Tíminn - 28.07.1979, Blaðsíða 6

6
Laugardagur 28. júli 1979.
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Ritstjórar: Þór-'
arinn Þórarinsson og Jón Sigurösson. Ritstjórnarfulltrúi:
Oddur Ólafsson. Fréttastjóri: Kjartan Jónasson. Auglýs-
ingastjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur,
framkvæmdastjórn og auglýsingar Siöumúla 15 simi
86300. — Kvöldsimar blaöamanna: 86562, 86495. Eftir kl.
20.00: 86387. Verö i lausasölu kr. 180.00. Askriftargjald kr.
3.500 á mánuöi. Blaöaprent.
V__________________________________________________________________J
Norska leiðin
Það vakti mikla athygli á sinum tima að Norð-
menn brugðust þannig við efnahagslegum erfið-
leikum og hættu á verðbólguholskeflu að þeir
bundu bæði verðlag og kaupgjald til tveggja ára.
Með þessum hætti hugðust þeir tryggja undir-
stöður efnahagslifsins, atvinnuöryggi, lifskjör og
vinnufrið meðan erfiðleikarnir gengju yfir.
Það vakti einnig athygli að þessar ákvarðanir
voru teknar að frumkvæði rikisvaldsins og i sam-
ráðum við aðilana á vinnumarkaðinum.
Augljóslega er þessi norska aðferð dæmi um
þjóðlega samstöðu, samræmdar heildaraðgerðir
til að verja þjóðarbúið og allan almenning alvar-
legum áföllum.
Sannsýnir menn hljóta einnig að sjá það, hvar i
flokki svo sem þeir standa, að aðgerðir af
þessu tagi eru einmitt það sem við Islendingar
þurfum nú mest af öllu.
Við erum að ná tökum á efnahagslifinu og verð-
bólguþróuninni stig af stigi með efnahags-
lögunum, en þrýstingurinn hefur tekið ógurlegan
kipp með oliuverðhækkunum nú að undanförnu. Ef
árangur á að nást, án þess að atvinnuöryggið verði
látið fyrir róða, þarf þvi mjög harðar varnarað-
gerðir.
Við verðum að horfast i augu við þá staðreynd að
meðan þetta ástand varir er ókleift að ráðast i
kostnaðarsamar þjóðfélagsumbætur. Það er ein-
faldlega ekki hægt að afgreiða svo kallaða
„félagsmálapakka” hvern af öðrum á sama tima
og oliukreppan skellur á landinu, atvinnu-
reksturinn er að aðlaga sig raunvöxtum og nýrri
fjármálastefnu, rikiskassinn stefnir að þvi að
neita sér um eiturlyf sifelldrrar lántöku, — og
hauðsynlegt er um leið að verja stórfé til rann-
sókna og athafna i orkumálum.
Skynsamlegt mat á þjóðarhag leiðir til þeirrar
niðurstöðu að norska leiðin sé sá kostur sem við
íslendingar eigum að taka. Rikisstjórnin á að
binda verðlag og kaupgjald jafnvel svo lengi sem
til tveggja ára, og á sama tima verður að slá
kostnaðarsömum umbótamálum á frest. Þennan
tima ætti siðan m.a. að nota til þess að endurskoða
verðbótakerfi visitölunnar, vinnulöggjöfina og
verðlagskerfið og einnig til þess að koma verð-
tryggingarstefnunni fyllilega i framkvæmd og
snúa skuldastefnu rikissjóðs yfir i skuldaskil.
Vitanlega verðum við að fara að eins og Norð-
menn að þvi leyti einnig að erlendar verðhækkanir
hljóta óhjákvæmilega að ganga inn i þjóðarbúið
enda þótt eðlilegt sé að réttlátar byrðar séu lagðar
á innflytjendur jafnt sem aðra. Á sama hátt hlýtur
það að verða talið sjálfsagt að batnandi viðskipta-
kjör og auknar þjóðartekjur ef svo vill verkast
komi launþegum til góða jafnt sem öðrum.
Rikisstjórnin híýtur nú á næstu vikum að taka
mjög afdrifarikar ákvarðanir um varnaraðgerðir i
efnahagsmálum vegna oliukreppunnar. Almenn
lögbinding verðlags og kaupgjalds, sem nú er
nefnd „norska leiðin”, hlýtur að koma mjög til
álita.
JS
Mahabad-s,®1*
.Teheran
Bahrain|,
OMAN
Erlent yfirlit
Haraldur Ólafsson:
Neistaflug í kring-
um púðurtunnu
Megniö af þeirri ollu, sem riki
i Vestur-Evrópu og Noröur-Am-
eriku flytja inn kemur frá lönd-
unum viö Persaflóa, og nær öll
olia, sem hiö mikla iönaðarriki
Japan notar kemur þaöan. Að
Persaflóa liggja mestu oliu-út-
flutningslönd heims: Saudi-Ar-
abia, sem framleiddi sl. ár 410
milljón tonn af hráoliu, Kúveit,
íran, Sameinuðu arabisku
furstadæmin og Irak. Persaflói
þrengist þar sem furstadæmið
Óman (eitt af fáum Arabalönd-
um þar sem engin olia er i
jörðu) teygir sig i átt til Iran.
Sundið þar heitir Ormuz-sund
og er eins og þröngar dyr úr
Indlandshafi inn i Persaflóann
sem likist geysimiklu innhafi.
Um Ormuz-sund fer sem sagt
megnið af þeirri oliu sem kemur
á heimsmarkaðinn. Um það fer
oliuskip fimmtándu hverja mín-
útu, sem þýðir^stööug lest skipa
er þar i tvær áttir, nótt og dag
árið um kring.
Fyrir nokkrum dögum lét for-
mælandi stjórnarinnar i
Saudi-Arabiu svo um mælt, að
Palestinumenn hefðu I undir-
búningi að hefja skæruhernað á
Ormuz-sundi. Ætlun þeirra væri
að eyðileggja eða skemma oliu-
flutningaskip og hindra flutning
á oliu til Vesturlanda. Orm-
uz-sund liggur I boga og er 230
km langt og 55-70 km á breidd.
Dýpi á þessum slóðum er 70-90
m.
Ummæli þessi eru kannski
fremur imyndun en að þau
byggist á nokkurri vissu um fyr-
irætlanir Palestinumanna. Það
er þó öllum er til þekkja ljóst, að
næsta auðvelt er að vinna
skemmdarverkþarna i sundinu.
Er hugsanlegt að skjóta tundur-
skeytum að oliuskipum, eða þá
að koma sprengjum fyrir i
þeim. Palestinumenn hafa lýst
þetta hugaróra eina, enda sé si-
hækkandi oliuverö á Vestur-
löndum sterkara vopn en þótt
nokkrum oliuskipum sé sökkt.
Bandarikjamenn hafa fyrir'
all-löngu tekið þá stefnu, að
tryggja oliuflutningana frá
Persaflóa, hvað sem það kostar.
Hinn 6. júli sl. sagöi Harold
Brown varnarmálaráðherra
Bandarikjanna, aö Bandarikja-
menn Thundu gripa til sinna
ráða ef þeir teldu „lifshagsmun-
um slnum ógnaö”. Með þessu
átti ráöherran við, að á hvern
hátt sem oliuflutningar frá
Persaflóa verði hindraðir, þá
muni verða gripið til valdbeit-
ingar tilaö hefja flutningana að
nýju. Deild úr sjöunda flota
Bandarikjanna er nú þegar til
taks á Indlandshafi, ef I odda
skerzt.
óhætt er aö fullyrða, að ekk-
ert einstakt svæöi jarðar er slik
púðurtunna sem Persaflói og
rikin sem að honum liggja.
Þarna streymir auður úr jöröu,
auður, sem allir girnast, en
samt eru lifskjör alls almenn-
ings í þessum löndum lakari en
viðastannarsstaðar. Þarnarik-
ir ólga innanlands, en jafnframt
keppa riki heims um fram-
leiðslu þeirra, og eru ölbúin að
greiða hvaða verð sem upp er
sett. Hagkerfi Norðurálfurlkj-
anna er aö verulegu leyti háö
þyi að flutningarnir um Orm-
uzsund gangi greiðlega, og ekk-
ertlát sé á framleiðslu hins dýr-
mæta feitmetis, sem ármilljón-
um saman hefur þjappast I lind-
ir neðanjarðar. Bandarikja-
menn og reyndar Japan og riki
Vestur-Evrópu eru vafalaust
tilbúin að gripa til vopna ef á
einhvern hátt verður lokað fyrir
ollustrauminn milli tran og
Óman.
Rikin í Austur-Evrópueru háö
rússneskri oiiu og greiða hana á
heimsmarkaðsverði, — sem aö
visu kemur ekki til fram-
kvæmdafyrr en nokkrusiðar en
almennar hækkanir verða. Hin
gffurlega hækkun á oliuverði
hefur komið illa við lönd eins og
Ungverjaland og Júgóslaviu.
Ungverjar búa sig nú undir
verulega hækkun á verði nauð-
synjavöru, bæði vegna oliu-
hækkana og eins vegna hækk-
unar á verði innflutningsvara
frá Vesturlöndum. Júgóslavar
flytja inn alla slna oliu frá Sov-
étrikjunum og irak, og munu
þurfa að gripa til harkalegra að
gerða til að koma i veg fyrir al-
varleg áföll I efnahagslifi vegna
hækkunarinnar á oliuveröi.
önnur riki austan járntjalds
munueinnig finna verulega fyr-
ir hækkunum, og þar við bætist,
að Sovétstjórnin hefur látið i
það skina, að hún muni ekki
auka oliu-útflutning til rikjanna
i Austur-Evrópu, eða með öðr-
um orðum að „frysta” útflutn-
inginn þangað við það sem hann
er nú.
Það mun ekki liða á löngu áð-
ur en öll riki veraldar fara að
finna fyrir þvi, að rikin við
Persaflóa eru i lykilaðstöðu og
hafe áhrif á flest innanrikis- og
utanrikismál þjóöanna. En
þessivöld eruhættuleg fyrir Ar-
abarikin, þvl aö þau bjóða
heim þeirri hættu að erlend
stórveldi beiti vopnavaldi ef þau
telja sig tilknúin vegna „lifs-
hagsmuna”. Arabarikin verða
þvi að fara að öllu með gát út á
við, ekki hvað sizt þar eð innan-
lands eiga þau flest við gifurleg
vandamál að striöa: Iran er
nánast stjórnlaust þar eð Kó-
meini styözt raunverulega ekki
við neina rikisstjórn, heldur
reynir að gefa út tilskipanir,
sem ganga þvert á tilskipanir
annarra ráðamanna. Kúrdar
hafa gert uppreisn og Palestinu-
menn láta æ meir aö sér kveða I
landinu. Nýlega kom Georges
Habache, helzti leiðtogi hins
marxíska arms Palestinu-
skæruliða með leynd til Iran.
t trak er órói meðal Kúrda, og
súnnitar (annar aðalhópur tsl-
am) lita yfirráð Sita I landinu
óhýru auga. I Saudi Arabiu
keppast prinsar af Saudi-ættinni
um völdin, og f Suður-Jemen
eiga Saudi-Arabar hættulegan
nágrannna, sem hlýðir fyrir-
skipunum frá Moskvu.
Það eru sem sagt margir
neistar sem kveiktgeta i púður-
tunnunni.
TURKEY
RUSSIA
Baghdad
IRAQ
\ IRAN
^pHUZESTAN
Najaf |j^Kj^rramshahr
SAUDI
ARABIA
O Miles 200