Ísafold - 02.07.1875, Blaðsíða 2

99
100
og, þegar friðrof hafa orðið, að brjóta þann, er miður mátti,
svo raekilega á bak, að hann fengi ekki hreift sig — hvorki
hafið hendur til vfgs nje varnar. Friður Norðurálfunnar hefir
því verið meginhluta þessarar aldar enginn eiginlegur friður,
heldur af og til rofið vopnahlje; þegar styrjöldin hefir legið
niðri, hafa þjóðirnar starfað og stritað að endnrnýjan hennar
svo örugglega, að hvorki heflr verið til sparað líf þeirra nje
fje. þegar hæll Frakka hafði gengið svo kirfllega frá Þjóð-
verjum í Napoleons-ófriðnum, að þjóðin lá svo að kalla magn-
laus á fleti armóðs og sjálfbjargarleysis, þá roðar eiginlega
fyrst fyrir alvarlegri ófriðaröld í Norðurálfunni. Þessi öld lyptir
hinni blóðrauðu dagsbrún yflr þjóðirnar með vitran til þjóðverja.
Sú vitran var «die deutsche Einheit» (hin þýzka eining). Fyrst var
þessi eining andleg þrá einstakra hjartna, er kvöldust af að
horfa á líf þjóðar sinnar boga og buna úr þúsund undum, og
engin hönd væri fáanleg, er stöðvað fengi blóðrásina. Germa-
nia lá í flagi. Alt var á tái og tundri; hver sem vildi, gat
öslað inn í flagið, og hirt sundrunguna ef honum þótti hún
hirðingarverð. En vitranin var komin; hún sýndi að f allri
sundrung er innra samanhengi. Andi þjóðarinnar vaknaði:
«ein deutsches Vaterland» var hugsanlegt; fyrst það var hugs-
anlegt, mátti vel festa von sína við þá hugsjón. En von og
hugsjón vekja hugmóð hvervetna, en hugmóðurinn aptur söng.
Svo fór og þjóðverjum. í þessari dögun ennar nýju aldar
gátu þeir litlu öðru orkað, en að syngja. En þeir sungu að
gagni; ekki sjálfshól, en harðvítugar sjálfsátölur; ekki óvina-
last, heldur vammatölur sínar og vina sinna; ekki hvatir til
bráðra hefnda, heldur til hugrekkis, sameiningar, þjóðardugs,
og þolgóðrar, framsýnnar langrækni. Jeg ætla, að það muni
mjög fáar þjóðir eiga eins fagran kafla í sögu sinni eins og
í’jóðverjar frá því er þeir röknuðu við sjer eptir Napoleons-
hýðinguna og þangað til einingarhugmyndin heflr rutt sjer svo
til rúms, að Prússar setja sjer en hörðu lög um almenna varn-
arskyldu. Með þeim lögum nær die deutsche Einheit fyrst
fastri stefnu í stjórnarathöfn Þjóðverja. Með þeim lögum var
innsiglaður örlagadómur ins mikla ófriðarseggs fyrir vestan Rín
og ens menntunarlausa kynblendingaveldis austur í Donár-
dal. Enda hafa hvorirtveggju, Austurríkismenn og Frakkar,
fengið þegar að kenna á því, að dóminum muni fullnægt verða,
því harðar sem honum verður optar skotið til sverðsúrskurðar.
I’jóðverjar hafa nú nýlega glímt út fyrstu gltmu sína við Frakka,
erfðafjanda Þýzkalands, og knúð þá til friðar með hörðum
nauðungarkostum. Frakkar eru sera aðrir, er fyrir mótlæti
verða, að þeir eiga sjer vin með óvioum. þeir hafa orðið vel
við hörmungum sfnum, og starfa dag og nótt að því að koma
húsi sínu og heimili í góða reglu aptur. Einkum leggja þeir
sitt fram til að fá her sinn aptur hafinn upp úr niðurlægingu
þeirri og regluleysi, er keisaradæmi Napoleons 3. steypti hon-
um í. Engum leikur augnablik efi á því, að þessi her er til
hefnda ætlaður; Frakkar dyljast þess ekki sjálfir og þá því
síður Þjóðverjar. þjóðverjar verða fyrir sömu örlögum og
hverr annar, er ríkur gjörist í hjeraði, þeir egna að sjer nábú-
ana, og þannig getur nábúahagnaður opt gjört Herodes og Pilatus
viniá einum degi eptir langan fjandskap, ef enum volduga, er sam-
týnis situr, verður unnin þar með óltagur. Nú situr afarvoldugur
— að minnsta kosti afarstór — nábúi fyrir austan Þjóðverja,
þar sem Rússland er. Allir vita að Rússlandi getur ekki annað
en staðið voði af því, að Þjóðverjar ofmagnist, svo sem nú er
orðið. Því er það og auðsjeð, að Rússum muni um það hug-
að, að leggja alt sitt eð bezta til, að friður megi haldast milli
Þjóðverja og Frakka, þangað til Frakkar eru höggfærir orðnir,
og þess verðir að hafa þá fyrir bandamenn. Þessi stjórnar-
stefna þykir hafa komið glögglega fram í vor. Allan síðari
hluta apríl og maímánað voru blöð Prússa í miklum herneskju-
ham. Á hverjum degi fluttu þau almennt langar greinir um
hernaðarlöggjöf og herviðbúnað Frakka. þessum fróðleiks-
pistlum urðu samferða leiðbeiningargreinir stjórnvitringanna, er
skýrðu frá yfirvofandi voða fyrir vestan Rín, og fengu áorkað
að hleypa töluverðum glímuhrolli i Þjóðverja. En nú kom
Alexander keisari frá Pjetursborg í kynnisferð til móðurbróður
síns, og þá slær öllum þessum styrjaldar-hornriða niður og
Alexandri eru færðar þakkir fyrir að hafa orðið friðar-
fursti á kynnisferð sinni til Berlrn. Reyndar heftr það komið
fram síðan, að annar voldugri en Rússinn hafl átt meginþátt-
inn í friðarmiðlaninni; það hafi verið England. En hitt mun
eflaust og vera satt, að England og Rússland hafl verið sam-
mála um miðlunina í Berlin. Það var skynsamlegt, að kunna
Alexandri allar þakkirnar; honum lá mest á að friður hjeldist
órofinn að sinni. Sum blöð hafa gjört hálfgaman að friðar-
miðlun Alexanders og talhlýðni Bismarks fursta, og hafa getið
þess til, að Alexander mundi hafa nóg að gjöra við böðin í
Ems i sumar að finna út, fyrir hvað blöð Þjóðverja væri eigin-
lega að þakka.
En hvað sem um það er, þá heflr slegið niður um tíma
vígahug þjóðverja og Frakkar halda áfram að koma upp her
sínum af sama kappi og fyrri. Hjá þeim fer nú allt fram
skaplega og friðsatnlega sem stendur. þjóðstjórnarmenn eru
hvervetna ofan á. 30-mannanefndin, sem vaka á yflr lögum og
stjórn ríkisins, hefir nú verið endurkosin, og eru lýðstjórnar-
menn í henni í fjölmennum meirihluta. En það er einkenni
Irakkneskra flokka, að hvíla aldrei, og láta aldrei orðinn hlut
standa lengur en hið skemmsta, er hann fær staðið. Nú segir
sagan því, að ýmsir málsmetandi menn úr «hægri», sem er
harðasti óvinur lýðstjórnarinnar, sje að reyna að koma saman
í eina heild öllum lýðstjórnaróvinum í þinginu, til þess að fá
smalað saman aptur meirihlutanum, sem steypli Thiers 24.
maí í hitt eð fyrra. Ef þessi sameining fæst, þá verða lýð-
veldismenn í minnihluta, og þá verður allt sem ógjört aptur,
er unnizt hefir á síðan í vetur i febrúar í lýðstjórnarstefnu.
En þó nú þessum meiri hluta yrði smalað saman, þá er eng-
an veginn þar með fundinn framfaravegur fyrir holla og vitra
löggjöf; þvi jafnharðan og þessir flokkar komast að stjórn,
renna þeir í sundur eins og fjenaður, er hleypt er úr stýju;
því sitt vill hver. Þeir standa með sínum höfðingjannm hver.
Landið og höfðinginn verður hverjum þeirra eilt og hið sama.
En með því hver höfðingi er fjandmaður hins, verður ríkið
þannig í sjálfu sjer sundrað og almennri ríkis-einingarlöggjöf
óframgengt. Það eru reyndar margar torfærur á vegi þessa
nýja flokkasamdráttar, og má vel vera, að tilraunin falli um koll
á morgun. En þá verður eitthvað annað tekið til ráða; því
lýðstjórn verður aldrei látin lifa friðsömu lífi í Frakklandi, og
jeg held varla að hún eigi þar heimaland, þó svo virðist, sem
stendnr, að almenningshugur hnígi helzt í þá átt.
Jeg gat þess fyrri, að Alexander Rússakeisari hefði komið
í kynnisferð til Berlin. Honum var þar fagnað með miklum
virktum og kvöddust þeir frændur keisararnir í miklum kær-
leika, ær Alexander fór til baðanna i Ems, þar sem hann er
vanur að eyða miðsumrinu. Ekki var hann farinn fyr en annar
krýndur gestur kom að sækja Vilhjálm keisara heim, Óskar
annar Svíakonungur og drottning hans. Viðhöfnin var, eins
og endranær, mikil; keisarinn sýndi konungi hið sigursæla her-
lið silt, hjelt honum stórar hirðveizlur, hengdi «orður» á brjóst
honum o. s. frv. En Óskar sæmdi keisar hinni sjaldgæfustu
orðti, er Svíakonungur lætur úti: fyrir sögufrcegu hreysti, ef
jeg rjett man titilinn. Það hefir þótl eptirteklarvert, að síðan
1872 hefir svo að kalla varla lint orlofsferðum keisara og kon-
unga til Berlin. Mönnura þykir þar í kenna ráðlags Bismarcks
fursta; segja, að það sje auðsjeð, að með þessu eigi að sýna
heiminum, að Berlin sje orðin i öllum skilningi höfuðborg fasta-
landsins, og hinn þýzki keisari og hans hirð svo sem megin-
magn og vefrjett alira stjórnmála Norðurálfunnar. Sumum
þykir í þessu vera miðað broddi á Frakka, og sjer í lagi á
París, sem öldum saman hefir verið sannkölluð höfuðborg
Norðurálfunnar. Og það er víst, að fátl tekur Frakka sárara
en hiuu sifeldi höfðingjastraumur til Berlin. En Berlín má
lengi starfa þangað til hún er orðin Norðurálfunni það sem
París hefir verið. Annað er það, hvort það er tilvinnandi íyrir
Berin að hlaupa í kapp við París í því efni, eða hvort NoVð-
arálfan muni nokkru bættari þar fyrir. Jeg held að bágt verði
að segja, hvaða sönn gæði Norðurálfunni hafa borizt úr París
þegar frá skilinn er háskólinu og sú menntun, er af honum
stóð fram að síðustu aldamótum. En Berlin efast eg þó
um að geti orðið nokkru sinni gæðafrjórri en París.
Nú er í ráði að setja á stofn mikið fjelag til að skjóta fje
til þess að grafa skurð á hentugum stað gegnum vesturströnd
Afriku, til þess að hleypa Atlantshafinu inn á eyðimörkina Sa-
hara og fá þannig heilmikið fastalandshaf um norðanverða Mið-
Afríku. Menn telja víst, að engar torfærur sje að búa til sknrð-
inn, en hitt þykir efamát, hvort þetta haf mundi ekki kæla svo mjög
loftið í Norðurálfunni, að ísöldin mikia kæmi aptur, er Norðurálfan
var eins köld eða viðlíka og Grænland er nú. Enir heitu
vindar sunnan úr xVfriku hita loptið í suðurhluta þessarar álfu
mikið; en flestir halda, að munurinn yrði ekki eins mikill og
isspámennirnir segja fyrir, þó sjór hylji ena miklu brunasanda.
Jarðfræðingarnir hafa fært mjög sennilegar likur að því, að
Sahara sje botn uppþurkaðs hafs, og því er það, að sumir
þeirra ætla, að þar hafi verið sjór þá tið, er jökulöldin gekk
yfir suðurhluta Norðurálfunnar. ítalir hafa sent nefnd manna
til að rannsaka takmörkin á Sahara, sjer í lagi til að komast
að vissu um, hvort nokkrum byggðum umhverfis eyðimörkina
standi hætta af flóði, er hafinu er hleypt inn.
Þann 29. f. m. fóru tvö skip hjeðan — frá Portsmouth —
norður í Ginnungagap til að komast að norðurhjara heims.
Þau heita Alert og Discovery. Stjórnin hefir tekið að sjer
allan útbúnað þeirra; og segja menn að aldrei liafi betur út-
búin norðurfaraskip siglt frá ströndum Englands. Sá heitir
Nares, erstýrir förinni. Skip þessi eiga að reyna að brjóta sjer
leið norður Baffinsflóa og Smiths-sund, sem öllum landafrœð-
ingum hjer kemur saman um að muni vera hin eina stefna,
sem gefi kost á opnum sjó norður að hjara. Hjer var um aðrar
þrjár áttir að ræða: annaðhvort um Bæringssund, eða þá
| fyrir austan Grænland, milli þess og Spitsbergen, eða þá fyrir