Tíminn - 16.03.1979, Blaðsíða 7

Föstudagur 16. mars 1979
7
Klördæma
- málid
Fyrri hluti
Tafla yfir meöalbrúttótekjur virkra framteljenda eftir
kjördæmum. Taflan er i þúsundum króna.
Tafla I.
Atkvæöi á bak viö hvern þingmann áriö 1978:
TAFLA I.
Ariö 1971 1974 1977
Reykjavik 378 876 2358 3713
Reykjanes 422 964 2600 3458
Vesturland 344 821 2219 1200
Vestfiröir 351 830 2488 1191
Noröurland vestra 293 722 2162 1057
Noröurland eystra 351 824 2431 2114
Austurland 322 . 779 2246 1241
Suöurland 331x 832x :2124x 1915
Vestmannaeyjar 423
Allt landiö 371 2391
xVestmannaeyjar ekki taldar meö.
A öörum áratug aldarinnar
varögagngerbreyting I isiensk-
um stjórnmálum. Stjórnmálin
höföu til þess tima mótast af
frelsisbaráttu landsmanna, og
fór flokkaskipting eftir mis-
munandi leiöum, sem menn
vildu fara til aö ná þvi marki.
Þegar sjálfstæöi var i sjónmáli,
hrundu gömlu flokkarnir, og
upp spruttu nýir flokkar, byggö-
ir á hugmyndafræöilegum
grunni og skiptust eftir stéttum.
Alþýöuflokkurinn og Fram-
sóknarflokkurinn voru myndaö-
ir 1916, Ihaldsflokkurinn nokkru
siöar, og Kommúnistaflokkur-
inn 1930.
Mikill hugmyndafræöilegur
munur vará þessum flokkum og
geysihörö barátta framan af ár-
um, enda miklar andstæöur.
Meö hernáminu breyttist
þetta. 1 staö atvinnuleysis
kreppuáranna varö mikil eft-
irspurn eftir vinnuafli og gjör-
breyting á lifskjörum almenn-
ings til hins betra. Útilokaö
heföi veriö aö mynda nýsköp-
unarstjórnina á millistríösárun-
um, svo mikill var ágreiningur
viökomandi flokka þá.
Sjálfstæöisflokkurinn sveigir
til vinstri, fer aö viöurkenna
félagshyggju, sem kemur t.d.
fram I stuöningi viö bæjarút-
gerö og byggingu verkamanna-
bústaöa. Sósialistar sveigja til
hægri, kasta byltingarhugsjón-
um sinum fyrir borö og hafa þaö
til aö styöja einkaframtakiö.
Svo viröist sem alþýöubanda-
lagsmenn séu stórum hægri
sinnaöri en alþýöuflokksmenn
voru á millistriösárunum. Eru
þeir t.d. ekki nándar nærri eins
miklir þjóönýtingarmenn og
kratar voru þá.
Sannleikurinn er sá, aö mun
minni hugmyndafræöilegur
munur er nú á flokkunum en
áöur var.
Kjördæmapólitik.
Upp er komin ný pólitik, —
svæöa- eöa kjördæmapólitik.
Ekki þarf annaö en aö taka
eftir hvernig þingmenn hópa sig
saman eftir kjördæmum, og
gengur þá ekki hnSurinn milli
pólitiskra andstæöinga, þegar
um hagsmuni viökomandi
kjördæmis er aö ræöa. Þá eru
flokkarnir jafnmargir
kjördæmunum, ef telja skal
Reykjavfk og Reykjanes-
kjördæmi eitt kjördæmi, en
hagsmunir þeirra fara mjög
saman, enda bera málflutning-
ur og atkvæðagreiöslur þing-
manna þeirra þessglöggan vott.
Lýðræði á að stuðla að
réttlæti.
Lýöræðier það
stjórnskipunarform, sem fjöldi
þjóöa heftir valið sér, og er túlk-
un þess á ýmsa lund. Til er
margs konar lýöræöi, bæði aust-
rænt og vestrænt. Oröiö lýöræöi
er afar vinsælt, og vilja flestar
þjóöir láta lita á sig sem lýö-
ræðisþjóöir. Má til gamans
nefna, aö Súkarnó fyrrverandi
einræöisherra i Indónesiu talaði
um lýöræðiö i riki sinu. Hlut-
verklýöræöisins er aö verjarétt
hins almenna borgara og
tryggja réttlæti og jafnræöi til
lifskjara meöal þegnanna.
Menn eiga aö geta treyst þvi, aö
allir hafi sömumannréttindi, og
er stjórnarskráin sett til trygg-
ingar þessu.
í Frakklandi var yfirlýsingin
um manninn og rétt borgarans
tekin i gildi meö mikilli hrifn-
ingu á þjóðarsamkomu i ágúst
1789. 1 henni segir m.a.: Allir
borgarar hafa sömu réttindi,
eru jafnir gagnvart lögum og
hafa sama aðgang að sömu
verömætum, stööum og opin-
berum ætlunarverkum eftir
getu þeirraoggáfum, ánannars
mismunar en þess, sem dyggðir
þeirra og gáfur skapa.
1 mannréttindayfirlýsingu
S.Þ. eru ákvæöi um rétt til frels-
is, menntunar, persónulegs- og
þjóöfélagslegs öryggis.
Flestar þjóöir hafa grunntón
þessara ákvæöa til hliðsjónar
við gerö stjórnarskráa sinna.
Ókostir lýðræðisins.
Ýmsir telja lýöræöinu mjög
ábótavant. Vissulega er þaö
rétt. Þaö er mannanna verk og
hefur sina miklu kosti, en engu
aö siöur einnig annmarka og
ókosti. 1 þvi sambandi má
nefna, aö á sama tima og lög eru
til verndar friöhelgi heimilisins
og eignarréttinum, geta
meirihluta hópar meölýöræði á
vörum til réttlætingar ójafn-
Guörún
Benediktsdóttir
aöarstefnu sinni, skammtaö
sjálfum sér óáreittir nánast þau
forréttindi, sem þeim þóknast.
En sú virðist ætiunin vera meö
væntanlegri kjördæmabreyt-
ingu hér á landi.
Ramakvein.
Háværar raddir heyrast af
Suðvesturlandi um aö Reykvik-
ingar og Reyknesingar gangi
meö skaröan hlut frá boröi
varöandi mannréttindi, sökum
þess, aö atkvæöisvægi þeirra sé
margfalt minna en annars stað-
ar á landinu. Fúslega skyldi ég
viöurkenna réttmæti þessarar
kenningar og samþykkja lag-
færingu á „misréttinu”, ef.
viökomandi kjördæmi væru
vanhaldin Iþessuefni aöjöfnum
öðrum þáttum jafnræöis. En
eins og alþjóö veit, þá er óra-
langt frá þvi, aö jöfnuöur riki til
Hfskjara meöal þjóöarinnar.
Staöreyndin er sú, aö dreif-
býlisbúar, þrátt fyrir svo rif legt
atkvæöisvægi, hafa langt um
laegri tekjur og verri og dýrari
þjónustu. Meöfylgjandi tafla I.
sýnir þetta.
Tafla þessi sýnir, aö i lok Viö-
reisnar, áriö 1971, hafa Reyk-
nesingarhvorki meira né minna
en 44% hærri meöalbrúttótekjur
en framteljendur i Norðurlandi
vestra, sem lægstar hafa þær. 1
lok vinstri stjórnar áriö 1974 er
munurinn 33 1/2%, og áriö 1977
er munurinn kominn ofan I 20%.
Misrétti eftir kjördæm-
um.
Auk þess aö hafa um
áratugaskeið haft langtum
hærri tekjur en landsbyggöin,
hafa ibúar Stór-Reykjavikur-
svæöisins haft alla þjónustu
miklum mun betri og ódýrari en
Ibúar dreifbýlisins. Má þar til
nefna rafmagn, sima, vöruverö,
upphitun húsa, samgöngur og
siöasta en ekki sist er aö-
stööumunurinn til menntunar
ómældur.
Flestum foreldrum er
undirbúningur barna sinna und-
ir lifsstarfiö hugstæöast alls.
Réttindi I starfsgreinum er
trygging fyrir öruggari lifsaf-
komu einstaklingsins I sam-
félaginu. Hinar lágu tekjur for-
eldra og fjarlægö menntastofn-
ana veldur ótrúlegri mismunun
ungmenna þjóöarinnar. Dreif-
býlisbörn eru slitin úr tengslum
viö heimili sin og oft komiö fyrir
i einhverjum herbergiskytrum,
þar sem þau hirast án þess
uppeldislega styrks, verndar,
öryggis og umönnunar, sem
heimilin veita. Og þá er oft valin
styttri menntunarbrautin, eöa
aö þau eru alls ekki send i skóla,
en það vill æöi oft brenna viö.
Svo kemur einnig til aö fjöl-
mörgum heimilum er algerlega
ofviöa aö standa undir slikum
kostnaöi.
Halldór Kristjánsson:
Olíkt hafast þeir að
Áfengismál á tveimur þingum
Fjórir alþingismenn hafa flutt
frumvarp um frjálslegri
áfengislöggjöf, eins og Alþýöu-
blaöiö kemst að oröi. Þeir vilja
aö vinveitingastaöir ráöi þvi
sjálfir hve lengi þeir eru opnir.
Þeir mega þess vegna vera opn-
ir allan sólarhringinn. Þar skulu
engin takmörk vera.
„Sjálfvirkt neyt-
enda-eftirlit”.
Þetta er I greinargerð kallaö
aö nú „veröi neytendum sjálf-
um látiö eftir aö ákveöa hvaöa
reglur teljist skynsamlegar.”,
Þetta kalla flutningsmenn
„sjálfvirkt neytendaeftirlit”.
Og þetta á aö stuöla aö „bættri
menningu”.
Þetta er svo sem i framhaldi
þess sem stefnt hefur veriö aö
meööllum breytingum á löggjöf
um áfengismál i 60 ár. Fleiri
tegundir I boöi. Fleiri veitinga-
staöir. Greiöari aögangur.
Meira frjálsræöi. Meira val-
frelsi.
Allt hefur þetta átt aö stuöla
aö bættri menningu. Og alltaf
hefur ástandiö oröiö verra og
verra.
En svo er annað þing.
Um svipaö leyti og þetta
frumvarp er boriö fram á
alþingi Islendinga kemur
saman suöur i Genf, ársþing
heilbrigöisstofnunar Sameinuöu
þjóöanna • Framkvæmdastjóri
heilbrigöisstofnunarinnar er
danskur maöur, sem heitir
Halfdan Mahler. Hann lagöi
fyrir þingiö mikla skýrslu um
áfengismál strax er þaö var sett
Jafnframt flutti hann ræöu þar
sem hann hvatti til aö þegar I
staö væri hafin barátta gegn
áfengisbölinu i heiminum. Þaö
mætti alls ekki dragast.
Skýrsla um áfengis-
mál.
í þessari skýrslu heil-
brigöisstofnunarinnar eru mörg
atriöi verö umhugsunar. Þar
segir aö meö drykkfelldu fólki
sé tilhneiging til sjálfsmorös 80
sinnum algengari en meö venju-
legu fólki. Heilaskemmdir,
krabbamein og hjartabilun er
nefntsem þrjár alvarlegustu af-
leiöingar áfengisnautnar.
Fullyrt er aö væru félagsleg út-
gjöld vegnadrykkjuskapar talin
saman reyndust þau miklu
meiri en almennt hefur veriö
taliö.
1 Bandarikjunum fara 30%
þess fjár sem lagt er til heil-
brigðismála I kostnaö viö
drykkjusýki.
Afengisböl fer vaxandi I þró-
unarlöndunum. Börn drekka til
aö fylgja dæmi foreldra og
fátækt og skortur fylgir
drykkjuskapnum. Veröi ekki
myndarlega snúist viö þeim
vanda mun þaö mjög tefja alla
uppbyggingu.
Þess er enn fremur getiö I
þessari skýrslu aö ýmsar þjóöir
setji 50% allra afbrota i sam-
band viö drykkjuskap, 28-86%
allra drápsmála og 24-72%
árása og ofbeldisverka.
Þessi skýrsla er nú til meö-
feröar á þingi heilbrigöisstofn-
unarinnaren þaöstendur i þrjár
vikur.
Þar er nú ekki treyst á
neytendaeftirlit.
Hvernig skyldi nú heilbrigöis-
stofnun SÞ vilja mæta þessum
hörmungum? Væntanlega meö
þvi aö auka valfrelsiö og „sjálf-
virkt neytendaeftirlit” eins og
aö er kallaö,aö hver fái aö fara
þvi fram sem hann vill. Seinna
fáum viö fréttir af þvl. En Half-
dan Mahler er ekki á þvi. Þaö er
allt annaö sem hann leggur til.
Hann vék aö þvi I ræöu sinni i
upphafi þingsins hvernig ætti aö
mæta þessum voöa. Hann heitir
árikin innanSÞ aöbeitalögum
gegn ofdrykkjunni. Úrræöin
sem hann benti á eru hærra
áfengisverö, takmörkun
framleiöslu, innflutningshömlur
og fækkun sölustaöa.
Þaö er greinilegt aö Halfdan
Mahler á enga samleið meö
Vilmundi Gylfasyni.
Hæpin trú að heima-
drykkjan hverfi.
Vel má vera aö þingmennirnir
fjórir flytji frumvarp sitt I góöri
trú og haldi aö þaö muni stuöla
aö „bættri menningu”. Þó er
ekki unntaö loka augunum fyrir
Halfdan Mahler
þvi aö einn þeirra er lögfræöing-
ur Þórskaffis. Flutningsmenn
telja aö drykkja i heimahúsum
muni minnka viö þaö aö veit-
ingahús megi vera opin til
morguns. Um þaö er ekkert
hægt aö fullyröa. Hitt vitum viö
aö i þjónarverkfalli var stórum
minna en venjulega um þaö aö
lögregla væri kölluö i heimahús
aö næturlagi.
En ef áfengisnautn er æskileg
verö ég aö spyrja hvers vegna
fólk má ekki drekka heima hjá
sér?
Þaö er eflaust vandamál
þegar þúsundir drukkinna
manna þurfa samtímis aö kom-
astheim af veitingastööum.'Þar
breytir þó engu hvort þaö er kl.
1, 2 eöa 3, 4 eöa 5. Vilji menn
komast hjá þvi,er ráöiö aö s já til
þess aö húsin reki ekki öll út i
einu. Þaö gerir frumvarp fjór-
' menninganna alls ekki.
Ef húsin ráöa tima sinum
sjálf fara þau aö sjálfsögðu eftir
þvi hver viöskiptin reynast. Þaö
er „neytendaeftirlitiö.” Segjum
aö þorri gesta fari milli 3 og 4.
Þá gæti veriö aö taliö væri
borga sig aö hafa opið til ki. 4.
Sennilegt er aö öll vinveit-
ingahús vildu loka á sama tima.
Þaö er nokkurn veginn öruggt
aö sumir vildu halda áfram
lengur. Hverjar likur eru tíl aö
þeir geri þaö ekki i heimahús-
um?
Þar aö auki má gera ráö fyrir
þvi aö ýmsir vilji færa gleö-
skapinn i heimahús, —
einkahúsnæöi, — þegar þeir eru
búnir aö finna þann félagsskap
sem þeim þykir henta til þess.
Lækkun áfengiskaupa-
aldurs hefur ekki gefist
vel.
Þá vilja flutningsmenn aö
„fólk sem oröiö er fullra 18 ára
hafi til þess fullan rétt aö sækja
staöi þar sem áfengi er á
boöstólum, enda er þaö fólk
stundum harögift og jafnvel
margra barna foreldrar”.
Ætli þaösé ekki fremur sjald-
gæft aö fólk á þessum aldri sé
„margra barna foreldrar”?
Þeir foreldrar ættu fremur aö
halda sig annars staöar en á
vinveitingastöðum. En aöalatr-
iöiö er þaö aö þar sem áfengis-
kaupaaldur hefur veriö færöur
niöur i 18 ár hefur þaö gefist illa.
Rétt er aö taka þaö fram I eitt
skipti fyrir öll aö ég kalla allt
þaö illa gefast sem eykur
Framhald á 19. siöu.