið 1975
einungis 32% af þvl verði sem
Rafmagnsveiturnar urðu að
greiöa Landsvirkjun. Arið 1976
var raforkusala til stóriöju 56.1%
af framleiddri raforku á Islandi,
en fyrir hana einungis goldin
10.3% af heildarsöluverðmæti.
Svo er nú komiö, að orkuverð til
stóriðjuer hérverulega lægra en i
nálægum löndum, t.d. helmingi
lægra en I Noregi.”
..,Þrátt fyrir það að Norömenn
ákveði lágmarksverð á stóriðju-
raforku meira en helmingi hærra
en íslendingar gerðu samning um
I fyrra vegna járnblendiverk-
smiðjunnar, þá er raforkuverð i
Noregi til heimilisnota samkv.
upplýsingum Sambands isl. raf-
veitna 7.27 kr. ísl. kwst. miðaö við
gengi I ágúst en meðaltalsverð til
heimilisnota á sama tlma á ts-
landi kr. 14.49 kwst. (hjá Raf-
magnsveitum rikisins 21.28
kr/kwst).
Landsvirkjun seldi rafveitun-
um, miðað við nýtingu 5000stund-
ir á ári, kwst. á kr. 3.91, en sam-
bærilegur gjaldskrárflokkur i
Noregi var 2.43 kr. isl.
Flm. fluttu till. til þál. um þetta
efni i fyrra, en hún varð ekki út
rædd þá. En þeir telja enn, aö
þetta ástand sé óviðunandi og
óhjákvæmilegt sé að sett sé sér-
stök löggjöf um þetta hiö bráð-
asta, þannig að tryggt verði að
aldrei geti komiö til þess að al-
mennir notendur greiöi niður raf-
orkuverð til orkufreks iðnaöar og
glati þannig þvi hagræði sem viö
ættum að geta haft af okkar dýr-
mætu orkulindum.”
Ingvar Gíslason:
Kj ördæmaskip-
un og kosningar-
fyrirkomulag
I framhaldi af frásögn blaðs-
ins af ummælum Ingvars Glsla-
sonar um frumvarp Jóns
Skaftasonar um breytingar á
kosningalögum, skal hér birtur
sá kafli ræðu Ingvars er fjallaði
sérstaklega um núverandi kjör-
dæmaskipun og kosningarfyrir-
komulag:
„Það er sizt ástæða til að
kynda undir yfirborðslegum
hugmyndum um endurbætur á
kosningalögum og kjördæma-
skipun. Sann-
r
i'
k '
leikurinn er sá
að kosninga-
fyrirkomulagið
og kjördæma-
skipunin er
hvergi nærri
eins bölvað eins
og margir vilja
vera láta.
A.m.k. er vlst að kosninga -
fyrirkomulagið sem slikt hentar
vel þeirri kjördæmaskipun, sem
við höfum.
Um kjördæmaskipunina
sjálfa má deila. Ef eitthvað er
að kjördæmaskipuninni þá
finnst mér það liggi i þvi að
kjördæmin séu of stór og
sundurleit. Hins vegar er ég
sammála Jóni Skaftasyni um
það að einmenningskjördæmi
séu ekki I öllum tilfellum eftir-
sóknarverð. Þó er það svo um
einmenningskjördæmin aö þar
eru kosningar óneitanlega „per-
sónulegar” og þeir sem lita með
mestri velþóknun á persónuleg
vopnaviðskipti og einliðaleik i
pólitik telja sennilega einmenn-
ingskjördæmin æskilegust,
næstum að segja hvernig sem
á stendur.
Ég tel aö einmenningskjör-
dæmin geti átt rétt á sér i viss-
um tilfellum, en að þau séu frá-
leit i öðrum. T.a.m. tel ég frá-
leita þá hugmynd að skipta
Reykjavik i einmenningskjör-
dæmi eða stærstu kaupstöðun-
um, s.s. Akureyri og Kópavogi.
Þar finnst mér hlutfalls-
kosningar einar koma til greina,
þó einmenningskjördæmin geti
átt við i fámennari félagsheild-
um, t.a.m. fámennum sýslu-
félögum, ef núverandi kjör-
dæmum verður skipt upp. Ann-
ars held ég að breyting á kjör-
dæmaskipun sé ekki mjög að-
kallandi vandamál. önnur
atriði stjórnskipunarlaga skipta
meira máli.”
Álagning í hundraðs-
tölu hvetur ekki til
hagstæðra innkaupa
alþingi
kostnaðarverði til stóriðju, og lenzkra samningamanna að
hljóðar tillagan svo: