Tíminn - 15.02.1978, Qupperneq 6

6
Miðvikudagur 15. febrúar 1978
Brýn nauðsyn að vanda betur gerð
kj arasamninga, svo þeir gildi í raun
Útdráttur úr ræðu Halldórs E. Sigurðssonar í útvarpsumræðum í gærkvöldi
Frá atkvæðagreiðslu eftir 2. um ræðu um frumvarp rikisstjórnarinnar um efnahagsmál. Tima-
mynd Gunnar.
Það sem einkennt hefur þessar
umræður og álit verðbólgunefnd-
ar er það sameiginlega álit allra,
að aðgerða sé þörf til að tryggja
áframhaldandi rdcstur atvinnu-
veganna, forðast atvinnuleysi og
tryggja atvinnuöryggi.
Breyting á gengi krónunnar var
ekki aðeins nauðsyn til að tryggja
stöðu atvinnuveganna, heldur
einnig eðlileg viðskipti okkar við
önnur lönd. Kaupæði hefur verið
hér mikið siðustu mánuðina, og
t.d. varð halli á viðskiptum okkar
við önnur lönd 3,9 milljarðar kr. i
janúarmánuði.
Hvort sem um er að ræða
öryggi atvinnurekstrar eða við-
skipti við önnur lönd, var ekki hjá
gengisbreytingunni komizt, það
má öllum ljóst vera.
bað sem valdið hefur deilum af
hálfu stjórnarandstöðunnar eru
hliðarráðstafanir, sem fylgja
gengisbreytingunni. Fer þar sem
fyrr að þess er að litlu getið sem
til bóta horfir. Nefna má hækkun
tekjutryggingar og heimilisbóta
um 2%, og barnabóta um 5% um-
fram skattvisitölu. Vörugjald
lækkar um 2% eða 720 milljónir.
Niðurgreiðslur hækka um 1.300
milljónir. Ahrif þessara aðgerða
auka kaupmátt um 1,4%.
1 umræðum sem farið hafa
fram, hafa stjórnarandstæðingar
látið svo sem það, að ganga á
gerða kjarasamninga, væri ný-
mæli. Ég vil taka það fram, að
mér þykir miður að til sliks þurfi
að koma en nýmæli er það ekki.
Viðég vekja athygli á þvi að á ár-
unum 1956-z-í-)--- hefur þetta
gerzt 25 sinnum.
Athyglisvert er hversu oft hefur
þurft að gripa til slikra aðgerða
og einnig hitt, að allir stjórnmála-
flokkar hafa tekið þátt i þeim að-
gerðum að ganga á gerða kjara-
samninga. bykir mér rétt að
minna á nokkur atriði i þessu
sambandi:
1. Eitt af fyrstu verkum Gylfa
Þ. Gfslasonar og Lúðviks Jóseps-
sonar i ráðherrastólum árið 1956,
var að binda verðbætur á laun i
þrjá mánuði.
2. Árið 1959 lækkaði stjórn
Emils Jónssonar verðlagsbætur á
laun.
3. Arið 1960 var visitölubinding
launa bönnuð, jafnhliða mikilli
gengisbreytingu, og ekki tekin
upp aftur fyrr en með samningum
1964.
4. 1970 var verðstöðvun og
frestun visitölubóta.
Gylfi Þ. Gislason sat i öllum
þeim rikisstjórnum 'er þar voru
að verki.
1 framhaldi af þessu þykir mér
rétt að reyna að gera grein fyrir
þvi hvaða ástæður liggja
til þess, að stjórnvöld hafa
og eru enn knúin til að fara inn
á svo ósækilega braut, sem
það er að ganga á gerða kjara-
samninga. Ekki þýðir þar svo
snöggsoðin afgreiðsla sem nú er
notuð, að illmennsku stjórnvalda
sé þar um að kenna. Um þá, sem
þvi halda nú fram, þ.e. forystu
Alþýðuflokks og Alþýðubanda-
lags, má með sanni segja: „Þar
heggursá er hlifa skyldi.” — eins
og þegar hefur verið sýnt fram á.
Hins vegar er málið þess eðlis,
að nauðsyn ber til að gera sér
grein fyrir ástæðum þeim er þar
að lúta. Hér er hvorki um nýmæli
né illgirni stjórnvalda að ræða,
heldur nauðsyn þeirra aðgerða,
er rikisstjórnin telur sig knúða til
að gera
Endurskoðun visitölukerfisins,
s^m boðuð er með þessu frum-
varpi, er að minu áliti mikil
nauðsyn. Tekna rikissjóðs sem
fara til að greiða framlög til al-
mannatrygginga, sjúkrahúsa,
skóla, vega o.fl., nýtur þjóðin i
endurbótum og framlögum til
þeirra þátta er njóta fjárins, en
getur ekki einnig notið þeirra i
launahækkunum. Eins er fráleitt
að beinir skattar og óbeinir hafi
ekki sömu áhrif á launavisitölu.
Þvi hefur verið haldið fram, að
Framsóknarflokkurinn hefði
minni áhuga fyrir samstarfi við
launþega en aðrir stjórnmála-
flokkar. Þessu mótmæli ég.
Framsóknarmenn hafa tekið
virkan þátt i viðræðum stjórn-
valda við launþega, þegar til
þeirra hefur verið stofnað. Þeir
hafa haft forystu um gerð þeirra
kjarasamninga, sem einna skyn-
samlegastir hafa verið á undan-
förnum árum, það eru samningar
þeir er rikisstjórnin gerði við
BSRB árið 1973. Hefði betur farið
siðar, ef forystulið ASl hefði tek-
izt samningagebðin svo vel á
fyrstu mánuðum ársins 1974. Þá
hefði ekki þurft, tveim til þrem
mánuðum siðar, að draga veru-
lega úr áhrifum þeirra samninga.
Ég tel brýna nauðsyn bera til að
vanda gerð og markmið kjara-
samninga, svo þeir gildi i raun
samningstimabil það, sem um er
samið.
Að lokum vil ég vekja athygli á
þvi að stjórnarandstaðan hefur
haldlausar tillögur einar fram að
færa i þessum umræðum, og
stendur ekki einu sinni saman um
þær.
Tómas Árnason í eldhúsdagsumræðunum í gærkvöldi:
Mikil framleiðsla undirstaða
góðra lífskjara
A undanförnum árum hefur
verið beint miklu fjármagni i að
byggja upp atvinnutæki til lands
og sjávar. Fiskiskipaflotinn hefur
verið efldur. A þessu ári verður
að mestu lokið uppbyggingu og
endurbótum á frystihúsum og
fiskiðjuverum á landsbyggðinni
utan Reykjanessvæðisins, en ver-
ið erað leggja grundvöll aðskipu-
legri uppbyggingu á þvi svæði.
1 landbúnaði hefur verið stór-
felld uppbygging. Þjónustu og
framleiðsluiðnaður hefur verið
stórefldur, þ.á.m. vaxandi út-
flutningsiðnaður.
Sem dæmi um árangur þessar-
ar þróttmiklu framleiðslustefnu
má nefna að útflutningsverðmæti
sjávarafurðaframleiðslunnar
nam yfir 80 milljörðum króna á
sl. ári og þjóðartekjur Islendinga
eruáætlaðar 500 milljarðar króna
á þessu ári.
Þá er ástæða til að undirstríka,
að sá mikli árangur hefur náðst i
byggðamálum, að búseta lands-
manna hefur haldizt I eðlilegu
jafnvægi sl. f jögur ár, m ,a. vegna
hinnar miklu atvinnuuppbygg-
ingar. En það er grundvallaratr-
iði tíl þess að Islendingar geti
hagnýtt beztu auðlindir sinar að
tryggja lifvænlega byggö um allt
landið.
Það er mála sannast, aö sjald-
an eða aldrá hefur íslendingum
vegnað betur en einmitt nú. Vel-
megun er mikil og almenn og at-
vinnuleysi i algeru lágmarki.
Skyndiráðstafanir i
efnahagsmálum
Þrátt fyrir margvislegan á-
vinning hefur ekki tekizt að halda
efnahagslifinu i þeim skorðum,
sem nauðsyn ber til. Verðbólga
er hér miklu meiri en hollt er og
verður hvað sem tautar og raular
að taka f astar á i þeim málum en
gert hefur verið. Það hafa verið
gerðar of miklar kröfur til at-
vinnulífsins og þjóðfélagsins i
heild. Þegar til lengdar lætur geta
menn ekki lifað um efni fram,
þótt slikt sé mögulegt um
stundarsakir. — Svokallaðar
heildarlausnir i efnahagsmálum
eru vafasamar eins og málum er
komið. Við erum ,,of hátt uppi” i
efnahagsmálum til að geta stokk-
ið niður á trausta jörð i einu
stökki án þess að skaða okkur.
Hvers vegna skyndiráð-
stafanir?
1 sem einföldustu máli er það
vegna þess að innlendur tilkostn-
aður hefur vaxið meira en svo að
útflutningsatvinnuvegirnir fái
undir honum risið, þar sem þeir
verða að selja afurðir sinar á
nokkurn veginn föstu verðlagi er-
lendis. Ef ekkert væri gert nú
myndi verða rekstrarstöðvun i
frystihúsunum og verksmiöjun-
um sem flytja út iðnaðarvörur og
þar með stórfellt atvinnuleysi.
Sá árangur, sem þegar hefur
náðst við uppbyggingu og eflingu
atvinnuhf sins er svo mikilvægur,
að ekki má spilla honum með
Tómas Arnason
vægðarlausri styrjöld launa og
hagsmunahópa og hóflausri
kröfugerð á hendur atvinnulifinu
og þjóðfélaginu. Meginmálið er
að varðveita góð lifskjör.
Það sem er nýtt i þessum tillög-
um er fyrst og fremst ákvæðið
um það að frá og með 1. janúar
1979 skuli óbeinir skattar ekki
hafa áhrif á verðbótavfs itölu eða
verðbótaákvæði i kjarasamning-
um. Það verður að telja i hæsta
máta óeðlilegt ef Alþingi ákveður
að gera eithvert nauðsynlegt á-
tak,hvortsem það stafar af nátt-
úruhamförum, æskilegri fram-
kvæmd af einhverju tagi eða af
félagslegum ástæðum, þá skuli
laun almennt hækka i landinu
jafnhliða. 1 þessu felst stík mót-
sögn, að ekki er von að okkur
vegni vel i baráttunni við verð-
bólguna. Auðvitað er þessu ný-
mæli ætlað að verða bremsa á
verðbólguskrúfuganginn, þegar
tíl lengdar lætur. Þetta ákvæði
hefur hins vegar engin áhrif á
þessu ári.
Stefna stjórnarandstöð-
unnar óskýr, seinvirk og
óraunhæf
Mér er ómögulegt að standa
frammi fyrir allri þjóðinni og
halda þvi fram að atvinnu- og
efnahagslif þoli 60-70% launa-
hækkanir yfir heilu lfnuna á einu
einasta ári. Ég læt öðrum slikt
eftir. Hins vegar vil ég tala fyrir
eðlilegri launajöfnunarstefnu,
sem tryggir þeim lægstlaunuðu
nægilegar tekjur til sæmilegrar
lifsafkomu.
Stjórnarandstaðan hefur ekki
bent á marktækt úrræði i efna-
hagsmálum, heldur slegið úr og i
og reynir i atkvæðaveiðum sínum
að sannfæra menn um að hægt sé
að lagfæra það sem að.er án þess
að það komi við nokkurn einasta
mann.
Gylfi Þ. Gfelason hefur lýst þvi
yfir, að gengislækkun hefi verið
óumflýjanleg eins og ástatt er.
Lúðvik Jósepsson fordæmir hins
vegar gengislækkun og telur hana
ekki koma til greina. Lúðvik Jós-
epsson telur það hrein fjörráð við
launþega að taka óbeina skatta út
úr visitölunni og hefur um það
stór orð. Um það atriði sagði
Gylfi Þ. Gislason i þingræðu sem
jafnframt var útvarpað i nóvem-
ber sl.: „Hlutdeild launþega i
vaxandi þjóðartekjum mætti
tryggja með þvi að tengja laun
þeirra visitölu um þróun þjóðar-
tekna”. Hérkemurfram, að Gylfi
Þ. Gislason er i grundvallaratriö-
um sammála þeirri stefnu að
taka óbeina skatta út úr visitöl-
unniog meira en það. Hannvill að
hlutdeild launþega i vaxandi
þjóðartekjum mætti tryggja með
þvi að tengja laun þeirra visitölu
um þróun þjóðartekna.
Samræmdar aðgerðir og
samráð við aðila vinnu-
markaðar
Það er ekki nægilegt að lýsa or-
sökum og skaðsemi verðbólgunn-
ar. Það þarf að lækna hana. Hér
erhægaraumaðtala en i að kom-
ast. Hin brýna nauðsyn á að
hægja á verðbólgunni og koma
henni niður á það stíg, sem er
sambærilegt við okkar nágranna-
og viðskiptaþjóðir hlýtur að knýja
Islendinga tíl athafna i þessum
efnum. Það er ákaflega mikil-
vægtað reyna að skapa almennan
skilning á skaðsemi verðbólgunn-
ar. Það er raunar skilyrði fyrir
þvi að samstaða takist um nauð-
synlegar úrbætur. Éghef litla trú
á að mögulegt sé að ráða við
verðbólguna nema til komi sam-
ræmdar aðgerðir á sviði kaup-
gjaldsmála, verðlagsmála, rikis-
fjármála og peningamála. Og eitt
er alveg vist,aðþað erekkiá færi
neins eins aðila að kveða niður
verðbólguna. Reynslan hefur sýnt
að þörf er fyrir samræmda stefnu
i efnahagsmálum og skipulögð
samráð rikisvaldsins við aðila
vin numarkaðarins.
Aukin hagræðing
Þegar til lengdar lætur ræður
það úrslitum um efnahag þjóðar-
innar, að hún gjörnýti auðlindir
sinar til þess að bæta lifskjörin.
Vinna fólksins i landinu, sem er
ein dýrasta eign þjóðarinnar i
bráð og lengd, þarf að skapa sem
mest verðmæti með sem minnst-
um tilkostnaði. Þetta er raunar
galdur góðrar afkomu. Að þessu
markmiði ber að stefna með
skipulögðum hættí.