Tíminn - 08.11.1978, Qupperneq 7

Miðvikudagur 8. nóvember 1978
Wmrnm
7
SKAFTAFELL
Hákon
Bjarnason
1 ...........
Svargrein sú er hér birtist
barst blaöinu fyrir um viku
siöan, en þvl miöur hefur
ekki veriö hægt aö birta hana
fyrr en nú vegna þrengsla 1
biaöinu.
Búseta og Þórír
Baldvinsson
ar Þóris , ef hann heföi ekki
dróttaö þessu aö mér. En úr þvl
ég er setstur viö ritvélina get ég
ekki stillt mig um nokkrar fleiri
athugasemdir.
Migtókþaö innilega sárt þeg-
ar sá mæti maður Þórir Bald-
vinsson hætti sér út á þann hála
Is, aö skrifa um búsetu og land-
spjöll á þann veg , sem hann
gerir I föstudagsblaði Timans
hinn 26. október. Hefði hann
skrifað eitthvað I þessa átt fyrir
40 árum má vera að einhverjir
hefðu sperrt eyrun út af vanga-
veltum hans. En á undanförnum
áratugum hefur svo ótal margt
komið fram i þessum málum,
sem áöur var óþekkt. Grein
Þóris ber með sér, að hann
hefur ekki kynnt sér þetta.
Þeir Steindór Steindórsson,
Sigurður Þórarinsson, Þorleifur
Einarsson og Ingvi Þorsteins-
son auk mln hafa lagt sig fram
til aö kanna ýmsa þætti búset-
unnar og skrifað um þessi mál.
Rannsóknir og athuganir þess-
ara manna eru gerðar á þann
veg aö rey na aö komast aö hinu
sanna i hverju máli og án hlut-
drægni eöa tilfinningasemi. En
allar eru þær á eina leiö, að bú-
setan hafi verið hin upphaflega
orsök gróður- og jarðvegseyö-
ingar. Hvernig mönnum dettur i
hug að tala eða rita um þessi
mál án þess að hafa fylgst með
þvi, sem um þau hefur verið
skrifaö, er mér öldungis óskilj-
anlegt.
Þar eð Þórir Baldvinsson ber
mér það á brýn að hjá mér hafi
birst óbein eða jafnvel bein and-
úötil sauöfjárbúskapar og aö ég
hafi veriö meö áróöur út af
þessu vil ég eindregiö mælast til
þess að hann lesi ritsmlðar mfn-
ar um þessi mál og skýri svo frá
þvl I blaöi, hvar sllkur áróður
komi fram. Ég blö þess með 0-
Jaröabók Arna og Páls hermir.
En svo var komiö þegar friöaö
var, að um 6000 hektarar lands
voru orðnir örfoka. Ennfremur
höföu nokkrir uppblástursgeir-
ar opnast á flatlendinu austur af
bænum. Þeir, sem fara um
landiönú, þurfalengiað leitaaö
opnum moldarrofum. Þau má
aðvlsufinna þarsem rofinsnúa
á móti norðvestri, en þau siga
saman þótt hægt fari. Engum
mun geta blandast hugur um, aö
áframhaldandi búseta I Hauka-
dal hefði haldið áfram aö stór-
spilla landi og gróöri.
Engan skyldi furöa á þvl aö
slöustu skógaleifarnar á Suöur-
landi skuli hafa haldist viö undir
hálendisbrúninni, þar sem
snjóalög hafa bjargaö þeim frá
algerri tortlmingu. En ég vil
benda Þóri Baldvinssyni og öör-
um, sem talja að búsetan geti
ekki skemmt land og gróöur, á
aötakasér ferðá hendurogaka
þjóðbrautina frá Laugarvatni
aö Geysi og lita vel til beggja
handa. Þar má vlða sjá, hvernig
búsetan leikur landið okkar enn
i dag—-
Að lokum vil ég benda Þóri
Baldvinssyni á, aö það sem
nefnt er litla isöldin, „the little
Ice-Age”, 1 Amerlku , er tlma-
bilið fyrir og eftir 1600 en ekki
kuldaárin á sl. öld.
þreyju að hann geri slíkt og
reyni þannig að standa við orö
sln.
Ég hefði sannarlega ekki farið
aðleggja orð I belg vegnagrein-
Bæir fluttir á skóglendi
Ég er allvel kunnugur þeim
þrem jöröum, sem Þórir Bald-
vinsson nefnir sem dæmi um
jaröir, þar sem skógur vaxi
heim að túnum, Skaftafelli,
Skriöufelli og Haukadal, þrátt
fyrir búsetu.
Ekkieruliðinnema tæp 100 ár
slöan bæirnir I Skaftafelli voru
fluttir af sléttlendinu undir
brekkunum og upp I hallið, þar
sem þeir nú standa. A liöugri öld
hafa myndast þó nokkur rjóður
umhverfis túnin, meira að segja
nú nýlega eftir að Náttúru-
verndarráö tók að sér verndun
jarðarinnar, hefur enn gengið
stórum á skóginn milli bæjar-
giljanna. Þegar ég þekkti best
til I Skaftafellifyrir ogeftir 1940
var þar allmargt fé, en því var
skipað niðurá feikna víðlendi og
talið i hvern afrétt eða heima-
land^n sæmilega fóðrað á vetr-
um. Úr þvi að svo mikil rjóður,
eins og hér eru, hafa myndast á
röskum hundrað árum hvað
mundi þá eftir ellefu hundrað
ár? Svari þeir sem vita.
Um Skriðufell er það að segja
að þar hefur aldrei veriö mikill
búskapur á fyrri öldum. Bóndi
sá, sem bjó þar frá þvl um alda-
mót og nærri fram að því að
Þjórsárdalur var girtur og frið-
aöur, ólafur Bergsson, lét sér
mjög annt um jörðina og skóg-
inn. Var mér sagt,að hvort
tveggja hefði batnað mjög I
hans tið. Þegar dalurinn var
girtur var fjallið upp af bænum
meira og minna skriöurunniö og
skóglaust meö öllu, og svo var
llka umhverfis túnið sem ekki
var að furöa. En neðan bæjar
eru hólar og ásar alveg örfoka
og sorfnir niður I klöpp svo
varla er viðlit aö græða þaö aö
nýju. Þessi landeyðing er bein
afleiöing búsetunnar.
Skógarleifar undir
hálendisbrún
Gamla höfuöbólið I Biskups-
tungum, Haukadalur, hefur
verið I eyði I hálfa öld. Fyrir 40
árum var reist friöunargirðing
umhverfis allan efri hluta
landsins sakir þess aö jörðin var
I bráðri hættu sakir mold- og
sandfoks úr heiöarbrúninni.
Langir uppblástursgeirar voru
komnir ofan 1 miðjar hliðar og
stækkuöu hröðum skrefum meö
hverju ári sem leið. Við vitum
meðvissu^ð flatlendiö alltofan
heiðabrúna var algróiö á fyrri
öldum og var fóturinn undir hin-
um mikla búskap, sem þar var
löngum. Ennfremur að upp-
blástur hefst þar einhvern tlma
á 17. öld samkvæmt þvl sem
ÍGeta
Olafur Olafsson, landlæknir:
menn li „Ekkert bendir til
sýkst af|
riðu-
veiki?
J KSE/PÞ — A fundi þeim seir
ISauðfjárveikivarnir boöuöu ti|
Imeö bxndum úr ölfusi
Ihreppsnefndarmönnum
^llveragerfti, Selvogi og GarfnJ
gi s.l. laugardag kom m.
I aft el^^|4lLr verift h£
aft
þeirrar sem veldur’^fffeiki I
sauftfé. Tekist hefur þó aft
smita önnur dýr meft veiru
þessari I tilraunum. Þá hefur
fundist mjög sjaldgæfur, en
áþekkur sjúkdómur f mönnum
og hefur tekist aft smita saftfé
meft veiru þeirri, úr mönnum
sem lótist hafa úr veirunni.
þess að menn getí
smitast aí riöuveiki
ESE — Vegna hinnar öru út-
Lreiftslu á riftuveiki f sauftfé hér-
Indis aft undanförnu og þeirrar
^rftiMi
neyta kjöts af riftusjúku fé
sneriTlminn sér til ólafs ólafs-
sonar landlæknis og var hann
spurftur aft þvf hvafta augum
landlæknisembættift htí þetta
mál.
ólafur sagfti aft útbreiftsla
veikinnar væri aft sjálfsögftu lit-
inn mjög alvarlegum augum en
rétt væri aft taka þaft fram aft
þaft væri ekkert sem benti til
þess aft smit gæti borist frá riftu-
sjúkum kindum til manna.
Veiki þessi væri landlæg I
mörgum löndum svo sem Skot-
landi i Bandarfkjunum og
Astraliu og hefftu þar verift
gerftar mjög i'tarlegar rann-
sóknir á þvi hvort mögulegt
~ ' tæti
_ i og^
þá væriekkert sem benti til þess
aft svo gæti verift.
ólafur sagfti ennfremur aft til
væru tvenns konar sjúkdómar i
fólki, sem nefndust Kuru og
Krensfeldt-Jacob, þar sem
sjúkdómseinkennum svipafti til
sjúkdómseinkenna riftuveiki.
Sjúkdómar þessir væru trú-
lega báftir veirusjúkdómar og
fyndist Kuru afteins f hitabeltis-
löndum. Krensfeldt-Jacob sem
væri mjög sjaldgæfur sjúkdóm-
ur, þekktist hins vegar vfftaren í
Astrali'u, þar sem riftuveiki væri
landlæg, væri sjúkdómurinn
nær þvi óþekktur. ólafur sá
aft tilraunir hefftu einnig Ærxb
gerftar meft aft smita.t.d. iÆ af
riftuveiki úr sauftfé enbÆ til-
tefftu enga^pmngur
arTftT^w^^l^^æri mjög
hverfandiiWi^r því aft fólk
gæti smitast af riftuveiki, þó aft
vitaskuld væri ekki hægt aft slá
þvf alveg fóstu.
ólafur var aft lokum spurftur
aft því hvaft gert væri vift kjöt af
riftusjúkufé og svarafti hann þvl
til aft allt slfkt kjöt ætti aft sjálf-
sögftu aft brenna. Kjöt af riftu:
sjúku fé væri ekki selt en þaft
væri e.t.v. ekki hægt aft útiloka
þaftaftkjötafskepnurp.þar sem
sjúkdómurinn heffti verift á
byrjunarstigi, gæti sloppift i
gegn.

1 logninu eftir storminn stóra
er geisað hefur, er fjölmiölar
hafa sagt frá riöuveiki þeirri er
nú herjar á fé bænda, er ekki úr
vegi aö undirritaöur fari nokkr-
um orðum um það sem að
honum snýr. Er boðaö var til
almenns fundar um riöuveiki I
Hveragerði 7. okt. af hálfu
sauöfjárveikivarna ritaði ég
fundarfrásögn af þeim fundi og
sendi Tlmanum og var við þaö
stuðst að nokkru I frétt I blaöinu
lO-okt. er Tíminn ræddi þar viö
Sigurð Sigurðarson dýralækni,
ráðunaut Sauöfjárveikivarna.
11 okt. var I blaðinu frétt frá
mér er ég ætla að gera hér aö
umræöuefni undir fyrirsögn:
Geta menn sýkst af riðuveiki?
Þar kom fram að svo gæti verið.
Tímanum þótti vlst tilhlýöilegt
að bera þá frétt aftur undir Sig.
Sig. sem sagöi mjög langsótt að
menn geti smitast úr riðuveiki,
þá væri það misskilningur að
tekist hafi að sýkja fé með smit-
efnum úr fólki sem látist hafi
úr áþekkum gjúkdómi og riöu-
veiki er. En rett væri að benda á
að takist hafi aö sýkja ýmis
smádýr s.s. apa af þessari veiki.
Eg skal tjá lesendum Timans
að um misskilning er ekki hér
um að ræða, þvl eg hef spurt
þorra þeirra fundarmanna er
var á fundinum I Hverageröi 7.
okt. og tóku þeir allir eftir
þessum fullyrðingum Sig. Sig. á
fundinum. Það er: aö þaö alvar-
lega með riöuveiki er að hugsan
legt er aö menn geti smitast af
þeim sjúkdómi og tekist hefur
að smita fé með veiru úr látn-
um mönnum.
1 Tímanum 19. okt. er fróðlegt
viötal við Ölaf Ólafsson land-
lækni. Fyrirsögn: Ekkert
bendir til þess aö menn geti
smitast af riðuveiki. Þar kom
fram aö tilraunir hafi verið
gerðar með aö smita apa af
riðuveiki úr fé en þær tilraunir
engan árangur boriö. Keldu-
læknar segja að tekist hafi að
smita apa meö riðuveiki, land-
læknir að það hafi ekki tekist.
Hver skyldi hafa misskilið hvern
þarna?
Þegar hugleitt er hvaö hér er
að gerast viövlkjandi sauðfjár-
veikivörnum kemur margt upp.
Ég þori nær aö fullyröa að- af
sauðfj.v.v. hefur ekkert verið
rætt um riöuveiki Ublööum fyrr
en I Búnaðanblaðinu Frey,er út
kom I sept.78. 1 fyrstu viku
næsta mánaðar er siðan skotiö
upp fundum, haldiö fram hæpn-
um fullyrðingum til aö knýja
fram fundarsamþykktir og
slðan vonaö að minni manna sé
eins, og i lélegri vasatölvu, ýta á
hnapp og allt þurrkast út.
Þeir horfa á dýrafitu brædda
víða um land og þessi fita er
síðan notuö til heyköggla og
fóðurmjölsframleiðslu og fram-
leiöslunni síðan dreift um allt
land. Varnargiröingar eru látn-
ar drabbast niður svo tannlos og
kýlapest á greiðan aðgang um
áður ósýkt svæði. Enætli tannlos
og kýlapest sé ekki álika mikill
skaðvaldur I sauðfé lands-
manna og riöuveiki?
Það er broslegt aö á Þing-
völlum 1974 þegar þjóöargjöfin
var ákveðin og menn þótt-
ust vera að greiða skuld við
íandið, var steinsnar frá Þing-
völlum ónýt varnargiröing er
hleypti tannlosi og kýiapest i
gegnfsvo nú er hún mikill tjón-
valdur I uppsveitum Arnes-
sýslu.
Að lokum óska ég forsvars-
mönnum sauðfjárveikivarna
Guðs blessunar^þeir viröast ekki
vita hvaö þeir eru að gjöra.
Hver hefur misskiliö hvem?
Páll Þorláksson,
Sandhóli