Tíminn - 11.12.1977, Blaðsíða 36

36
Sunnudagur 11. desember 1977
HVAÐAN ÆTTI GJALDEYRIRINN
AÐ KOMA OG HVERNIG ÆTLI
VERÐLAGIÐ YRÐI?
Mikiö er rætt og ritaö um af-
komu þjóöarinnar og væri ekki
nema gott um þaö aö segja, ef
þetta yröi almenn umræöa, en
ekki ofstækisfullur áróöur,
þeirra manna sem litla grein
gera sér fyrir eftirköstum, rök-
styöja mál sitt meö einhliöa af-
stööu, en viljandi gleyma
grundvallarstaöreyndum.
Þar hefur landbúnaöur oröiö
fyrir hvaö mestum ómaklegum
árásum kannski hafa milliliöir
verzlunar, heildsalar, komiö
auga á hagnaöarvon i innflutn-
ingi landbúnaöarafuröa. En til
þess aö tryggja framgang máls-
ins, þá veröur aö undirbúa jarö-
veginn meö þvi aö leggja niöur
landbúnaö. Þá er hægt aö selja
þær innfluttu landbúnaöarvörur
á svo háu veröi sem þeim þókn-
ast, þar sem ekkert annaö væri
aö hafa. Þá yröu þær og einnig
munaöarvara sem almenningur
ekki gæti keypt.
Hvar ætti aö taka gjaldeyri
fyririnnflutningi þessara vara?
Kannski meö nýjum lántökum
erlendis, er ekki nóg óráösia i
þeim efnum? Hvaöa þjóö, sem
vill telja sig til menningarþjóöa,
lætur sér þaö til hugar koma aö
skeröa afkomumöguleika land-
búnaöar sins?
Er nokkur heilbrigöur maöur
svo viöutan aö gleyma þvi
hversu nauösynlegt þaö er
hverjum og einum, aö vel sé
fyrir þvi séö aö fæöuöflun sé
þannig fyrir komiö aö ei stefni
til óráös. Ég hygg aö óviöa finn-
ist, aö minnsta kosti meöal ná-
grannaþjóöa okkar, svo mikil
skammsýni i hugsun hvaö þá aö
menn láti sér um munn fara
bæöi i ræöu og riti aöra eins
fjarstæöu og leggja niöur land-
búnaö en i staöinn aö flytja inn
landbúnaöarvörur.
Er gjaldeyrisstaöa þjóöarinn-
ar á þvi stigi aö viö getum leyft
okkur slikan hugsunarhátt?
Ekki ber þviaö neita aö betur
mætti aö málum standa i þess-
um efnum en raun ber vitni, en
er þaö eitthvaö sem viö getum
einvöröungu skrifaö á kostnaö
landbúnaöarins, væri ekki rétt-
ara aö hyggja aö hinum raun-
verulegu orsökum hvernig kom-
iö er?
Dettur kannski einhverjum i
hug aö leggja árar i bát og hætta
viö sjávarútveg þótt reiknings-
lega sé þvi haldiö fram aö hann
beri sig ekki? Þaö held ég ekki.
Það vill nú svo til aö viö búum
viö einhver beztu fiskimið i
heimiog svo viröist aö viö fáum
aö sitja einir aö stórri fiskveiöi-
lögsögu, eigum góö fiskiskip,
einhverja beztu og ötulustu
fiskimenn sepi um getur, afla-
brögö yfirleitt góö og hagstætt
verö á fiskafurðum. Þó tdcst
okkur aö koma málum þannig
fyrir að almenningur veröur aö
greiöa meö sjávarútvegi, mest i
formi gengisfellinga, þrátt fyrir
lægra kaup en gerist hjá ná-
grannaþjóöum okkar til þess
fólks, sem aö úrvinnslu starfar.
Hve.rnig væri nú aö almenn-
ingur færi aö gera sér grein fyr-
ir þvi hver hin raunverulega or-
sök þessa ástands er, þvi ekki að
hugsa sjálf? Ver ekki þjóöin
stórum hluta tekna sinna í aö
mennta sig, til hvers? Ef ekki
þess, aö geta betur beitt hugsun
sinni viö aö ráöa fram út vanda-
málum daglegs lifs, en ekki aö
látafáeina einstaklinga umsnúa
staöreyndum á kostnaö þeirra
sem vinna aröbær störf og
standa undir velferö þjóöarinn-
ar.
Vill almenningur nú ekki fara
aö reyna aö beita sinni eigin
hugsun um þau mál sem sköp-
um ráöa i framgangi daglegs
lifs?
"■ Rvik. 25.nóv. 1977
Haraidur Karlsson
AÐ
LOKNU
IÐNKYNN -
INGARÁRI
lesendur segja
Benzínskattur
og verðbólga
Láti ég hugann reika yfir liöiö
ár veröur mér á aö staldra viö
ýmsa hluti og athuga hvernig
saman fara orö og athafnir
þeirra visu manna sem valizt
hafa tíl aö stjórna landi og þjóö.
Eins og aö likum lætur hefur
sumttekizt vel, annaö miöur, og
er ég ekki dómbær um þaö
hvaöa eftirmæli áriö fær sem
heild i annálum sögunnar. Þaö á
timinn eftir aö leiöa i ljós.
Einn er þó sá hlutur sem ég
held aöeigieftiraömarka dýpri
spor en menn gera sér grein
fyrir i dag, en þaö er árás verö-
lagsyfirvalda á stéttir iönaöar-
manna og átti ég sizt von á þvi
aö okkur yröi færö sú gjöf á iön-
kynningarári. Þaö er nú svo aö
maöur freistast til aö halda aö
athafnir fylgi oröum, þegar
blásiö er i lúöra og bumbur
baröar, stigiö á stokk og heit-
stengingarfram færöar aö forn-
um siö. Nú skal risiö ur ösku-
stónni og kolbltarnir látnir sýna
hvaö i þeim býr, en þó meö einu
skilyröi: undirstööugrein alls
iönaöar skal haldiö niöri hvaö
sem þaö kostar, þar má engin
framþróuneiga sérstaö, annars
er voöi á feröum aö dómi verö-
lagsyfirvalda og sjálfsagt ann-
arra ráöamanna einnig.
Til skamms tima og e.t.v.
enn áriö 1977 hafa ráöamenn
þjóðarinnar taliö sér sæma aö
lita á iönaö sem tvær aöskildar
greinar, aöra alls góös maklega
sem sjálfsagt sé aö hlynna aö,
a.m.k.ioröiogaö nokkru leyti á
borði, meöalannars meö niöur-
fellingu tolla og litils háttar
fyrirgreiðslu á öörum sviöum.
Þaö eru þær greinar iönaöar
sem bera heitiö framleiösluiön-
aöur. En svo er önnur tegund
iönaöar, sem nefnist á finu máli
þjónustuiðnaöur. Sú tegund iön-
aöar á ekki aldeilis uppá pall-
boröiö hjá þeim visu landsfeör-
um og eöa staögenglum þeirra ’
og ráögefendum I stjórnarstofn-
unum.sem um þessi mál fjalla.
Þaö er furöuleg fáfræöi sem
kemur fram hjá þeim mönnum
sem halda þvi fram f fullri al-
vöru bæöi i oröum og athöfnum,
aö málmiönaöur og bygginga-
iönaöur séu eins konar sníkju-
dýr á þjóöarlikamanum, þaö sé
eölilegt og sjáifsagt aö
skammta þeim svo nauman
skerf meö úreltum og röngum
aögeröum i verðlags- og skatta-
málum, aö þeim sé nánast gert
ókleift aö starfa, hvaö þá aö
býggja upp lifvænleg atvinnu-
tæki, sem þó eru aö dómi þeirra,
sem eitthvaö hugsa um framtið
landsins, þær greinar, sem hafa
hvaö mesta möguleika til aö
taka viö stórum hluta þess fólks,
sem kemur á vinnumarkaðinn á
næstu árum.
En til þess aö svo geti oröiö
hlýtur aö veröa aö koma til
stefnubreyting valdhafa og þó
einkum verðlagsyfirvalda frá
þvi sem nú er. 1 öllum iönvædd-
um þjóöfélögum er málmiön-
aöur talinn undirstaöa annarra
greina iönaöar, bæöi viö upp-
byggingu, viöhald og nýsmiöi
véla og annan búnaö sem verk-
smiöjuiðnaö varöa. Á Noröur-
löndum, sem viö sækjum mest
til af fyrirmyndum á ýmsum
sviöum, er nú svo komiö aö þar
er unniö að löggjöf, a.m.k. bæöi
i Noregi og Sviþjóö til aö efla
málmiönaö, svo hann geti oröiö
þungamiöja atvinnulifs þessara
landa. Á sama tima gerist þaö á
Islandi aö málmiönaöur er
neyddur tii aö heyja opinbert
stríö viö verölagsyf irvöld til aö
halda liftórunni, hvaö þá aö
skilningur sé fyrir hendi til aö
hann fái tækifæri til aö efla og
bæta aðstööu sina til átaka fyrir
betri lifskjörum starfsmanna
sinna og um leiö þjóöfélagsins i
heild.
Undanfarin 6 ár hef ég veriö i
nánu samstarfi viö starfsbræö-
ur mina á hinum Noröurlönd-
unum sem meölimur i stjórn
Norðurlandasambands blikk-
smiöameistara og núverandi
forseti þess. Ég verö aö segj a aö
þaö er ekki létt verk aö útskýra
fyrir þeim hvemig þessum mál-
um er háttaö hér, ég held helzt
aö þeir áliti mig eins konar
skáldsöguhöfund þegar ég er aö
lýsa fyrir þeim raunveruleikan-
um hér, en þeir sem taka mig
alvarlega spyrja: Vita stjórn-
málamenn á Islandi ekkert um
málmiðnaö eöa hafa þeir enga
ráögjafa, sem þekkingu hafa á
þessum málum? Ég játa aö mér
veröur svara fátt viö slikum
spurningum, en vona fastlega
aö verölagsyfirvöld hafi vitkazt
örlitiö áöur en ég tek á móti
„kollegum” minum frá hinum
Noröurlöndunum hér heima
sumariö 1979.
Sveinn A. Sæmundsson
Nýlega barst stefnuræða for-
sætisráöherra til almennings á
öldum ljósvakans og siöan birtist
hún i Timanum 4. nóv. Þar gefur
á aö lita hvaö rikisstjórn tslands
hyggstgera eöa láta gera á næstu
mánuöum, og einnig er vikiö aö
verkum hennar undangengin ár,
o.fl.
Eitt helzta viöfangsefni
stjórnarinnar er veröbólgan, og
segir ráöherrann, aö hún hafi
minnkaö um nær helming á sein-
ustu tveim árum. Ég held nú
reyndar, aö veröbólgan hafi alltaf
veriö aö aukast.þótthún hafi ekki
vaxið eins hratt seinustu árin eins
ogþegar hún hefurmagnazt mest
áður. Hún vex bara misjafnlega
hratt. Þaö er liklega meö verö-
bólguna eins og aörar bólgur, aö
eftir þvi sem hún veröur meiri,
eftir þvi veröur hún hættulegri.
Það er vist timi tíl kominn aö
leita lækninga á meinsemdinni.
Bæöi þessi rikisstjórn og sú næsta
á undan ætluöu aö leita ráöa tíl aö
stööva þessa þróun eöa a.m.k.
hægja verulega á henni, en þeim
hefur ekki tekizt þaö. Enda virö-
ist verkalýösforystan, og jafnvel
fleiri öfl innan þjóöfélagsins, vera
oröin svo sterk, aö sjálf rikis-
stjórnin fær kannski ekki ráöiö
gangi mála.
Verkfalladellan viröist ganga
út i öfgar, svo aö til stórvandræöa
horfir. Hagsmunasamtök stétt-
anna krefjast hækkunar launa og
ýmissa friöinda og hefja siöan
verkfall. Siöan er samiö þegar
allir eru orðnir leiöir á verkfall-
inu og þaö búiö aö valda óþægind-
um og efnahagslegu tjóni, ekki
sizt hjá þeim, sem hvergi koma
nærri. Þá fer næsti hópur af stað
og telur sig bera skaröan hlut frá
boröi. Loks er samiö viö hann um
betri kjör en hinn fékk. Þá kemur
þriöji hópurinn, og svona getur
þaö gengiö, jafnvel mestallt áriö.
I kjölfariö koma svo nýjar hækk-
anir á þjónustu og vörum. Þær
hækkanir eru kannski lika aö
koma allt áriö. Þannig veltur
þetta áframánupphafseöa endis.
Arangurinn er aukin veröbólga.
Til er þó a.m.k. ein stétt sem
stendur utan viö þetta verkfalla-
kapphlaup. Þaö eru bændurnir,
en þeir eru lika lang-tekjulægsta
vinnandi stétt landsins.
Hér er ekki ætlunin aö skella
skuldinni á neinn sérstakan aöila
fremuren annan, heldur i grófum
dráttum lýsa hvernig veröbólgu-
hjóliö velturáfram. Vixlhækkanir
verölags og kaupgjalds er þaö
kallaö. Og úr þvi aö þetta er orðiö
svona, viröastallir veröa aö vera
meö, annars veröa þeir undir.
Þaö sýnir dæmiö úm bændur.
Væri annars ekki hollt fyrir for-
ystumenn hinna ýmsu hags-
munahópa aö hugleiöa í einlægni
hve mikinn þátt þeir eiga i aö
magna veröbólguna og hvort ekki
er timi til kominn aö hægja á
kjarabótahlaupinu eða hvaö
menn vilja kalla þaö? Væri nú
ekki ráö aö forystumenn hinna
ýmsu hagsmunahópa og rikis-
stjórnin ræddust viö i einlægni og
tækju höndum saman um aö
stööva hina ógnvekjandi verö-
bólguþróun og skuldasöfnun
erlendis? Eöa vilja þeir heldur,
hver fyrir sig, þjösnast áfram, á
kostnaö lands og þjóöar, og kæra
sig kollótta um hvort sjálfstæöi
islenzku þjóðarinnar helzt áfram
eða liöur undir lok?
Forsætisráöherrann boöar i
stefnuræöu sinni, aö dregiö verði
úr opinberum framkvæmdum.
Þrátt fyrir þann samdrátt sé gert
ráö fyrir aukningu vegageröar,
enda sé brýn nauösyn á aö draga
úr viöháldskostnaði vega, spara
eldsneyti og hagnýta betur farar-
tæki.
Nauðsynlegt sé að
hækka benzingjaldið
Vi'st er svo, aö hinir slæmu veg-
ir dreifbýlisins fara illa meö bila
ogauka eyðsluþeirraá benziniog
olium.svoog viöhald. Hins vegar
þarf ekki aö hækka benzinið tfl aö
afla fjár til vegageröar ef aöeins
benzinskatturinn fengi aö renna
óskiptur til vegagerðar.
Ætli þeir ágætu ráöamenn, sem
sifellt eru aö auka álögur á
benziniö, hafi hugleitt á hverja
þessi skattur leggst þyngst?
Hvort hann dreifist sanngjarn-
lega niöurá þegna þjóöfélagsins?
Ætli þaö sé ekki nokkur misbrest-
ur á þvi?
Dreifbýlisfólkiö, sem i flestum
tilfellum býr viö fremur slæma
vegi eöa/og óöruggar samgöngur
þegarsnjórkemur, þaö veröur aö
nota bilana mikiö. Fara á þeim i
kaupstaöi i verzlunarerindum, til
læknis, til aö borga skattana (þaö
á vist aö gerast mánaöarlega),
greiöa raforkureikninga o.s.frv.,
oft um langan veg. Einnig til að
fara á samkomur i félagsheimfliö
sitt og svo ótal snúninga, sem
ekki veröur hjá komizt. Hér á ég
viö ibúa sveitanna og fleiri.
Billinn er nauðsynlegur
og fólkið er háð honum.
Viö þetta bætist svo flutnings-
kostnaöur á öllum nauðsynjum, i
mörgum tilféllum frá Reykjavik,
sem hækkar vanalega i kjölfar
benzinhækkana, og stuölar aö þvi
aö vörur séu dýrari úti á lands-
byggöinni en á höfuöborgarsvæð-
inu.
Þéttbýlisbúar hins vegar geta
sparaö bilanotkun, t.d. með þvi aö
ganga spöleöa nota strætisvagna.
Auk þess sem vegalengdir eru
langtum minni hjá þeim og vegir
mjög góöir (malbikaöir). Þannig
leggst benzingjaldiö langtum
þyngra á fólkið i dreifbýlinu,
einkum sveitunum, heldur en t.d.
Reykvikinga, og eykur verulega
á þarin mismun, sem sýnist þó
nægur fyrir.
Sem dæmi um mismun eftir
búsetu nægir aö minna á, hversu
miklu meira bilar slitna á ósléttu
vegunum i sveitunum og viöhald-
iö veröur meira en á þeim bilum,
sem ekiö er eftir malbikuöum
götum.
Ég hef hér aöeins rætt um
benzfngjaldið, en sem kunnugt er
hækkar þungaskattur disilbif-
reiöa oftast til samræmis.
Benzingjaldiö stuölar þannig aö
þvi aö fæla fólkiö úr sveitum
landsins. Þaö stuölar einnig aö
þvi aö auka verðbólguna, og gætir
áhrifa i þá átt i hvert skipti sem
benzinið hækkar.
9.11.1977
Rósmundur G. Ingvarsson