Tíminn - 01.05.1970, Qupperneq 8

8
TIMINN
FÖSTUÐAGtJR L maí 1979.
AVÍÐOGDREIF
Sagan um það, hvernig kosninga-
Koforð stjórnarflokkanna verða að
helztu samningamálum verkalýðs-
hreyfingarinnar
fyTÍr beiiít og obeiivt vegna háran
ar gengdariausu verðbólgu und
anfario 10 ár, verður eikfci í
tölum mœlt, en iþað þarf ekki
að deila uim það, að hlutur
þjóðarinnar og aðslaða hennar
vœri miblu betri nú, ef fylgt
hefði verið ráðum Hermanns
Jónassonar og við völd hefði
setið rífcisstjórn, sem strjórnaði
í saœráði við stéttir atvinnu-
lífsins. Þá væru kjör launlþega
á íslandi nú betri en raun ber
vitoL
Arangurinn
„sjálfvirkt kaup-
lækkunarkerfi"
SamkiwæíTvt ilýðræðisreglBm
, j\rangur“ 10 ára verkalýðsbaráttu
í dag CL maí er hátíðis- og
baráttudagur launiþega. Þessi
dagnr mtm sjálfsagt verða svip
aðnr að sniði og hann var í
fytra og áirið þar áður. Sömu
verfcalýðsforingjarnrr inurtu
stíiga i stói og láta ljós sitt
sfcína mieð svipuðum orðum og
beknlibum og þeir hafa flutt
bann 1. maí sl. 10 ár. Það verða
kroí nr gerðar edns og 1. maí
í fyrra og þeir mnnu lýsa þess-
um kröfum með sömu orðum
og þeir hafa gert í meira en
M ár samfleytt
Árangur 10 ára
baráttu er enginn
10 ára „viðreisn"
Þetta eru ekki slæmar ræð-
ur. En árangurian af baráttu
verkalýðshreyfingarinnar er í
engn samræmi við þær ræður,
sem verkalýðsforingamir hafa
flntt í 10 ár. Er þá efcki kom-
ítw tími til að launþegar staldri
ögn við og spyrji sjálfa sig
að því, hvort efcki hljóti að
vera eitthvaða bogið við þetta
allt saman? E*r dagurinn í dag,
L maí 1970, efcki einmitt rétti
dagurinn til að hugleiða þetta
mál og horfa örlítið til baka
um leið og reynt er að skyggn-
ast fram á veginn og spyrja:
Hvernig verður lífskjörum á
íslandi háttað á næstu árunn?
Er fréleitt a„ ætla að saga
undanfarandi ára geti veitt þar
nokkur svör og vítin sem var-.
ast þer orðið nobfcur vegvísir?
„Viðreisnin“ á íslandi heif*-
w ráðið rikjuiu undanfarin 10
ár og sömu leiðtogarnir hafa
aJlan þann tíma stjórnað Al-
þýðusambandinu og stærstu
verkalýðsfélögu'm og launþega-
samtökum landsins. Undanfari
wviðreisnaL’innar“ var sá, að
þessir sömu verk.'ýðsforingjar
felldu viustri stjórn Hermanns
Jónassonar í byrjun desember
1958. Á undanförnum 10 ár-
um hefur það æ ofan í æ ver-
ið gert að sérstöku árásarefni
á Hermann Jónasson. fyrrver-
andi forsætisráðherra, að hann
sfcyldi í verki standa við þau
orð sín að standa eða falla með
þeim fyrirheitum, sem hann
gaf þjóðiuni í upphafi stjórn-
arsamstarfs vinstri flokkanna
á árinu 1956. Aðalfyrirheitið
sem þá war gefið þjóðinni, var
að tafeast á við verðbólguna og
aera ráðstafanir í efnahagsmál
nm tíl að halda þeim í skefj-
Bm, en þó þannig að það skyldi
gert í nánu samráði og og sam-
vinnu við verkalýðshreyfing-
iiiwi og tryggja sem mestan
kaupmátt launa, launþega sam-
fara öflugri íramleiðslu og at-
vjnnumálastefnu. Hermann Jón-
asson fullvissaði verkalýðshreyf
ingttna um það, að hún mætti
Mta á rakisstjóraina sem eigin
ríkisstjórn og hún myiocB efcfci
gera róttækar ráðstafanir í efna
bagsmálum án samráðs við
haua.
Fafl vinstri stjórn-
arinnar
Þegar sýniiegt var, að það
imundi mistafcast að hemja verð-
bólguua og samstarfsflofckarn-
ir vitdu efcki faÐast á þær ráð-
stafanir, sem forsætisráðherra-
ann vftdi gera, — þegar Al-
iþýðusamiþandsþiag undir for-
ystu núverandi, sem jafnfirasnit
voru þáverandi leiðtogar veria-
]ýðshreyfi!nga rinnör að viðbætt
um eiuum oúveraodi ráðberra
AJþýðuflofcksjns ásamt fhaltfaiu
er blés í glóðiruar, hafði synij-
að forsætisráðherranum unj
nokkurra vikna freston á út-
borgun vísitöluuppbóta meöan
ríkisstjórn semdi við veifcalýðs-
hreyfinguna um aðgerðir í efna-
hagsmáhnn er sfcertu sem
minnst kaupgetu launjþeganna,
þá og efcki fyrr sagði Hermann
Jónasson af sér fýrir sig og
ráðuneyti sitt og sfcóð við þau
fyriTheit um siarfsaðfierífir,
sem hann hafiði geS'ð þjóðmni.
„Karlmennskan"
Sj álfstæðismenn og Mbl.
hafa í árásum sínum á Her-
mann Jónasson löngum sagt
að Hermaon hafi 'þá sýnt af
sér litúa karhnennsfco og þar
sé ekki saman að iiikj-a við
Bjarna Benediktsson, sem hang
ið hefiur í stóluum í irueiri vcrð
bólgu en nofckru simri fyrr í
sögu þjóðarmnar og sífelldum
geng islæbkunum , síðast tveám-
ur á eion ári, hækkuðu verð
á erlendwm gjaldeyrl ont 10$%.
Bjarni hangrr í stéfaum þrátt
fyrir háitíðleg og marg endur-
tékin loforð um stöðvon verð-
bólgunnar, og þrátt fyrir það,
að Ólafur Thors, fonveri bans
í forsæiisráðherrastóliniiin. bafi
rétti'lega sagt við upphaf ,,við-
reisnarinnar“, að allt væii wrm
ið íyrir gýg, ef efcki tæfcizt að
sfcöðva verðbólguna.
Alls staðar þar sem leifcregl-
ur lýðræðis og þingræðis eru
í hávegum haífðar þykir það
sjálfsaigt að ríkisstjóríi segi af
sér, ef bún kemur efcká fram
höfuðstefnumálum sínum, eða
þeim máluns, sein húu hefiur
lofað að koma fram.
Hagur launþega 1958
En hvað gerðist á stjórnar-
tíma vinstri stjórnarinnar? Þá
var kaupmáttur tímakaupsins
meiri en hanu er nú. Siálfstæð
isflokkurinn rak þá harðvít-
ugan kauphækkunairáróður og
lét atviimurekendur sína bjóða
fram kauphækkanir á siífur-
diski. Strax og Sjálfstæðis-
flofckurinn fékk völdin með að-
stoð íhaMshækj unnair, Alþýðu-
flokfcsins, tófc hann aMar fcaup-
hiæbkanirnai' af launþegum aft
wr imeð Kgum. Og reú efitir M
ár hafa lauoþegar ekiki enn
enduTheimt þann kaupmátt
thnafcaiupsins, sem Hermaon
Jóoasson og Eramsóknarflokk-
urinn vikii tíyggja þeim með
viðeigandi ráðstöfiunum gegn
verðbólgunni á áriuu 1058. Þá
vomi lífskjör á íslandi lang
bezt í atíri Vestur-Evrópu. A
síðustu 10 árum hafa nágranna
þjóðir okfcar sótt óðfiluga fram
og fcaupmáttur lau na verka-
fiólks hefiur stórikostlega aúkizt
Hannibal Valdimarsson
— þao er ekki ónýH fvrfe- latm-
þega aS eiga slíkan forystumann.
þar á sama tíma og bonmm hef-
nr hrakað hér.
Tveir kostir
í árslok 1958 átti Hermanu
Jónasson um fcvo kosti að
veaj'a: að svíkja loforð sitt við
þjóðina og verkalýðshreyfing-
una eða sleppa dýrtíðinni
lausri, eins og núverandi rikis-
stjórn hefur gert með þekn
afleiðingum, að gengið hefur
verdð feílt 4 sinnum á 10 árum
og sparifjáreigendur í landino
rændir inn að skyrtu. Það tjón,
esr þjóðin í heild hefur orðið
bair HernianBÍ Jónasgyui skýlda
tft að segja af sér 1958, því að
baœn gat ekki lengur komið
fram höfiuðmálum og vildi efcfci
ber ábyrgð á þeirri gegndiar-
lausu dýrtíð, sem filœtt hefur
yfir þjóðina. Hann gat þó efcfci
órað fyrir að hún yrði svo æð-
isfcig og 10 ára ömurleg reynsla
ber nú vitoi um. Verfcadýðsbreytf
ingin befiur fengið að súpa seyð
ið afi því í 10 ár að íuín lét
Sjálfstæðis’fiokkinn blefcbja sig.
Launiþegar á íslandi hafa gold-
ið þess rækiil'ega að hún átti
misvifcra verfcalýðsforingja, sean
beátto sér fiyrir iþví á Alþý0»-
samibandsþiagi að ueita Her-
monai Jónassyni um Bofcfeurra
vikna firest tH «ð eemja rið
verkalýðshreyfkjgu na um efina-
hagsaðgesrðir. Emn sitja sömu
menirirnir við völd í verkaJýðs
iweyfinguoni og faafia nú nýlega
iýst því yfir opinberlega, að
áranguriun efitir 10 áta starf
sé mfaari en euginn, kaupmátt-
ur laurna sé mifelu miami en
hann var fyrir 10 árum og
að þeir hafi sjálfir hvað eftir
aanað gert samninga við at-
vinnurekendiar og ríkisvaid um
-SÓáJfivÍTfct bauplækkunarkenfí"
— samfcvæmt iþeirra eigiii aafin
gift.
Og BjarBi hangir í stólman,
lætur MM. halda áfeam árás-
um á Hermann Jónasson og
telur það sjálfur meifci um
sérstaka karimennsku að hamga
í stóknuim þrábt fýrár mistökin
öfi. Nær væri þó að kalla það
'þrautseigiju við að svíkja. Á
meðan heldur verðibólgan síniu
feam og fer enn og hefiur í
meira en 10 ár í ratm og veru
venð ejni valdihafinn í þessu
landL
Alþýðusambands-
þing 1958
En bvað gerðist þá á Al-
þýðusamtoandsþiugl 1958? Her-
mann Jónasson, forsætisráð-
herra, óskaði eftir því með
bréfi og í rœðu, að þingið veitti
ríkisstjórninni nofckurra vikna
frest til að semja við veifca-,
lýðshreyfinguna um efnahags-
aðgerðir og á pieðan væri ffrest
að að greiða vérðbætur á kaup,
er námu 17 vísitölustigum. Með
al þcirra, sem forystu höfðu
um að synja þossari þeiðni for-
sætisráðherrans var Egigert
nokkur Þorsteinsson, núverandi
ráðherra Alþ;' tuflokksins. Sam
fevæmt frásögnum blaða mœlti
hann á þann veg fyrir þeirri
tillögu sinni: „Umboðsleysi okk
ar kemur í veg fyrir að vi'ð
getum sinnt tilmælum forsæt-
isráðherra. Engar tillögur iiggja
enn fyrir um þessi mál, favorfci
frá ríkisstjórn né AJþýðusam-
bandsþingi. Óeining er um
hessi mál í ríkisstjórninni. En
ýmsar leiðir eni til lausnar.
i'uuuigLciosrar gætu Komiö til
mala. Má afila fijár til þeiirra
á ymsan hátt. En við viljum
alls efcki álag á neyzluvömr."
Það er rétt að hafa þessi
orð í hu.ga, þegar við skoðum
nánar hér á eftir verðila'gs- og
kaupgjaldsþróun þeirra 10 ára.
sean í bjölfiarið fylgdi.
Hinir „snjöllu og
framsýnu" verka-
lýðsforingjar
Á þessu Aiþýðusamtoandsh
þingi varð Eðvarð Sigurðsson,
formaður Dagsbrúnar, einiia
hatramimastur þeirra, sem börð
ust gegn því að orðið yrði við
ti3maá.um Hermanns Jonasson-
ar, þáverandi forsætísráðheua.
Síðan hefur Eðvarð Signrtteson
gert marga „góða“ samninga
við Bjarna Benediktsson, fior-
mann Sjálfistæðisfiloikksins, og
uRívai'anidi foraaetissáSheraa.
Þessir samniugar hafia af fior-
ystttmön»nm werfcaí^feiHjeyfing
arinnar sjálfum vesrið fcaJlaðir
„sjálfvirfct kauplæfcbunar-
Ikemfií", endia gá Bjami svo
um, að Eðvarð yrði veáttar stór
riddiarakross Eálkaorðunrtar
fyrir störf í verfealýðslhíeyfnig
unni. Eðvarð tófc auðvitað við
oig toneygði sig.
Örlög fálagsmata-
ráðherrans
Forsetí Alþýðusambands fs-
Iands á árinu 1938 var Haram-
bai VaJdrmarsson. Hann var
jafinfiramit fiorrmaðar Aftþýðu-
þaudaJagsíns og ráðberna í r&
isstjóm Hermanns Jonassonar.
Þá tateði hanu vrf wm helzfcu
saanstaTtfsnTerm sína svo ,<ápm
Þá Lúðvlk og Eðvarð. Undjr
lofcin snerást Hannibal @egn tft-
mædum forsætisráðberra á ASÍ
þingi og felldi þar ,með sína
eigin rfeissfcjórn, rildssitjám
verkalýðshreyfingarinnar. Sið-
an hefiur Haunitoal notið sífiellds
og samfellds trúnaðar í Al-
þýðusamlbandinu. Hann er erm
fiorseti ASÍ, en .var naunar fcos-
ijin það sfðast með atfcvæðum
SjólLfistæðismanna og Alþýðu-
flokfcsmanna. Hannibal er önn
um fcafnm maðnr og sitor m.
mörgum nefndum og
raðum, að haim fcemst efeki
yfir það. Hann hefiur stofnað
serstakan stjórnmálafilofek tiil
að vinna að þvtf að fiækka nefnd
unum. Hann er einnig orðinn
bondi í Selárdal vestra. Hann
taiar illa um þá Eðvarð og
U^ík nú, en talar jafinfiramt
mifciu betur um Alþýðtrflo'kbs
n»«in en hainn gerði «n -það
ieyti, sem hann var að Ifelúfa
sig út úr honum tS að stofiia
A1 þýðub an d alagið. Háfcfe
menn ekfci að það verði laon.
þegurn á Islandi tfil mifcils
happs ef Hannilbal tékst að
koma upp sérstökum sfcjóm-
malaflokki til að (váima igeign
„flokkakerfinu"? ÆJfcli álhrif
íhaldsins á stjóm mála á ís-
landi miuni ekfci sfcórminnfca
við það? Kannski fæa- Hanni.
bai bráðum kross li,fea.
Þróun verðfags og
kaupmáttar í 10 ár
En hverfum nú ti! ársins
1970 og reynum að gera okkur
sem gleggsba grein fyrir þvtf,
som gerzt ihefur á sl. 10 áram
með því að bera saman við
það, sem var á árinu 1960.
Fyrst skulum við líta á verð-
lag helztu nauðsynjavaira al-
mennings á árinu 1970 og 1960,
þá kaupgjaldið og síðan kanna,
hvað menn gátu feeypt fyrir
vikukaupið sitt 1960 og hváð
menn fá nú fýrir vifeulaunin
sín af sams konar vörum. Það
gefur gleggsta mynd af hjn-
um raunverulega fcaupmætti
Lauuþega nú.