Ísafold - 31.12.1874, Blaðsíða 4

36
að koma upp með, að minnkuð yrði latínukennsla að nokkrnm
mun, eða tekinn yrði burtu latínskur stýll. |>að var ljóst, að
eigi var kominn timi til þess að svo stöddu. Síðan hefirmargt
breytzt. Timarnir breytast og vjer breytumst með þeim,
segir máltækið. Stefna allra þjóða nú á tímum er sú, að ná
sem mestum framförum í hinu verklega lífi, og af þvi leiðir
beinlinis, að þjóðirnar leggja mesta stund á þær vísindagrein-
ir, er þar að lúta, og er því, sem nærri rná geta, margt kennt
og lært, annað nú, en fyr, og vil jeg að eins færa eitt af því
mörgu til dæmis, að nú á tímum ern náttúruvísindi sakir nyt-
semi þeirra stunduð miklu meir en áður. Er jeg nú sá skóla-
skýrsluna fyrir árið 1873—74, bjóst jeg við, að miklar og
margar umbætur hefðu komið fram í skólanum, frá því jeg
skildi við hann, en sú von brást, skólinn er enn í sama á-
standi, og hann var þá, honum hefir reyndar ekki farið aptur,
en fram hefir honum ekki heldur farið; hinar heiztu breyting-
ar, sem orðið hafa, eru á kennslubókum, og eru þær sumar
til hins betra; en við latínuna hefir verið bætt fjórum stundum;
hvort þess hefir gjörzt þörf, skal jeg sýna fram á síðar.
Jeg vil nú stuttlega drepa á námsgreinir þær, sem kennd-
ar eru í skólanum og það í sömu röð, og höfð eru í skóla-
skýrslunni. þá er fyrst íslenzkan, móðurmálið sjálft. Tilhenn-
ar var varið 9 stundum á viku hverri skóla-árið 1873—74,
sem er eigi V5 af tíma þeim, er varið er til latínunnar, og sjá
allir heiivila menn, hve skynsamlega og vel er skipt niður
milli hinnar fögru tungu forfeðra vorra og liins útlifaða latínu-
máls. Sumir kunna að segja, að allir skilji íslenzku, og hana
þurfi enginn íslendingur að læra, en það er næsta röng skoð-
un. Á (sienzku eiga námsmenn að læra að rita og hugsa.
|>að kunna þeir eigi án mikiliar æfingar, og er því harla nauð-
synlegt, að miklum tíma sje varið til íslenzkra stýla og eink-
um til ritgjörða. Nú sem stendur eru ritgjörðir nálega ein-
göngu samdar í efsta bekk, og þær næsta fáar, sakir þess, hvað
íslenzkunni eru ætlaðir fáir tímar, en jeg álít, að þegar í þriðju
bekkjunum, og jafnvel fyr, sjeu lærisveinar fullfærir að semja
ritgjörðir um ljett efni. Fornsögur vorar eru og svo ágætar,
að þær ættu að vera öllum sem kunnugastar, en sakir tíma-
skorts hafa stúdentar hingað til orðið að fara svo frá skólan-
um, að eigi hefir verið lesið með þeim meira, en tvær af
fornsögum vorum, og nokkur Eddukvæði, og þeir hafa sarnið
liðugar tíu ritgjörðir, alla sína skólatíð. Til þess að ráða bót
á þessu mundi þurfa að bæta 9 stundum við íslenzkuna, svo
að til hennar væri varið 18 stundnm á vikn; þá mætti korna
við að kenna íslenzka bókmenntasögu, sem skýlaust er boðið
að kenna í skólareglugjörðinni, og íslenzka fornfræði, sem
hvorttveggja er ómissandi, ef íslenzku-kennslan á að vera (
nokkru lagi við skólann, sem vjer vitum, að allir sannir ís-
lendingar vilja, að sje sem þjóðlegastur. |>að væri og mjög
langt síðan kirkjan hafði verið færð og síðast grafið í kirkju-
garðinum.
Ef ekki stæði á öðru en kirkjugarðsbiettinum þeim arna,
hugsaði j>órður, til þess að sveitin hlyti þetta mikla happ, væri
titvinnandi að beita valdi sínu og taka á því, sem til væri, til
þess að spyrna burtu þeim þröskuldinum. Hann fór undir
eins af stað að finna prestinn og prófastinn, og síðan stipts-
yfirvöldin og stjórnina. Hann flutti mál sitt ósleitilega, taldi
annars vegar hagnaðinn ómetanlegan, og kvað hins vegar sveit-
armenn mjög áfram um þetta, og kom þar að lokum, að allir
hlutaðeigendur urðu á hans máli. Uonum var sagt, að ekki
mundi þurfa annað en að færa nokkuð af líkunum ofan í
nýa kirkjugarðinn, þá mundi hægt að fá konungs boð um, að
hafa mætti kirkjugarðinn undir járnbraut. Hann skyldi nú fara
og koma málinu af stað í hreppsnefndinni.
Brátt varð ailt byggðarlagið í uppnámi eins og hann; því
að gróða-andinn ærðist af fögnuði, og annar andi hafði þar
eigi til verið í mörg ár. j>að var ekki talað eða hugsað um
annað en ferð j>órðar og erindislok hans. Hann kom heim
aptur með beztu frjettir, og var þá fagnað eins og höfðingja;.
skáldin ortu kvæði honum til dýrðar. þótt hver stórbóndinn
að öðrum hefði farið á höfuðið þá dagana, hefði enginn veitt
því eptirtekt: gróðasýkin var orðin að járnbrautarsótt.
Hreppsnefndin kom á fund; fvrir hana var lögð allraþego-
nytsamlegt fyrir lærisveina, að þeir vendu sig við að halda
stuttar ræður í kennslustundunum; því siíkt æfði og hvessti
skilninginn.
Um dömleu og pýzku er eigi mikið að segja, enda ern
fáar stundir ætlaðar til þeirra.
tá er latínan næst. Hún hefir lengi setið og situr enn
í hásæti við skólann. Yjer viljum alls eigi segja, að latínu-
kennsla 1 hófi sje óþörf eða skaðleg, en latínukennsla úr héfi,
eins og hún nú er í skólanum, er bæði óþörf og skaðleg. Ó-
þörf er hún að því, að menn geta orðið fullfærir í latínu með
miklu minni kennslu og haganlegri kennslu-aðferð. Skaðleg
er hún að því, að hún tefur tímann frá miklu nauðsynlegri
störfum. Eptir siðustu skólaskýrslu var varið 47 stundum til
latínu á viku hverri af 170, er hafðar eru tii vísindanáms, og
er það talsvert meira, en l/4 af öllum kennslutímanum í skóla.
Til undirbúnings undir skólann hafa lærisveinar l—2 ár, og
verja mest-öllum þeim tíma til latínunáms. Nú er hver og
einn lærisveinn að minnsta kosti sex ár f skóla, og sjáum
vjer þá, að hann ver að því þrem árum til latínnnárns, og er
það eigi lítill hluti af hinni skömmu æfi mannsins.
(Framhald siðar|.
Mannslát. s íra G í s l i Thórarensen, sóknarprest-
ur til Stokkseyrar- og Kaldaðarnesþinga, varð bráðkvaddur á
jóladaginn. Hann ætlaði að messa á Stokkseyri og var að búa
sig í kirkjuna, þegar hann hnje niður örendur. Vjer munum
síðar geta helztu æfiatriða þessa merka gáfumanns.
Auglýsingar
kosta 5 sk. smáleturslínan eða jafnmikið rúm.
— Inn- og útborgun sparisjóðsins verður fyrst um sinn á
skrifstofu landfógetans á hverjum laugardegi kl. 4 — 5 e. m.
Kaupendur Isafoldar tír ncersveitanum hjer við
Reyk/avik geta vitjað hennar í apótekinu, hjá herra Brynj-
újfi Jóhannessyni, aðstoðarmanni apótekara.
— Afgreiðslustofa ísafoldar er í Túngötu Nr. 2, og er rit-
stjórann að hitta þar kl. 3—4 eptir hádegi hvern rúmhelgan dag.
— Sökum annríkis í prentsmiöjunni gat rir. 10 af ísafold eigi orðib
búiS fyrir nýárið, og kemur þa3 út um þrettánda.
leibrjetting. í nokkrum expl. af siðasta blaði stendur,
að kjósa eigi 5. jan. mann í bæjarstjórn Rvíkur »í stað Jóns
Stefánssonar», en það á að vera í stað Ólafs póstmeistara Finsens.
Útgelandi og ábyrgðarinaður: Bjar/i .hm.sxon, cand. phil.
Landsprentsmiðjan í Keykjavík. Einar pórðarso n.
samlegust bænarskrá um það, að leggja mætli járnbraut yfir
gamla kirkjugarðinn. Bænarskráin var samþykkt í einu hljóði;
það var jafnvel tekið í mál að rita J>órði þakkarávarp og senda
honum kaffíkönnu, eins í laginu og gufuvagn. f>ó kom möna-
um saman um, að bezt væri að bíða með þetta, þangað til ailt
væri komið í kring. Málið kom aptur frá stiptsyfirvöldunum;
þau vildu fá nafnið á hverju líki, er færa yrði. Prestnrinn
bjó til nafnaskrána, en sendi hana ekki beina leið, heldur
hreppsnefndinni fyrst; hann vissi hvað liann fór. Einn af
nefndarmönnum kom með hana á næsta fund. þórður opnaði
brjefið og las upp skrána, því hann var oddviti.
Nú vildi svo til, að fyrsta líkið, sem flytja skyldi, var föð-
urafi |>órðar. J>að var eins og rynni kalt vatn milli skinns og
hörunds á fundarmönnum; f>órði hnykkti sjálfum við, en hjelt
þó áfram að lesa. En ekki tók betra við. Annað líkið á skránni
var föðurafi Akra-Knúts; því að það hafði orðið skammt á mitli
þeirra. Ákra-Knútur spratt upp úr sæti sfnu, f>órður hætti að
lesa, og allir litu upp felmtsfuliir; þvi að Akra-Knútur gamii
hafði verið velgjörðamaður sveitarinnar og allra manna ástsæl-
astur, er sögur fóru af i því byggðarlagi. f>að sió þögn á alla,
og sátu hljóðir um hríð. Loks ræskti þórður sig og hjelt á-
fram lestrinum. En allt af versnaði, eptir því sem leið á list-
anu. f>ví nær sem dró tíð þeirra, sem uppi voru, því sárara
tók þá til hinna framiiðnu. (Framhald siðar).