Tíminn - 30.05.1979, Blaðsíða 6

6
Miövikudagur 30. mai 1979
V.
Útgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson og Jón Sigurösson. Auglýsinga-
stjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur,
framkvæmdastjórn og auglýsingar Siöumúla 15. Sfmi
86300. — Kvöldsimar blaöamanna: 86562, 86495. Eftir ki.
20.00: 86387. Verö I lausasölu kr. 150.00. Askriftargjald kl.
3.000.00 — á mánuöi. Blaöaprent
Erlent yfirlit
Vestur-Evrópa styður
Salt-2 eindregið
Vaxandi athygli beinist að fundi Carters og Brésnjefs
Fólkið á að ráða
skólunum
Fyrir nokkru boðaði Ragnar Arnalds mennta-
málaráðherra almennan samdrátt og sparnað i
rekstri skólakerfisins. Fela þessar aðgerðir m.a. i
sér að horfið verður frá þvi að fækka börnum i
bekkjardeildum og stefnt verður að skemmri
skólagöngu i reynd, en jafnframt hefur ráðuneytið
boðað endurskoðun laganna um grunnskólann.
Ekki er það að efa að þessar aðgerðir mennta-
málaráðherra eru óhjákvæmileg viðleitni til að
verja skólakerfið skakkaföllum og þá einkum af
fjárhagslegum ástæðum. Engum dettur i hug að
halda þvi fram að ráðherrann láti stjórnast af
„skilningsleysi” á skólamálum eða þörfum æsk-
unnar, hvað þá af einhverri tilhneigingu til „aftur-
halds i menntamálum”.
Þrátt fyrir þetta er þvi ekki að leyna að um það
er mjög mikið rætt manna á meðal þessa dagana
hver viðbrögðin hefðu orðið við þessari nýju stefnu
i skólamálum, — ef menntamálaráðherrann væri
ekki úr Alþýðubandalaginu. Það er eins og enn þá
heyrist einhver kliður af öllum þeim hávaða sem
mætti menntamálaráðherra fyrri rikisstjórnar i
aðgerðum hans.
Þetta kemur ekki sist upp i hugann þegar þess er
minnst að Ragnar Arnalds menntamálaráðherra
vill auka framlög rikisins til stúdenta um leið og
hann ætlar að minnka framlögin til barnanna.
Hann hefur lagt fram lagafrumvarp um að binda
námslánin við fulla framfærslu án tillits til fjár-
hags rikisins eða fjárlagaafgreiðslunnar yfirleitt,
að þvi er skilja má, —- en á sama tima eru svo boð-
aðar allharðar aðgerðir til samdráttar og
sparnaðar i barnaskólunum.
Já, það er nokkur munur á menningarmála-
stefnu Vilhjálms Hjálmarssonar og þeim. sjónar-
miðum sem Ragnar Arnalds hefur að leiðarljósi.
Vitaskuld er það ekkert vafamál að skólakerfið
hefur stöðuga tilhneigingu til sifelldrar útþenslu
og ævaxandi eyðslu. I skólamálum, — rétt eins og i
heilbrigðis-, félags-, húsnæðis- og menningar-
málum öðrum — getur eyðslan og kostnaðurinn
farið upp úr öllu valdi áður en varir, og án þess að
séð verði að nokkurri þörf hafi verið svalað til
fullnustu. Óskirnar, kröfurnar og óánægjan vaxa i
réttu hlutfalli við tilkostnaðinn á þessum sviðum,
en ekki öfugt.
Þessar staðreyndir verða menn að hafa i huga,
og i sjálfu sér eru þær hvorki áfellisdómur né stað-
festing á aðgerðum menntamálaráðherra nú eða
forðum.
Hins vegar er það áleitin spurning hvort greið-
asta leiðin til aðhalds og nýtni i skólamálum sé
ekki sú að færa valdið og ábyrgðina sem allra mest
út til skólanna sjálfra, út til byggðarlaganna og
fólksins sem börnin á. Rekstur grunnskóla er að
öllu leyti eðlilegra viðfangsefni kjörinnar skóla-
nefndar á hverjum stað, ráðinna starfsmanna
hvers skóla og fjármálayfirvalda hvers sveitarfé-
lags — heidur en bitbein einhverra fjarlægra
embættismanna sem oft virðast halda að börn séu
aðeins nothæf i tölfræði.
Þeir sem lesið hafa ritsafn menntamálaráðu-
neytisins, svokallaða „Aðalnámsskrá grunn-
skóla”, eru a.m.k. margir þeirrar skoðunar að
stofnunin ætti helst að leiða börn sem mest hjá sér.
ÞAÐ hefur nú veriö ákveöiö i
stórum dráttum, hvernig fundi
þeirra Brésnjefs og Carters,
sem haldinn veröur i Vinarborg
15.-18. júni, verður háttaö. Alls
munu þeir hittast fimm sinnum
til viöræðna. Dagskráin verður
sú, aö fyrst verður rætt um af-
vopnunarmál, en undir þann liö
heyrir undirritun Salt-2-samn-
ingsins. Annar dagskrárliöurinn
verður alþjóðleg deilumál, eins
og ástandið i Austurlöndum
nær, Suðaustur-Asiu og sunnan-
verðri Afriku. Undir þriðju dag-
skrármálin falla viðskiptamál
tollmál, visindamál og tækni-
mál. Sennilega koma mann-
réttindamál þar einnig til með-
ferðar.
Vafalitið mun mesta athygli
beinast að fyrsta dagskrárliðn-
urn og þó fyrst og fremst Salt-2.
Astæðan er ekki sizt sú, aö
óséð er hvaða meðferð hann fær
i öldungadeild Bandarikjaþings,
sem þarf að samþykkja hann
með tveimur þriðju hlutum
greiddra atkvæða, ef hann á að
öðlast gildi. Eins og er viröist
engu hægt að spá um, hver
endanleg úrslit verða þar.
ÞAÐ viröist hins vegar ljóst, að
það getur haft ófyrirsjáanlegar
afleiðingar, ef öldungadeildin
fellir Salt-2. Þær geta jafnvel
orðið hliðstæðar afleiðingunum,
sem hlutust af þvi, að öldunga-
deildin hafnaði á sinum tima til-
lögum Wilsons forseta um þátt-
töku Bandarikjanna i Þjóöa-
bandalaginu, en það var i reynd
dauöadómur yfir þvi. Ef Salt-2
fellur, eru allar likur á, að kapp-
hlaupið i framleiöslu gereyðing-
arvopna færist i aukana, ásamt
öðrum vigbúnaöi. Hins vegar
styrkjast þær vonir, að sam-
komulag náist um frekari sam-
drátt vigbúnaðar, ef Salt-2 tekur
gildi.
Þá er ljóst, að falli Salt-2, get-
ur það haft mikil áhrif á sam-
vinnuna innan Atlantshafs-
bandalagsins. Rikisstjórnir
allra bandalagsrikjanna i Vest-
ur-Evrópu leggja áherzlu á, að
Salt-2 komi til framkvæmda. I
framhaldi af þvi gætu
hafizt viðræður um
Salt-2 sem m.a. myndi
fjalla um samdrátt kjarnorku-
vigbúnaðar i Evrópu. Salt-2
fjallar eingöngu um að tak-
marka langdræg kjarnorku-
vopn, sem kæmu til greina i
styrjöld milli Sovétrikjanna og
Bandarikjanna. Hins vegar nær
samningurinn ekki til skamm-
drægari kjarnorkuvopna, sem
hægt er að nota i styrjöld milli
austurs og vesturs i Evrópu.
Salt-3 myndi einkum fjalla um
samdrátt slikra kjarnorku-
Giscard og Schmidt hafa lýst eindregnu fylgi viö Salt-2.
vopna og þvi hafa Vestur-
Evrópumenn mikinn áhuga á
slikum samningi. Hann myndi
hins vegar verða úr sögunni,
a.m.k. að sinni, ef Salt-2 yrði
hafnað.
RtKISSTJ ÖRNIR Vestur-
Evrópu gera sér einnig vonir
um, að þaö gæti haft heppileg
áhrif á viðræðurnar i Vinarborg
um samdrátt venjulegs herafla i
Mið-Evrópu, ef Salt-2 tæki gildi.
Þessar viöræður hafa staðið ár-
um saman, án teljandi árang-
urs. Þar hefur strandaö ekki áizt
á þvi, að ósamkomulag er um,
hver sé nú herafli Atlantshafs-
bandalagsrikjanna annars
vegar og Varsjárbandalagsrikj-
anna hins vegar.
Rússneski blaðamaðurinn
Vladimir Komler(APN) hefur
nýlega ritað grein um þessar
viðræður, þar sem hann bendir
á, að ósamkomulagið stafi
einkum af þvi, aö samningsaðil-
ar meta mannafla og hergögn
mismunandi, enda uppbygging
herjanna talsvert ólik. Þannig
teljist venjulegt starfsfólk,
sem vinnur hjá hernum, hluti
hersins hjá Rússum, en ekki hjá
vesturveldunum. Vissar her-
deildir flokkist undir landher
hjá Rússum, en flugher hjá
vestrænu rikjunum. Saman-
burður á vopnum sé einnig mjög
erfiður, þvi að ekki megi ein-
göngu miða við tölu þeirra. Til
þess að komast hjá þessum
ásteytingarsteinum og öðrum
slikum, væri ef til vill nauðsyn-
legt aðbyrjaá þvi að koma sér
saman um, hvernig meta beri
hinar einstöku greinar herafl-
ans og vigbúnaðarins, en það er
vandaverk.
Vafalaust mun Vinarviðræö-
urnar bera á góma hjá þeim
Brésnjef og Carterog myndi þaö
teljast umtalsverður árangur,
ef þar þokaðist i samkomulags-
átt.
Það er bersýnilegt, að Carter
mun leggja á það mikla áherzlu
að fá Salt-2 samþykktan. En
hann hefur við ramman reip að
draga, þar sem eru hinir vold-
ugu hergagnaframleiðendur i
Bandarikjunum og vantrú
margra á slökunarstefnunni.
Það styrkir Carter hins vegar,
að Salt-2 hefur eindregiö fylgi i
Vestur-Evrópu og að hann getur
bent á, að fall hans gæti orðið
skaðlegt fyrir vestrænt sam-
starf. Þá myndi það ekki sizt
styðja Carter, ef Brésnjef
reyndist samningsfús um fleiri
mál á Vinarfundinum.
Þ.Þ.
JS
Dobrynin og Vance hafa
unnið mest að Salt-2.