Ísafold - 28.11.1874, Síða 2

Ísafold - 28.11.1874, Síða 2
22 komu úr varðhaldinu, er hann kallar svo. Var ítölum mikil skapraun að þeirri afskiptasemi Frakka og urðu alls hugar fegnir, er skipið fór, svo að nú líkar þeím vel hvorum við aðra, Frökkum og ítölum, en vesalings páfinn situr nú eptir einmana og yfirgefinn. Thiers gamli hefir verið á skemmtiferð um Ítalíu í haust, og fengið þar bestu viðtökur, ekki sízt hjá Victor konangi. Allt af segist hann (Thiers) vongóður um, að þjóðstjórnin beri sigur úr býtum við einvaldsmenniua á Frakk- landi, þótt seigt gangi. í aukakosningum á þingið í Versölum, er frarn hafa farið í haust, hefir þjóðvaldsmönnum veitt heldur betur, enda er svo sagt, að þeir sjeu farnir að fara stillilegar og viturlegar að ráði sínu en áður hefir viðgengizt stundum. Mac Mahons er að litlu getið. Hann var lengi á ferðalagi um landið í sumar, til þess að sýna sig, líkt og Napoleon keisari var stundum vanur. Er mælt, að honum hafi nógu mikið þótt talað sumstaðar um þjóðveldi og þjóðstjórn. 1‘ýzhalands-keisari setti ríkisþingið 23. okt. Hann talaði að vanda mikið um frið og sáttvið ailar þjóðir, en gat þó þess, að þingið ætti von á ekki færri en 3 nýjum Iagafrumvörpnm, frá stjórninni, er öll lúta að því að efla og auka her og land- varnir. Mest tíðindi með J>jóðverjum þykir annars meðferð Bismarcks á Arnim greifa, fyrrum erindsreka hans í París, út af því að Hohenlohe eptirmaður hans saknaði ýmsra mikilsvarð- andi skjala úr skjalasafni erindsrekans í Paris. Hafði Arnim þau í sínum vörzlum, og vildi eigi láta þau af hendi, er hann fór frá embættinu. Sagði þau vera sína eign, en ekki embætt- isins. Voru þar á meðal mörg brjef frá Bismark, sem hann mun ekki hafa kært sig um að allir sæu. Ivom loks þar að Arnim var tekinn og settur í höpt, að boði Bismarcks, og mál höfðað gegn honum fyrir óráðvandlega meðferð á embættis- skjötum. Sumir halda að eitthvað búi hjer undir annað en uppi erlátið: Arnim hafi ætlað að gjörast andvígismaður Bismarcks á þingi og muni hafa haft tök á að verða honum skæður. Málið er eigi útkljáð enn ; en sleppt hefi Arnim verið úr varðhaldi aptur sökum veikinda, en gegn veði. Arnim á mikið undir sjer, hann er ættstór og auðugur mjög, og mikil stjórnspek- ingur kallaður. Strákur sá, Kullmann að nafni, er veitti Bis- nrarck banatilræði í Kissingen í sumar, hefir verið dæmdur í 14 ára tukthúsvinnu. Ekki sannaðist það í rannsókn málsins, að klerkar (kaþólskir) hefðu verið í ráðum með honum. Frá Spáni eru svipaðar frjettir og að undanförnu; stjórnin í Madrid er gjaldþrota og getur því litla viðburði haft gegn Karlungum. Hefir henni komið að litlu haldi, að stórveldin könnuðust við lögmæti hennar í sumar. Er eigi annað sýnna, en að aldrei skríði til skarar, nema aðrar þjóðir skerist í leik- inn; en á því eru mikil vandkvæði. Með Kínverjum og Japansbúum horfir til ó- friðar út úr eynni Formosa, er hvorirtveggja vilja eiga. Búast hvorirtveggja sem bezt þeir kunna. Kínverja kváðu jafnvel vera farnir að leggja frjettaþræði til nota við hernaðinn, og er það mikil framför fyrir þá, því að á slíkri nýbreytni sem frjettaþráðum hafa þeir jafnan haft mestu andstyggð. Japans- búar eru það fremri Kínverjum, að þeir eiga 2 brynskip, og eru Iíinverjar mjög smeykir við þau. Japansmenn eru fullir af vígamóð. J»eir segjast vera hamslausir og nísta tönnum gríðarlegar en orðum verði að komið; og taka ekki minna í mál en að ílá húð og hold af keisaranum í Iíína. í Argentina í Suður-Ameriku stendur upphlaup mikið; en ekki hafa borizt nákvæmar sögur af því enn. Hvort íslandsráðgjaíinn eigi að sitja á stjórnar- ráðsstefnuni með danska ráðaneytinu hefir verið aii-mikið þráttað um á ríkisþingi Dana í haust, og í biöðum þeirra. Við fyrstu umræðu um fjárhagslögin í fólksþinginu sagði einu þingmaður (Tauber), að ekki mætti hafa gjöld handa stjórnar- lierra íslendinga í dönskum fjárlögum; því að Island væri ekki partur eðahjerað úr Danmerkurríki, heldur væri það land, sem ætti konung saman við Danmörku og lítið annað; þess vegna ætti konungur og eigi með að láta íslandsráðgjafann sitja á stjórnarráðsstefnum Dana. þessu var Iilein ekki samdóma. Hann sagði, að ísiandsráðgjafinn ekki einungis mœtti, heldur œtti að sitja á ráðsslefnum með danska ráðaneytinu, eptir stjórnarsambandi íslands við aðra parta ríkisins, og bar fyrir sig »hin íslenzku stjórnarlög, er svo eru nefnd» (þ. e. stöðu- lögin, 2.jan. 1871); þar stæði: «ísland er óaðskiljanlegur hluti Danaveldis, með sjerstökum landsrjettindum«. Úr því að ís- land væri óaðskiljanlegur hluti Danaveldis, mætti hinn efsti liður í umboðsstjórn íslands til að vera í »ríkisráðinu« (þ. e. þing það, er ráðgjafar konungs sitja saman), þar eð ríkisráðið væri einmitt efsti liðtirinn í umboðsstjórn ríkisins. J>essu mótmælti Berg, eínn af oddvitum »Vinstrimanna», og kvað það koma í bága við stjórnarskrá Dana, grundvallarlögin. Eptir þeim hefðu ráðgjafarnir ábyrgð gagnvart fólksþinginu, það gæti höfðað mál á móti þeim út af embættisgæzlu þeirra og ríkis- rjetturinn dæmdi þá svo. En nú hefir íslandsráðgjafinn ekki ábyrgð fyrir fólksþinginu, heldur fyrir alþingi íslendinga. En það næði engri átt, að láta ráðgjafa, sem enga ábyrgð hefði fyrir fólksþinginu, eiga alkvæðisrjett í rikisráðinu og geta á þann hátt haft áhrif á ráð þess«. Klein sat við sinn keip, og hvað íslandsráðgjafann í rauninni hafa ábyrgð bæði fyrir alþingi og fólksþinginu, fyrir alþingi í sjerstökum málum íslands, en gagnvart fólksþinginu fyrir það sem hann ætti þátt í almenn- um ríkísráðsgjörðum, og ætti því fólksþingið hægt með að hafa liönd í bagga með honum. Seinna kannaðist Berg við, að þetta stæði í rauninni ekki á neinu eins og nú stæði á, þar sem íslenzki ráðgjafinn væri jafnframt dómsmálaráðherra Dana, og ætti sæti í ríkisráðinu á annað borð vegna þess. Fjell svo þessi þræta niður á þinginu; en í blöðunum var tals- vert rætt um þetta mál á eptir. [>ar tók Dr. Rosenberg vorn málstað, eptir fornum vanda, og það vel og einarðlega. Hann ber þeim, sem á málið minntust á þinginu, á brýn, að þeir hafi ekki litið neitt á það, sem mestu varðaði í þessari grein, og það sje, hvað rjett sje og haganlegast fyrir þá sem hlut eiga að máli, það er að skilja þjóðina hvora um sig: Dani og Islendinga. «Er íslendingum gagnlegt», segir hann, »að ráðgjafi þeirra eigi setu í ríkisráðinu danska? [>elta er mergurinn málsins, og við það var ekki komið í þingræðunum, það forðuðust menn». Hann bendir þá fyrst á, að stöðulögin og stjórnarskráin íslenzka hljóti að hafa verið tilbúinn og ráðgjafinn handa ís- landi settur á stokkana í því skyni og ekki öðru, að íslending- ar hefðu íslenzka stjórn í öllum sjerstökum málum, og vœru ekki háðir d a n s k r i stjórn eða d ö n sk u þingi. Að öðrum kosti mundi stjórnarskráin um sjerstök mál landsins oss íslendingum mjög lítils virði, og þá kæmi stjórnarbótin illa heim við það, hvernig konungur kom fram á íslandi í sumar og ávann sjer fyrir hylli og ást hvers íslending^; því að hann nefndi blátt áfram og afdráttarlaust íslendinga þjóð, og kallaði þá brœðrapjóð Dana. [>ar af leiðir, að hann mun eptirleiðis stjórna íslandi með hinum íslenzka ráðgjafa einum, og láta engan annan lcoma par ncerri. [>ví að sjeu Islendingar pjóð, — og það eru þeir sannarlega — eins og Danir og engu siður en þeir (og Svíar og Norðmenn), þá eiga þeir að rjettu lagi heimild til að stjórna sjer sjálfir, með öllu óháðir hverri þjóð annari». «Virðnm þetta mál fyrir oss betur. Að ráðgjafi íslands eigi setu í ríkisráðinu danska, er svo að skilja, að hann flytur eða má flytja mál, er snerta stjórn íslands eingöngu, í ríkis- ráðinu, og að hinir ráðgjafarnir (Dana) mega tala um þau og greiða atkvæði um þau. Nú getur að vísu vel farið svo, að þessar umræður og alkvæðagreiðsla gjöri hvorki til nje frá að því er til úrslita málsins kemur; það er jafnvel ekki óhugs- andi, að íslendingum gæti orðið hagur að því. En slikt getur þó varla orðið annað en tóm tilviljun. [>að getur ætíð svo far- ið, að ráðherra íslendinga eða konungur, eða báðir, fari eptir orðum hinna ráðgjafanna og skeri svo úr málinu, að Islend- ingum sje óhagur að eða þeim líki miður — og þetta er ein- mitt líklegra; því að helzta ástæðan til að greina Islands mál frá stjórn ríkisins og löggjöf var einmitt sú, að fæstir Jijer í Danmörku hafa vit á því sem er einkennilegt á Islandi og Is- lendingum, og taka því flestir skakkt í strenginn. [>að er að vísu satt, að ábyrgðin lendir þó á íslenzka ráðgjafanum einurn fyrir hvern úrskurð í íslenzkum málum; mætti því svo virðast, sem á sama stæði, þólt hann ráðgaðist um við hina ráðgjafana, úr því að allt bitnar á honum. [>etta er og rjett í orði, en

x

Ísafold

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ísafold
https://timarit.is/publication/315

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.