Tíminn - 03.12.1977, Qupperneq 4

4
Laugardagur 3. desember 1977
Hinn félagslegi þáttur
Þegar sagðar eru fréttir af
samvinnustarfi, hvort heldur
um er aö ræða starfi kaupfélag-
anna eða Sambandsins, er fyrst
og fremst fjallað um það, sem
er að gerast á sviði viðskipta- og
atvinnumála. Þetta er góðra
gjalda vert og nauösynlegt. Eigi
að siður vaknar sú spurning,
hvort umræðunum sé ekki
markaður of þröngur bás. Það
má til sanns vegar færa. Af-
leiðingin hefir orðið sú, að
margur ætlar að önnur verkefni
séu ekki á dagskrá hjá sam-
vinnuhreyfingunni. Svo er þó
ekki, en þau eru hinsvegar ann-
ars eðlis og ekki hversdagslega I
sviðsljósinu.
Hér er átt við hinn félagslega
þátt samvinnustarfsins.
Það hefir frá upphafi verið
eitt af markmiðum samvinnu-
félaganna að annast almenna
fræðslu. Þetta kemur greinilega
fram i samvinnulögunum frá
1921. Þær raddir heyrast oft og
hafa stundum veriö all háværar,
að samvinnumenn hafi á siðari
árum vanrækt eða jafnvel
gleymt þessu atriði. Til þess að
meta stöðuna rétt á þessu sviði
þarf að litast um og skoða hvaö
gert er. Þvi aðeins er gagnryni
traust og gagnleg, aö hún sé
byggð á réttu mati meginstað-
reynda.
Til glöggvunar verður reynt að
draga hér fram nokkur atriði
sem máli skipta i þessu efni.
Afmælisár
Það eru nú 75 ár siðan kaupfé-
lögin stofnuðu Sambandið. Þeg-
ar það hafði starfað i 40 ár ritaði
Gisli Guðmundsson, alþingis-
maður, sögu þess, sem gefin var
út 1942. Þetta er myndarlegt rit
þar sem i glöggu máli eru
dregnir upp meginþættir starfs-
sögunnar fyrstu fjóra áratug-
ina. Tiuárum siðar, þegar 50 ár
voru að baki, var Samvinnan
gefin út i bókarformi. 1 eftir-
mála þess rits sagöi Vilhjálmur
Þór, forstjóri svo: „Héráundan
hefir verið sagt i stórum drátt-
um frá atburðum úr fimmtiu
ára sögu Sambandsins. Með töl-
um, frásögnum og myndum eru
sýndir sigrar, sem hafa unnizt,
erfiðleikar, sem hafa verið yfir-
unnir, árangur, sem hefir
Samvinnuskólinn að Bifröst
náðst”. Og hvað hefir þá gerzt á
þessu sviði nú, þegar 75 ár eru
að baki?
Afmælisárs og starfs var
minnzt á eftirminnilegri hátið i
Háskólabiói i Reykjavik. For-
stjóri Sambandsins rakti þar og
rifjaði upp baráttu frumherja,
félagsmanna og starfsmanna og
gerði á glöggan hátt grein fyrir
þýðingu samvinnunnar i fram-
farasókn þjóðarinnar á liðnum
áratugum.
Sérstakt afmælishefti Sam-
vinnunnar kom út. Þar er dreg-
in upp mynd með örfáum drátt
um af 45 kaupfélögum. Getið er
forystumanna þeirra og helztu
viðfangsefna.
Sambandsstjórn hefir ráðið
ungan mann, Helga Skúla
Kjartansson, til þess að rita
sögu samvinnuhreyfingarinnar.
Unnið er af kappi að þvi verk-
efni og mun þess ekki langt að
biða, að það rit verði fullbúið.
A þessu ári hefir verið gefið út
gagnmerkt rit Páls H. Jónsson-
ar um Hallgrim Kristinsson,
forstjóra Sambandsins.
Þá er Andrés Kristjánsson,
ritstjóri, að ganga trá upp-
lýsingariti um alla kaupfélags-
stjóra og mun það koma út öðru
hvoru megin við næstu áramót.
Komið hafa út á liðnum árum
myndarleg rit um sögu margra
kaupfélaga. Þessi rit eru um
leið byggðasaga, persónusaga
og lifsbaráttulýsing samvinnu-
fólks i viðkomandi héruðum.
Allt þetta sýnir lifandi starf,
sem litið er á lofti haldið. Má þó
fleira til nefna.
Samvinnuskólinn
Arið 1918 var stofnað til skóla-
halds á vegum samvinnu-
manna. Byrjað var smátt en
Samvinnuskólinn hefir fyrir
löngu unnið sér traustan sess i
menntakerfi landsins. Sam-
vinnumenn hafa á liðnum ára-
tugum lagt stóra fjármuni til
skólastarfsins. Verzlunar-
menntun var utangarðs i skóla-
kerfi lgndsins og margur hafði
ekki hinn minnsta skilning á
þörf samvinnuskóla. Nú hefir
breytt um til batnaðar i þessu
efni og skóli samvinnumanna er
viðurkenndur hluti mennta-
kerfisins. Samvinnumenn hafa
búið vel að skóla sinum. Skóla-
setrið að Bifröst er þekkt stofn-
un og framhaldsdeildin i
Reykjavik veitir gagnlega við-
bótarmenntun. Samvinnuskól-
inn hefir notið handleiðslu úr-
valsmanna og þar hafa fjöl-
margir einstaklingar stundað
nám, sem kvaddir hafa verið til
trúnaðarstarfa á mörgum svið-
um þjóðlifsins.
Bréfaskólinn
Svo sem kunnugt er, skiptist
Sambandið i nokkrar stórar
deildir. Hver hefir sitt afmark-
aða hlutverk. Fræðsludeildin er
einn þátturinn. Hún efndi til
bréfaskóla árið 1940. Starfssvið
skólans hefir nýlega verið fært
út og alþýðusamtök og Sam-
bandið hafa sameinazt um
þessa stofnun.
Skólinn kennir nú 36 náms-
greinar og fjölmargir einstakl-
ingar njóta leiðbeininga i
skólanum. Þar er jöfnum hönd-
um fjallað um fagleg og félags-
leg málefni og margbreytilegt
námsefni er þar á boðstólum.
Þetta er eini bréfaskólinn i
landinu. Viða erlendis er saga
áþekkrfl bréfaskóla all merk og
fullvistmá telja að forysta sam-
vinnumanna á þessu sviði hafi
verið gagnleg.
Samvinnan
Raunar má segja að saga
Samvinnunnar hefjist með út-
gáfu „Ti'marits kaupfélag-
anna”, sem út kom 1896. Þótt
siðar tæki við „Timarit is-
lenzkra samvinnufélaga” og
svo „Samvinnan” er hér um að
ræða einn og sama þráðinn,sömu
hugsjón og kenningar. Fræðslu-
deild er vandi á höndum með út-
gáfu þessa rits. Til þess eru
gerðar margbreytilegar en
strangar kröfur. Það hefir notið
ritsnilldar og andagiftar mætra
samvinnuleiðtoga og oft verið i
fararbroddi sóknar og varnar
þegar samvinnuhreyfingin hefir
þurft á að halda. Ritið hefir
reynt að sinna kalli breytilegra
tima. Stundum hefir vel til tek-
izt en i annan tima miður.
Það er staðreynd að til þess-
ara þriggja þátta, Samvinnu-
skólans, Bréfaskólans og Sam-
vinnunnar hefir verið og er var-
ið miklum f jármunum og munu
útgjöld af slikum toga fátið eða
nær óþekkt hjá öðrum fyrir-
tækjum.
Fleiri þættir
Fjarri fer þvi að það sem þeg-
ar hefir verið talið sé það eina
sem tilheyrir fræðslu- og félags-
málaþætti samvinnustarfsins.
Nefna má nokkur atriði þvi til
staðfestingar.
1 Hamragörðum fer fram
margvislegt fræðslu og menn-
ingar starf. Mörg kaupfélögin
efna til fræðslufunda auk hinna
árlegu deilda- og aðalfunda. Fé-
lagstiðindi,starfsmannablöð og
fréttabréf eru gefin út. Erind-
rekar hafa oft gegnt þýðingar-
miklum hlutverkum og nöfn
þeirra margra eru að góðu
kunn. Sú gagnlega starfsemi
hefir verið i nokkurri lægð að
undanförnu, en aftur á móti
kemur að mörg hina stærri fé-
laga hafa eða eru að ráða sér-
stakan félagsmálafulltrúa, sem
ætlað er að nokkru áþekkt hlut-
verk þvi sem erindrekarnir
höf ðu.
Á siðari árum hefir hin fag-
lega fræðsla og upplýsinga-
starfsemi aukizt og er henni
haldið uppi með margvislegum
hætti. Fundir eru haldnir með
starfsmönnum kaupfélaganna.
Stundum eru þar að visu eink-
um sameiginleg innkaup á dag-
skrá eða verið er að kýnna nýj-
ungar. Þessi starfsemi tilheyrir
nú hinu daglega lifi. Arlegir
fundir kaupfélagsstjóra með
starfsliði Sambandsins hafa um
nær 40 ára skeið styrkt og eflt
samvinnustarfið. Skrifstofurnar
erlendis eru skóíi fyrir unga
starfsmenn. Samstarfið við er-
lend samvinnusamtök hafa oft
gegnt svipuðu hlutverki. Þannig
má áfram nefnaýmisatriði sem
rækilega sýna, að fræðsla er
verulegur hluti hins daglega
samvinnustarfs. Deila má um
það, hvernig til hefir tekizt og
vafalaust má á ýmsum sviðum
enn betur gera. Af framanrituðu
ætti hinsvegar að vera ljóst að
hinn félagslegi þáttur sam-
vinnustarfsins hefir ekki
gleymzt.
Samvinnumaður
Fjáröflunarnefnd Styrktarfélags vangefinna heldur þessar
skemmtanir á morgun
sunnudag 4. desember
Barnaskemmtun
í Sigtúni kl. 14.30
Kynnir: Geröur Pálmadóttir
Skemmtiatriði:
1. Unglinga lúðrasveit Garðahrepps
leikur létt lög.
2. Söngflokkurinn Visnavinir.
3. Hl jómsveitin Alfabeta (Börnin fá að
dansa).
4. Jólasveinar koma í heimsókn.
Lukkupokar
Aðgangur kr. 300.00 fyrir alla. Að-
göngumiðar seldir í Sigtúni f dag kl. 2-4
og á morgun við innganginn.
Aðgöngumiði gildir sem happdrættis-
miði.
Vinningar: Tjald, þríhjól/ svefnpoki
og fl.
Kvöldskemmtun
að Hótel Sögu kl. 20.30
Kynnir: Frú Sigríður Ingimarsdóttir
Skemmtiatriði:
1. Ávarp: Vilhjálmur Þ. Gíslason
fyrrv. útvarpsstj.
2. Söngur: Sieglinde Kahman og Sig.
Björnsson
3. Dansarar úr íslenzka dansflokkn-
um.
4. Ómar Ragnarsson og Magnús Ingi-
marsson.
Málverkahappdrætti
15 málverk gefin af þekktum íslenzk-
um málurum.
Aðgöngumiðar seldir í dag kl. 2-4 í
anddyri Hótel Sögu og á morgun við
innganginn. Borð tekin frá um leið.
Hljómsveit Ragnars Bjarnasonar leik-
ur fyrir dansi.
Allur ágóði rennur til stofnana Styrktarfélags vangefinna
Skólamálaumræða í
nýju skólablaði
Kennaraháskólans
F.I. — Nemendaráð Kennarahá-
skóla islands hefur nú hafið út-
gáfu nýs skólablaðs iþvi skyni að
leggja eitthvað af mörkum til
skólamálaumræðu i landinu. Er
stefnt að þvi i hinu fyrsta tölu-
blaði að gera skólamálastefnu
stjórnmáiafiokkanna nokkur skil
og fá fram þeirra viðhorf. Einnig
er rætt viö einstaklinga sem
kunnir eru af gagnrýnum viðhorf-
um sinum til þessara mála.
Fulltrúar stjórnmálaflokk-
anna, sem tjá si i HEÐI eru Vil-
hjálmur Hjálmarsson mennta-
málaráðherra og alþingismenn-
irnir Ragnar Arnalds, Gylfi Þ.
Gislason og Magnús Torfi Ólafs-
son.
Aðrir viðmælendur eru Jónas
Pálsson skólastjóri Æfingaskól-
ans og Bragi Jósepsson námsráð-
gjafiog fyrrverandi deildarstjóri
i menntamálaráðuneytinu.
I beinu framhaldi við viðtal
Braga er hluti úr skýrslu Arnórs
Hannibalssonar, sem mjög var
umdeild á sinum tima. Efni
hennar hefur ekki áður komið
fyrir augu almennings svo vitað
sé. Að lokum er grein, sem unnin
er upp úr félagsfræöibók, Peters-
reglan. Fjallar hún um einkenni
þjóðfélags vorra daga.
Skólablaðið HöÐUR er 34 siður
i stóru broti. Abyrgðarmenn eru
Gisli Asgeirsson og Haukur Vigg-
ósson. Svansprent sér um prent-
un.