Tíminn - 30.05.1979, Síða 7

7
ipmssnn
VAR SÍÐAN
AF ÞIN6I
GENGIД
Sól er hátt á lofti, sumar i
almanakinu og söngur fugla
vakinn hér og þar. En hluti
landsins er undir fannbreiöu og
bændur þreyta enn einu sinni
örlagaglimu viö óbliö náttúru-
öfl.
Alþingi var slitiB fyrir fáum
dögum. A slöasta vinnufundi af-
greiddi þingiB allstór áform i
vegamálum. Mörg merk lög
lætur þaB og eftir sig og svo
ályktanir. En þaB var likt og
þingmenn formyrkvuBust all-
margir, þegar taka skyldi
ákvöröun um ákveöna þætti aö-
steöjandi vandamála i
islenskum landbúnaBi.
Forsagan i fáum orð-
um
Á hálfri öld hafa bændur hvaö
eftir annaö oröiö fyrir búsifjum
af völdum fjárpesta og gróöur-
skemmda i höröum árum.
A hinn bóginn hefur tæknin
haldiö innreiö sina og framfarir
á öörum sviöum oröiö stórstíg-
ar.^
Allar þjóöir heims kappkosta
aö efla innlenda matvælafram-
leiöslu. íslendingar hafa lengi
verið sjálfbjarga um kjöt og
mjólk og raunar vel það. En
fjölbreytni i framleiöslu búvara
hefúr ekkiaukist aðsama skapi.
Sala islenskra búvara
erlendis hefur veriö öröug og
ástandiö fariö versnandi vegna
innlendrar óöaveröbólgu og
niðurgreiðslna og verndartolla i
markaöslöndum okkar.
Fyrir allmörgum árum
óskuöu bændur eftir
lagaheimild til aö skipuleggja
framleiðsluna og stjórna
henni að vissu marki. Þeim var
synjað um þetta.
Framleiöslan óx og lög-
ákveönar útflutningsbætur
nægðu ekki lengur. 1977 skorti
hálfan milljarö. Þáverandi
rikisstjórn leysti þann vanda.
Árið 1978 skorti rösklega
milljarð. Núverandi ríkisstjórn
lagöi fram þaö, sem nægöi til
þess að fullar útflutningsbætur
yröu greiddar á allt sem útflutt
var það ár.
Enn höföu bændur fengið
umbeönar stjórnunarheimildir.
Þaðer fyrst á útmánuðum 1979,
sem alþingi gefur slikar
heimildir meö breytingu á
lögum um Framleiðsluráö
landbúnaöarins. Ekki tókst þó
betur til en svo aö máliö var
afskræmt i' meöförum Alþingis
og öröugt virðist um aögeröir.
Þó veröur reynt aö gera gott úr
eftir þvi sem tök eru á.
Nú er áætlað, að skorti 5 mill-
jaröa á útflutningsbætur. Þaöer
I engu samræmi viö aðgerðir
stjórnvalda að láta bændur eina
bera þennan skell.
Við hvern er að sakast?
Þaö er hagur hvers einstakl-
ings aö framleiöa góða vöru I
miklu magni. Aöhald i fram-
leiöslu veröur aö framkvæma
meö skipulegu átaki. —
Dettur nokkrum i hug, að
samdráttur i þorskveiðum veröi
aöveruleika án slikra aögeröa?
Nei, áreiöanlega engum. Sama
gildir i landbúnaöi.
Bændur hafa i 6 ár beöið um
stjórnunaraögeröir og lagt á
ráöin um mótun þeirra. Þeir
fengu lögglöf um þetta fyrst nú
fyrir fáum vikum og þó i
slitrum. Þeir veröa þvi aö fá
sinn aölögunartima.
Landbúnarráöherra lagði til,
að þeir tækju sjálfir nú þegar á
sinar heröar einn þriöjung
þeirrar vöntunar á fullum
útflungingsbótum, sem veröa
kann á þessu ári. Rikið skyldi
ábyrgjast lán fyrir tveimur
þriöju hlutumsem siöan yröi aö
miklu endurgreitt meö þeim
fjárveitingum, sem rikissjóöur
sparar eftir aö árangur skipu-
lagningar og stjórnunaraögeröa
kemur I ljós.
Þetta viröist nokkuö eölilegt
eins og fram hefur undiö kjara-
málum á landi hér. Og ef litið er
til ástandsins innanlands að
öðru leyti, þá viröist þessi lausn
enn sjálfsagöari en ella.
Makt myrkranna
Um alllant skeiö hafa nokkur
dagblöö i Reykjavik haldiöuppi
linnulausum hatursáróöri igarð
islensks landbúnaöar undir
margvislegu yfirskini. Illgresiö
skýtur rótum og þroskast og
angar þess hafa fyrir löngu náö
inn á Alþingi. En lengi vel tókst
aö halda þvi i skefjum.
Með vel skipulögöum róg-
buröi tókst andstæöingum
Framsóknarflokksins aö lama
hann svo I sföustukosningum ,
aö hann er nú minnsti þing-
flokkurinn. — Þaö hefur þegar
haft sinar afleiBingar.
Nú steöja að islenskum
landbúnaöi samansafnaöir
erfiöleikar. Vörurnar seljast
ekki á viöhlitandi veröi.
Harðindi eru meiri en dæmi eru
til á þessariöld o.s.frv. — Þá er
höggiö greitt.
Þetta eru svo sögulegir
atburöir og skuggalegir um
leiö, aö nauösynlegt er aö skýra
frá þeim umbúöalaust og fjalla
um þá frá ýmsum hliöum.
Hverju reiddust goðin
Til meöferöar var á Alþingi
stjórnarfrumvarp um beina
samninga rikisvalds og
samtaka bænda. Landbúnaðar-
ráöherra haföi lengi leitaö
samstarfs i rfkisstjórn um
heimild til aö leysa hluta af
söluvandræöunum en árangurs-
laust. Nokkrir þingmenn i land-
búnaöarnefnd neöri deildar
fluttu tillögu i sömu stefnu viö 2.
umræðu þessa máls til þess aö
láta á þaö reyna, hver væri vilji
Alþingis. Þegar tillagan var
felld var reynt aftur viö 3.
umræðu meö tillögu, sem gekk
skemmra.Það var þetta sem
kom af staö atburöum I neöri
deild Alþingis, sem ekki eiga sér
raunar hliöstæðu, a.m.k. ekki
hin siðari ár.
Eftirminnilegar at-
kvæðagreiðslur
Viö 2. umræöu frumvarpsins
um beina samninga bænda viö
rikisvaldiö 21. mai,er tillaga frá
Stefáni Valgeirssyni og fleirum
um heimiid fyrir rikisstjórnina
að ábyrgjast lán fyrir
Framleiðsluráö landbúnaöarins
til að leysa úr aösteöjandi vanda
að tveimur þriöju hlutum.felld
að viöhöföu nafnakalli. — Já,
sögöu allir framsóknarmenn i
deildinni, 8 Alþýöubandalags-
menn, einn Alþýöuflokksmaöur,
Finnur Torfi Stefánsson, og
tveir Sjálfstæöismenn, Friöjón
Þóröarson og Eggert Haukdal
alls 18 þingmenn. Nei sögöu 11
sjálfstæðismenn og 8 Alþýöu-
flokksmenn, alls 19. Tillagan
var þannig felld með eins
atkvæöis mun. Meöal þeirra,
sem sátu hjá viö atkvæða-
greiösluna, voru tveir Alþýðu-
bandalagsmenn, Garöar
Sigurðsson og Eövarö Sigurðs-
son en stuöningur þeirra heföi
nægt til þess aö tillagan næöi
samþykki.
Við 3. umræöu daginn eftir
flytur Sighvatur Björgvinsson,
formaður þingflokks Alþýöu-
flokksins, tillögu um umoröun
bráöabirgöaákvæöis þessa
stjórnarfrumvarps. Og Stefán
Valgeirsson og fleiri flytja enn
tiilögu um ábyrgöarheimild,
sem gekk skemmra en fyrri til-
laga. Gekk nú máliö til atkvæöa.
Þá gerist þaö fyrst, aö
skemmdartillaga Sighvats
Björgvinssonar er samþykkt
meö tilstyrk alls þorra sjálf-
stæöismanna. Varaugljós gleöi-
bragur á liösmönnum Sighvats
eftir afrekiö.
Vilhjálmur
Hjálmarsson
fyrrv. ráðherra:
Snögg umskipti
En skjótt skipast veöur i lofti.
Næst ber forseti upp tillögu um
lántökuheimildina. Þvi er mót-
mælt harkalega á þeim for-
sendum, aö hún samrýmist ekki
nýsamþykktri tillögu Sighvats
Björgvinssonar.
Þaö ber alloft viö, aö skoöanir
séu skiptar um slik atriöi. For-
seti ber sig þá jafnan saman viö
skrifstofustjóra Alþingis og
fellir siöan úrskurö, sem þing-
menn hlita. Sami háttur var
haföur á nú. En þá bregður svo
viö, aö þingmenn veröa ókvæöa
og hverfa af fundi, sumir meö
allmiklum fyrirgangi. Nokkrir
þingmenn, sem enn sátu i
sætum uröu fyrir ónæöi og voru
nánast leiddir út úr þingsalnum.
Itrekaöar tilraunir voru geröar
til aö ná öörum út, sem þó ekki
rótuöu sér. Ég á ekki sæti I neöri
deild, en stóð I dyrum vestari
hornstofu og sá glöggt yfir vett-
vang.
Mér er eiður sær, aö þau 30 ár,
sem ég hef veriö viö hús á
Alþingi, hef ég aldrei oröið vitni
aö svo sterkum geöhrifum jafn-
margra alþingismanna. Fór
ekki á milli mála, aö hér fylgdi
hugur máli og aö mikils þótti viö
þurfa!
Þegar deildin var ekki lengur
ályktunarfær, hættu brottviknir
þingmenn tilraunum aö telja
fleiri á útgöngu — Eftir sátu þá i
fundarsal neöri deildar Gunn-
laugur Stefánsson og Finnur
Torfi Stefánsson úr Alþýðu-
flokknum, Friöjón Þórðarson,
Eggert Haukdal og Jósef Þor-
geirsson úr Sjálfstæöis-
flokknum . Allir framsóknar-
menn sátu kyrrir og allir Al-
þýöubandalagsmenn, en Garðar
Sigurösson og Eövarö Sigurös-
son, sem setiö höföu hjá daginn
áöur, greiddu nú atkvæði lán-
tökuheimildinni i breyttri
mynd. En nú var þaö of seint.
Forseti tók máliö út af dagskrá
og hlaut þaö aldrei afgreiöslu
frá fyrri deild.
Kaldar kveðjur en lika
lexia
Sennilega hefur engin stétt á
Islandi fengiö kaldari kveöjur
frá Alþingiog síst á háskastund.
Úrræöi GeirsogSighvats, rann-
sókn og skoöun og veik von um
stuöning á jólaföstu minna á
viöbrögö danskra stjórnvalda i
haröindum fyrri alda. Þau þóttu
sein á stundum, e.t.v. ekki
vegna illvilja, heldur skilnings-
skorts. En þeir höfðu sina afsök-
un sitjandi úti i kóngsins
Kaupinhafn. Haröindi geta
hjálpaö til aö draga úr offram-
leiöslu. En f járhag bænda bæta
þau ekki, þaö eitt er vist.
Geir Hallgrimsson segir i
grein i Morgunblaöinu sl.
fimmtudag, aö vandamál vegna
offramleiöslu séu eitt, vegna
harðinda annaö. En honum láist
að gæta þess, aö bóndinn, sem
ekki getur selt afurðir sinar og
bóndinn, sem nú berst upp á lif
og dauöa við haröindi sem ekki
eiga sinn lika á öldinni, er einn
og sami maöurinn. Og hann
þarf á liöveislu aö halda strax.
,,Þess vil ég biöja þig, Gissur
jarl, að þú fyrirgefir mér þaö, er
ég hef af gert viö þig”, mælti
Þóröur Andrésson foröum og
Gissur jarl svarar: „Þaö vil ég
gera, þegar þú ert dauöur".
Bændur hafa ekki fyrr veriö
teknir slikum kverkatökum sem
nú. Framsóknarflokkurinn er í
fyrsta sinn frá þvf hann var
stofnaöur minnsti flokkur
þingsins. Hann einn stóö óskipt-
ur meö málstað bænda I hinum
eftirm innilegu atkvæöa-
greiöslum á dögunum. Bænda-
samtökin hafa af fullri ábyrgö
beitt sér fyrir þvi að sett yröu
lög, sem heimiluöu skipu-
lagningu og stjórnun fram-
leiöslunnar.
Einstakir bændur hafa gagn-
rýnt þessa stefnu og sagt kalt:
Viö framleiðum — þiö ábyrgist!
En þetta gengur ekki lengur.
Afkastageta landbúnaöarins i
kjöti og mjólk er i góöæri meiri
en svo, aö „eðlileg” afsetningsé
möguleg, a.m.k. á meöan ná-
grannaþjóöir beita niöur-
greiöslum og verndartollum i
sama mæli og nú.
Baráttan heldur
áfram.
Atburðir siöustu vikna og
mánaöa eruefni i langa ritgerö.
Ég læt þetta nægja aö sinni.
Afram skal halda og hefja
nýja sókn til bjargráöa. Enda
þótt misvitrir stjórnarþing-
menn hafi komiö i veg fyrir aö
sett yröi löggjöf um beina
samninga bænda og rikisvalds,
mun landbúnaöarráöherra
hefjast handa um viðræður
bænda og fulltrúa rikisstjórnar-
innar um lausn brýnustu vanda-
mála.
Allir bændur vita, að sumariö
kemur aö lokum, þótt stundum
seinki sumarkomunni, og starfa
eftir þvi viö hin breytilegustu
skilyrði. — óhjákvæmilegt er aö
starfa i sama anda á sviöi
landsmálanna.
Bændur hafa ekki fyrr veriö teknir slikum kverkatökum sem nú.