Tíminn - 26.11.1978, Qupperneq 7

Sunnudagur 26. nóvember 1978
7
Wímhm
Þórarinn Þórarinsson:
Allir stjórnmálaflokkarnir
mótfallnir 14% kauphækkun
Samstaða
Þegar þetta er ritaö, fara
fram viöræöur milli stjórnar-
flokkanna um ráöstafanir til aö
koma I veg fyrir stöövun at-
vinnulífsins og óöaveröbólgu,
sem myndi leiöa af þvi, ef kaup-
gjald hækkaöi um 14% nú um
mánaöamótin, eins og myndi
veröa, ef fylgt væri gildandi
samningum.
Stjórnarflokkarnir hafa allir
lagt fram tillögur um, hvernig
þeir vilja bregöast viö þessum
vanda. Þótt talsvert beri þar á
milli, eru þeir sammála um, aö
ekki sé hægt aö bæta nil á at-
vinnuvegina 14% kauphækkun.
Þar sem samstaöa er um þetta
meginsjónarmiö, má vænta
þess, aö samkomulag geti náöst
um önnur minni atriöi, sem
ágreiningur er um. Til þess aö
svo megi veröa, þurfa allir aö
slaka eitthvaö til. Enginn getur
bilizt viö þvi, aö fá allt sitt fram.
Þjóöarhagsmunir krefjast þess,
aö hér náist málamiölun, sem
dregur úr þeim háska, sem
kæmi til sögu, ef ekkert yröi aö
gert. Sjálfstæöisflokkurinn
hefur einnig lýst yfir þvi, aö
hann telji 14% kauphækkun nú
ekki koma til greina, enda þótt
hann sé vanur aö styöja allar
kaupkröfur, þegar hann er i
stjórnarandstööu.
Af hálfu margra leiötoga
launþegasamtakanna hefur þaö
einnig veriö yfirlýst, aö þeir
telji 14% kauphækkun i krónu-
tölu óheppilega nú, þótt þeir
vilji fá krónutöluskeröinguna
bætta meö öörum hætti. Slikt er
hins vegar hægara sagt en gert,
ef þaö á ekki aö hafa svipuö
áhrif og krónutöluhækkun
kaupsins, þegar til lengdar
lætur.
Ofraun fyrir
atvinnuvegina
Sú samstaöa flokkanna, sem
hér er um aö ræöa, byggist á
þeirri staöreynd, aö 14% kaup-
hækkun nú myndi reynast at-
vinnuvegunum algerlega um
megn. Af henni myndi leiöa, aö
framleiösluatvinnuvegirnir
stöövuöust aö mestu, og i kjölfar
þess fylgja stórfellt atvinnuleysi
og mikilkjaraskeröing, þar sem
þaö, er kæmi til skiptanna,
myndi stórminnka. 1 bili yröi ef
til vill hægt aö verjast verstu
áföllunum meö stórri gengis-
fellingu einu sinni enn og halda
atvinnurekstrinum þannig fljót-
andi um stund. 1 kjölfar gengis-
fellingarinnar myndi fylgja
veröbólguholskefla, sem myndi
sennilega veröa meiri en flestar
eöa allar hinar fyrri. Fjórtán
prósent kauphækkunin, sem
menn fengju nú, myndi fljótlega
fara I súginn og vafalitiö meira
til. Til lengdar væri svo ekki
hægt aö halda sllkum leik
áfram. Þjóöin væri á hraöri leiö
til fátæktar og kjararýrnunar,
þar sem framleiöslan myndi
dragast meira og meira saman.
Framleiðslan
er undirstaðan
Sú mynd, sem blasir viö í
efnahagsmálum þjóöarinnar,
skýrir vel mikilvægi þess, aö
framleiöslunni séu búin þau
kjör, aö hún haldist ekki aöeins I
horfinu, heldur geti haldið
áfram aö aukast. Framleiöslan
er undirstaöa Hfskjaranna.
Kjörin ljóta aö versna, ef hún
dregst saman. Kjörin geta ekki
batnaö, nema hún aukist. Þess
vegna veröur þaö aö vera
kappsmál þeirra, sem vilja
stefna aö vaxandi velmegun og
bættum kjörum þjóöarinnar, aö
gera allt, sem unnt er til aö efla
og auka framleiðsluna, en aö
sjálfsögöu innan þeirra marka
aö ekki veröi unnin spjöll á
náttúrunni meö vanræktun eöa
ofveiöi. Eigi þjóöin aö búa viö
batnandi kjör verður aö leggja
meiri áherzlu á framleiöslu-
þjóöfélag en neyzluþjóöfélag. Ef
neyzlan er sett ofar en fram-
leiöslan, getur þaö innan tlöar
ekki leitt til annars en sam-
dráttar, afturfarar og fátæktar.
Þaö er I þessu ljósi, sem menn
verða aö íhuga þá afstöðu
Framsóknarflokksins, aö hann
telur nauðsynlegt aö draga stór-
lega úr þeirri kauphækkun, sem
mönnum ber nú samkvæmt
samningum. Meö þvl væri veriö
aö auka neyzluna um stundar-
sakir meö slikum afleiöingum
fyrir framleiösluna aö hún hlyti
aö stöövast aö mestu leyti, þótt
ef til vill yröi unnt meö nýrri
stórfelldri gengisfellingu aö
fleyta henni um stund. Sam-
Óiafur Jóhannesson
dráttur framleiöslunnar myndi
leiöa til þess, aö neyzlan hlyti
brátt aö minnka, llfskjörin aö
þrengjast og þjóöin aö stefna til
fátæktar I staö þess, aö hún gæti
stefnt til velmegunar, ef rétti-
lega væri búiö aö framleiösl-
unni.
Samið fyrir
opnum tjöldum
Stjórnarandstæöingar reyna
aö gera sér nokkurn mat úr þvl,
aö þaö kom fram viö fyrstu um-
ræöu um fjárlagafrumvarpiö,
sem reyndar var vitaö áöur, aö
nokkur ágreiningur væri um
viss atriöi þess milli stjórnar-
flokkanna. I greinargerö fjár-
lagafrumvarpsins er þessum
ágreiningsatriöum lýst', svo aö
þetta þurfti ekki aö koma nein-
um á óvart.
Svo er aö skilja á skrifum og
ræöum stjórnarandstæöinga, að
stjórnarflokkarnir heföu átt aö
jafna þennan ágreining áöur en
frumvarpiö var lagt fram i
þinginu. Viö þessa kenningu er
þaö fyrst aö athuga, aö heföi
þetta veriö gert, myndi hafa
dregizt aö leggja frumvarpiö
fyrir þingiö. Sá dráttur, sem
haföi oröiö á þvl vegna stjórnar-
skiptanna, mátti ekki veröa
lengri, ef fjárveitinganefnd átti
aö fá tlma til aö vinna aö frum-
varpinu, svo aö hægt yröi aö
ljúka afgreiöslu þess fyrir ára-
mót.
Þaö veröa heldur ekki talin
óeölileg vinnubrögö, heldur
miklu fremur æskileg, að þau
ágreiningsatriöi, sem hér er um
aö ræöa, veröi leyst fyrir opnum
tjöldum. Þegar ólikir flokkar
standa aö rikisstjórn, gerist þaö
alltof oft aö reynt er aö jafna
ágreining þeirra bak viö tjöldin
og þannig sýnd málamyndaein-
ing út á viö. Jafnt fyrir kjós-
endur og flokkana sjálfa er þaö
heppilegra og heilbrigðara, aö
ágreiningsefnin séu ekki falin,
heldur jöfnuð fyrir opnum tjöld-
um. Kjósendum er þá ljósara
hver afstaöa flokkanna er og
hvaö þeir veröa aö vinna til
málamiölunar.
Meginstefnan
Þótt Framsóknarflokkurinn
væri samþykkur þeirri afstööu
fjármálaráöherra aö leggja
frumvarpiö fram i því formi,
sem þaöer, merkir þaö ekki, aö
Benedikt Gröndal
þaö sé endanleg afstaöa til
málsins. Bæöi af hálfu fjár-
málaráöherra og flokksins er
skýrt tekiö fram, aö þessir aöil-
ar vilji stuöla aö samkomulagi
um ágreiningsefnin.
Framsóknarflokkurinn skilur
vel afstööu hinna stjórnarflokk-
anna. Vissulega væri æskilegt
aö geta oröiö viö þeirri tillögu
Alþýöubandalagsins aö draga
minna úr opinberum fram-
kvæmdum. ABkallandi óleyst
verkefni biöa hvarvetna. Þaö er
hins vegar ekki hægt aö gera
allt I einu, og höfuömáli skiptir
nú I glimunni viö veröbólguna,
aö fjárlögin veröi afgreidd
hallalaus. Þá væri ekki siöur
æskilegt aö geta lækkað beinu
skattana eins og Alþýöuflokkur-
inn leggur til og þeir ekki aftur
látnir nálgast þaö, sem þeir
voru, þegar viöreisnarstjórnin
lét af völdum sumariö 1971, en
þeir voru verulega lækkaöir i tlö
vinstri stjórnarinnar á árunum
1971-1974. Lækkun beinna skatta
má hins vegar ekki veröa til
þess aö halli veröi á fjárlögum,
enda leggur Alþýöuflokkurinn
áherzlu. á þaö ekki siöur en
Framsóknarflokkurinn.
öll veröa þessi ágreiningsefni
til umfjöllunar næstu vikur.
Þaö ætti ekki aö spilla fyrir
samkomulagi, þótt stjórnar-
flokkarnir opinberi sérsjónar-
miö sin og hverju þeir kunni aö
þurfa aö fórna til aö ná mála-
miölun um þá meginstefnu, aö
fjárlögin veröi aö afgreiöa
ereiösluhallalaus, en stjórnar-
flokkarnir allir hafa lýst fylgi
slnú við hana.
Athyglisverður
samanburður
Málgögn Sjálfstæðisflokksins
fara höröum oröum um þá
hækkun tekjuskattsins, sem
felst í bráöabirgöalögunum,
sem rlkisstjórnin gaf út i
september, og ráögert er I fjár-
lagafrumvarpinu aö haldist
áfram. Af skrifum þeirra mætti
ætla, aö Sjálfstæöisflokkurinn
heföi aldrei boriö ábyrgö á slíkri
skattlagningu.
Samkvæmt bráöabirgöalögun-
um hækkar tekjuskatturinn um
sex prósent á hærri tekjum.
Fyrir hvlldu á þessum tekjum
40% tekjuskattur, 11% útsvar og
2% launaskattur. Fyrir bráöa-
birgöalögin hvildu þvi saman-
lagt 53% skattur á skattskyld-
um tekjum, þegar þær eru
Geir Hallgrimsson
komnar 1 tiltekiö mark, en eftir
'bráöabirögalögin 59%.
Þaö er ekki ófróölegt aö bera
þetta saman viö ástand skatta-
málanna, þegar rikisstjórn
Sjálfstæðisflokksins og Alþýöu-
flokksins lét af völdum á árinu
1971. Þá hvlldu á tekjum, sem
voru fyrir ofan tiltekiö mark,
30% tekjuskattur, 30% útsvar og
2.5% launaskattur. Samtals
geröi þetta ekki minna en 62.5%.
Þá er þaö ótaliö, aö menn
greiddu þá ótal nefskatta og
voru mestir þeirra gjöldin til al-
mannatrygginga og sjúkra-
trygginga. Þegar nefskattarnir
eru teknir meö i reikninginn
mun ekki fjarri aö allmargir
skattgreiöendur hafi greitt i
samanlagöa beina skatta um 65-
70% af skattskyldum tekjum.
En þetta er ekki öll sagan.
Siðari valdaár viðreisnar-
stjórnarinnar var skattvisitalan
jafnan ákveöin mun lægri en
verölagsvisitalan og skattarnir
hækkaöir á þann hátt.
Sjálfstæðis-
menn geta ekki
hneykslazt
* Þegar framangreindar staö-
reyndir eru athugaöar, kemur i
ljós, aö Sjálfstæöismenn geta
ekki hneykslast yfir þeirri
hækkun beinu skattanna, sem
felst i þráöabirgöalögunum.
Sem betur fer, er ekki gengiö
þar eins langt i'lagningu beinna
skatta og átti sér staö á siöari
valdaárum viöreisnarstjórnar-
innar. Hins vegar ber aö viöur-
kenna aö hér er um aö ræöa spor
aftur á bak, þegar miöaö er viö
lækkun beinu skattanna i tiö
vinstri stjórnarinnar 1971-1974,
en þá voru m.a. nefskattarnir
felldir niöur.
Astæöan til þess, aö rikis-
stjórnin hefur fariö þá leiö aö
hækka beinu skattana, er fyrst
og fremst sú, aö aðrir skattar
fara inn i framfærsluvlsitöluna
og auka veröbólguna. Þetta
sama sjónarmiö mun hafa ráöiö
þvi, hversu glfurlega háir beinu
skattarnir voru I tiö viðreisnar-
stjórnarinnar. Af þvl má bezt
ráöa, hversu óhagstætt þaö er
fyrir launafólk, aö óbeinu skatt-
arnir séu I visitölunni, þar sem
af þvl leiöir aö rlkisvaldiö
freistast til aö hækka þá skatta,
sem eru fyrst og fremst skattar
á launafólk.
Hvers virði er
trygg atvinna
t fróölegu erindi, sem Bolli Þ.
Bollason flutti nýlega á ráö-
stefnu Bandalags háskóla-
manna um launakjör hér og á
öðrum Noröurlöndunum, komst
Lúövik Jósepsson
hann aö þeirri niöurstööu, aö
launakjör á tslandi væru heldur
lakari en á öörum Noröurlönd-
um, aö Finnlandi undan-
skildu. Meginástæöuna taldi
hann þá, aö þjóöartekjur væru
hér til muna lægri. Þaö er þvl
ljóst, aö eigi aö nást hér sömu
launakjör og I Danmörku, Nor-
egi og Sviþjóö, þurfa þjóöar-
tekjurnar aö aukast. Oöru visi
veröur þvi marki ekki náö á
raunhæfan hátt. En þess ber aö
gæta, aö hér er geröur saman-
buröur á tslandi og þeim lönd-
um, sem einna lengst hafa náö
og búa aö miklu lehgri og þrosk-
aöri iðnmenningu en tsland.
Launakjörin segja ekki heldur
allt um llfskjörin. Bolli Þ.
Bollason bendir á ýms atriöi þvl
til sönnunar. Eitt þeirra er at-
vinnuöryggiö. ,,t þessum efnum
hefur Island algjöra sérstööu”,
segir hann, „ekki bara meöal
Noröurlandaþjóöa, heldur
meöal vestræhna rlkja, þar sem
okkur hefur tekizt að foröast
þaö atvinnuleysi, sem á undan-
förnum árum hefur herjaö I ná-
grannalöndum okkar”. Bolli Þ.
Bollason telur aö þetta beri aö
taka meö i reikninginn. „Þessi
lifskjaraviömiðun er vissulega
illmælanleg”, segir hann, „en
engu aö siöur fyllilega rétt-
mæt”.
Þá bendir Bolli Þ. Bollason á
þaö atriði, aö heildarskattbyröi
sé minni á Islandi en á öörum
Noröurlöndum. Einkum séu þó
beinu skattarnir lægri hér. „Af
þessu sýnist mega ráða”, segir’
hann, „aö ráöstöfunarfrelsi —
valfrelsi einstaklinganna — er
hér meira en á öörum Noröur-
löndum”.
Þegar á allt er litiö, þurfa Is-
lendingar þvi tæpast eins mikiö
aö kvarta og oft er gert. Alveg
sérstaklega mætti hugleiöa, hve
mikilsvert þaö er ef okkur tekst
áfram að tryggja atvinnuörygg-
iö. Menn mættu vel festa augu
viö spurninguna, sem Bolli Þ.
Bollason varpaöi fram I erindi
sinu: Hvers viröi er samfelld og
trygg atvinna?
Þ.Þ.
menn og málefni