Ísafold - 21.04.1876, Side 1

1§96
á « a f o I K
III e. Föstuudaginn 21. aprílmánaðar.
Um presíamálið.
Eptir „n.—4.“
Allir vita, að prestar eru embætt-
ismenn, en öllum er samt ekki full-
ljóst, hvers embættismenn prestar eru.
Yjer höfum einu sinni heyrt einn af
hinum æðstu embæltismönnum segja,
að söfnuðunum beri að framfæra presta
sína, að því leyti sem tekjur þær, er
þeim eru lagðar, nægja ekki þeim til
viðurlííis. þessi ummæli virðast.benda
til þess, að hann hafi talið presta
embættismenn safnaðanna, að minnsta
kosti að nokkru leyti. Sumar aðgjörðir
stjórnarinnar til að bæta úr preslafæð-
inni virðast benda til þess, að hún hafi
ekki skoðað þá sem aðra embættismenn,
heldur sem utanveltubesefa, og ekki á-
litið presta-embættin sjer viðkomandi,
nema rjett eptir atvikum. Margir segja
að söfnuðirnir eigi að velja presta sina,
og sömuleiðis að ráða mestu um skip-
un prestakalla og sókna, eða að minnsta
kosti um breytingar þær, sem á þessu
verði gjörðar. þá eru prestar embætt-
ismenn safnaðanna, og söfnuðirnir verða
þá sjálfir að sjá sjer fyrir prestum, og
veita þeim sómasamlegt uppeldi. þá
væri prestamálið einnig safnaðamál.
þar sem þjóðkirkja er engin og
stjórnin er afskiptalaus af trúarbrögð-
unum, eins og t. a. m. í Bandafylkj-
unum í Veslurheimi, er þetta þannig;
söfnuðirnir sjá sjer sjálfir fyrir prest-
um og forsorga þá; þar er heldur eng-
in þjóðtrú, sem landstjórnin verndi,
heldur hafa öll trúarbrögð jafnan rjett.
Vjer ætlum ekki að fara að meta ágæli
þessa fyrirkomulags, en bjer á landi er
ekki hægt að koma því við, á svo strjál-
byggðu, vogskornu og fjöllóttu landi
eins og ísland er; því ef söfnuðirnir
ættu sjálfir að sjá preslum sínum fyrir
uppeldi, og það þó þeir befðu fasteign-
ir þær, sem nú tilheyra prestaköllun-
um, þá mundu margir þeirra verða að
vera án presta, því þeir gætu ekki
kostað þá. Vjer höfum þjóðtrú og
þjóðkirkju, sem landsljórnin er skyldug
til að vernda og annast, og vjer meg-
um þakka guði fyrir að svo er; sá
kostur, sem menn telja við það að
söfnuðirnir velji presta sína, er og að
vorri hyggju mestur í munninum.
Fasteignir þær, sem prestarnir hafa
sjer til uppeldis, hvort sem þær eru
kirkjujarðir, sem gefnar eru af ein-
stökum mönnum eða þær eru lagðar
brauðunum af stjórninni, eða hvernig
sem þær annars eru til komnar, eru
gefnar eða lagðar til í guðsþakka skyrfi
eða til að við halda og efla kristilega
trú, þjóðkirkjunni til viðurhalds; þær
eru því eign þjóðkirkjunnar. En þjóð-
kirkjan með öllum eignum sínum stend-
ur undir umsjón og yfirráðum land-
stjórnarinnar. Prestarnir á íslandi eru
því embættismenn þjóðkirkjunnar eða
þjóðarinnar, og ekki fremur embættis-
menn safnaða sinna en svslumenn
embættismenn sýslubúa sinna. Land-
stjórnin befir tekið að sjer að annast
og vernda þjóðkirkjuna, og þess vegna
hvílir á henni eins brýn skylda til þess
að sjá söfnuðunum fyrir góðum prest-
um, eins og þjóðinni fyrir góðum ver-
aldlegum embættismönnum, en það get-
ur hún því að eins, að hún útvegi
prestaköllunum svo miklar tekjur, að
þau veiti prestunum, sem í þeim þjóna,
sómasamlegt uppheldi. Landstjórnin
hefir veitt hinuin fátækustu brauðum
lílilfjörlega uppbót af almennings fje og
leitast við að bæta þau á ýmsan annan
hátt, svo sem með því að leggja við
og við niður brauð, sem enginn hefir
fengizt til að þjóna, cða steypa brauð-
um saman; en þessi uppbótarstyrkur
hefir verið svo óskiljanlega lítill, að
hann hefir fremur mátt heita til spotts
og aðhláturs, þegar litið er til fjölda
liinna fátæku brauða, heldur en að
nokkuð hafi um hann munað, og hinar
aðrar ráðstafanir stjórnarinnar til að
bæta hag prestanna og útvega hinum
fátæku söfnuðum presta hafa ekki ver-
ið gjörðar eptir neinni fastri reglu, og
mega fremur heita kák en umbætur.
En allt fyrir það hefir þó stjórnin með
þessum afskiplum sinum viðurkennt þá
skyldu sína, að sjá söfnuðunum fyrir
prestum og leggja þeim af almennings-
fje þeim til lifsuppheldis, að svo miklu
leiti, sem eignir þjóðkirkjunnar og þær
tekjur, sem landstjórnin hefir ákveðið
þeim af sóknunum, eru ekki nægilegar
til þess.
Allir, sem nokkurt skynbragð bera
á stjórnarmálefni, játa, að til þess að
fá góða og duglega embættismenn, sem
hverri þjóð er nauðsynlegt að hafa, ef
vel á að fara, þurfi þeim að vera ákveð-
in sómasamleg embættislaun, eptir stöðu
þeirra, þeim til uppheldis. Á seinni
límum hefir einnig allajafna verið bætt
við laun þeirra embættismanna, sem
laun sín taka úr almennum sjóði, og
á seinasta alþingi voru laun þeirra em-
bættismanna, sem taka laun sín úr
landssjóði, ákveðin með lögum, og ekki
að eins hækkuð laun sumra þeirra em-
bætta, sem hafa verið, heldur einnig
stofnað nokkur ný lækna-embætti með
álitlegum launum. En prestaköllin hafa
29
mörg staðið forstöðulaus árum saman,
því enginn, sem til þess var hæfur,
hefir treyst sjer til að taka þau að sjer,
vegna þess hvað tekjur þeirra eru svo
rýrar.
Það lítur næstum því svo út, eins
og alþing hafi álitið, að meira ætti að
meta líkamann en sálina, þar sem það
fjölgaði læknum og bætti laun þeirra,
en leiddi að mestu leyti hjá sjer, þó að
margir söfnuðir sje prestsþjónustulaus-
ir eða líti út fyrir að verða það; en
þetta má maður ekki láta sjer koma í
hug, þar sem svo margir góðir prestar
og sjálfur biskupinn voru á þinginu;
en alþingi hefir að likindum ætlað að
leiða það hjá sjer að eins að þessu
sinni, með því að svo mörg málefni
voru til umræðu á þinginu og ekkert
frumvarp um presta eða prestaköll
kom til þingsins frá stjórninni, og
engin bænarskrá frá þjóðinni um
að ráða bót á prestaeklunni(?) Hjerna
um árið, þegar 2 sýslur lands-
ins voru lausar, sem enginn sótti um,
þá var stjórnin ekki sein til ráða. Al-
þingi var þegar sent málið til álita, og
það tók það til meðferðar, en þegar
stjórninni fannst ekki til um atkvæði
alþingis, tók hún til sinna ráða, steypti
sýslum saman eptir sinum hugþólta og
lagði annari sýslunni til konungstíund-
ina úr sýslunni. En prestaköllin hefir
henni þótt vera af öðru sauðahúsi og
þvi minna hirt um þau, og alþingið
fetað í hennar fótspor. En »það er ekki
sinna, sem á þarf að minna«: alþingi
átti sjálft að muna eptir skyldu sinni
og þörf þjóðarinnar, og láta heldur ein-
hverönnur mál sitja á hakanum fyrir þeim,
en taka það fyrir af eigin hvöt,' og að
minnsta kosti, að koma því svo langt
áleiðis, að það gæti orðið undirbúið til
næsta þings. En hvað gjörði alþingi ?
Þegar þáð í fjárlagafrumvarpi stjórnar-
innar sá hina gömlu uppbótapeninga
standa óbreytta, 637 kr. 50 a , þótti því
þetta naumlega til tekið, og hækkaði
þessa útgjaldagrein upp í 2000 kr., og
af þeim eru þessar 1600 kr., semlands-
höfðÍDginn hefir skipt til uppbótar milli
7 fyrirheitisbrauða, sem uppi hafa staðið
um stund í brauðakassanum. það er
eptirtektavert, að 3 af þessum brauð-
um eru einmitt úr 3. flokki, en hin 4
úr 4. flokki, eptir hinu seinasta brauða-
mati, og ekki af hinum lökustu, og get-
ur maður ráðið af því, að flest brauðin
í þessum 2 flokkum eða fram undir
100 muni þurfa uppbótar til að ganga
út. Hvað er orðið af hinum fyrirheitis-
brauðunum í fyrirheitiskassanum, standa
L