Ísafold - 25.04.1876, Blaðsíða 2

34
leiðia verði breytingarnar á þenna bált
miklu vinsælli hjá alþýðu. Menn
óUast, ef til vill, að breytingarnar,
sem stungið verður upp á, mæti viðast
hvar mótapyrnu og verði niður rifnar.
En vjer treystum þvi, að þegar þannig
er að farið, eins og hjer er stungið
upp á, þá muni i þessar nefndir ekki
veljast aðrir en skynsömustu mennirnir
úr 8Óknunum, og þeir muni ekki láta
vanafestu, hleypidóma eða hindurvitni
leiða sig í áliti sinu, heldur, þegar um
almennt velferða-mál eins og þetta er
að ræða, og þeir sjá, að breytingarnar
miða til að útvega hinum fátækustu
útkjálkabrauðum presta og Ijetta útgjöld
á landsjóðnum, ekki leggja annað til
málanna, en það, sem þeir eptir kunn-
ugleik sínum og greind álíla heillavæn-
legast fyrir þjóðkirkjuna í heild sinni,
og byggja álit sitt á skynsamlegum á-
stæðum; en, þó að álit sóknanna verði
ekki samhljóða áiiti synodusnefndar-
innar eða móthverft þvi, þá vinnst þó
ávallt það við þetta, að málið verður
skoðað og úllistað á fleiri hliðar, svo
alþingi á hægra með að vega ástæð-
urnar með og mót. — Það er mjög ó-
viðurkvæmilegt og má með engu móti
eiga sjer stað lengur, að lagt sje á
prestaköllin að annast uppgjafapresta
sína og prestaekkjur. Hvað er óviður-
kvæmilegra, en að prestur, sem búinn
er að slíta sjer út með trúrri og dyggri
prestsþjónustu í 40 til 50 ár í fátækum
og örðugum prestaköllum, og verður
að hrekjast burt frá bújörð sinni, sem
bann, ef til viil, heflr byggt upp á bæði
liús og kirkju og endurbætt, en flytjast
á eitthvert niðurnítt hreysi, fái ekki
nema l/s til 3/s hluta af embættistekj-
um sinum, þar sem aðrir embættis-
menn fá í eptirlaun % hluta launa
sinna, þótt hann auk þess fái, ef hann
er sárfátækur og fjelaus, dálítinn reyt-
ing af uppgjafaprestapeningum og ár-
gjaldi prestakallanna? Hvað er óviður-
kvæmiiegra, en að prestsekkja, sem allt
í einu er svipt ástvin sínum, verndara
og forsorgara fjölda barna og verð-
ur að hrekjast frá búi sínu, sem opt
er ekki annað en skuldafje, með allan
hóp sinn, fái ekki önnur eptirlaun, en
þennan reyting frá stjórninni og syno-
dus, sem vegna fjölda hinna þurfandi
er opt sáralítifl og óviss, eða þá, ef
hún er við nokkur efni, alls ekkert,
heldur en hún hefði aldrei verið em-
bættismannskona. Hvað er óeðlilegra
og ósanngjarnara, en að hrúga saman
á eitt brauð fleirum uppgjafaprestum
og prestaekkjum, sem allt verður á-
samt sóknarprestinum að lifa þar á
eins brauði, svo að eins dauði sjebók-
staflega annars líf og þessar persónur
sje beinlínis leiddar i freistni með að
óska hver annari til heljar? Auk þessa
leiðir þetta til hins mesta ójafnaðar í
brauðaveitingum, svo að jafnvel brauð

I
í
|

f I. og 2. flokki ganga stnndum ekki
út betur en fyrirheitisbrauð, en sá sem
sækir, gjörir það f þeirri von, að gam-
almennin muni ekki eiga langt eptir
ólifað, en stendst ekki mátið, ef það
dregst um of og sækir burt, óánægður
og þreyttnr af biðinni.
Landstjórnin getur -sízt af öllu
komist hjá að veita prestum og presta
ekkjum eptirlaun eptir sama mælikvarða
og öðrum embæltismönnum og ekkjum
þeirra. Með því að prestarnir eru
embættismenn þjóðkirkjunnar, sem
landssljórnin heflr tekið að sjer að
annast, hlýtur þessi byrði eptir eðli
hlutarins ómótmælanlega að leggjast á
landssjóðinn. Auk þessa ætti hjer á
landi sem allrafyrst að stofnast lífeyris-
sjóður, og prestar eins og aðrir em-
bættismenn að sjá konum sínum og
börnum fyrir lifeyri og uppeldi eptir
sinn dag, með þvl að leggja í þennan
sjóð. Það eru að sönnu einkum hin
betri brauð, sem sn byrði leggst þyngst
á, að forsorga uppgjafaprest og presta-
ekkjur; en bæði hefir þetta optar komið
fyrir og getur komið fyrir á minni og
fátækari brauðunum, og svo er það, sem
er til hags fyrir prestaköllin yflr höfuð,
einnig til að gjöra hin fátækustu brauð- j
in aðgengilegri.
Með engu verðaprestaköllinbættmeð
jafnlitlum efnum eins og með þvl að bæta
jarðir þær, sem þeir hafa sjer til framfæris,
og prestssetrio eða ábúðarjarðir prest-
anna; en til þessa þarf nokkurt fje. j
Þegar búið er að Ijetta prestaekkjunum
og uppgjaíaprestunum af prestaköllun-
um, mælti verja árgjaldinu, sem hingað
til heflr gengið til þeirra, til þess að
bæta bújarðir hinna fátækustu brauða,
og þó þetta fje sje lítið til þess, mætti,
ef til vill, hækka árgjaldið á beztu
brauðunum. Væri stofnaður kirkna-
sjóður, annaðhvort einn fyrir allt land, |
eða fyrir hvert prófastsdæmi, mælti j
verja nokkru af rentunum afþeim sjóði
til hins sama augnamiðs. En það er
auðvitað, að, ef þessar jarðabætur ættu
að koma að tilælluðum notum, yrðu
þær að gjörast af búfróðum mönnum,
eða að minnsta kosti undir þeirra um-
sjón, og það er vonandi, að þess verði
ekki iangt að bíða, að fá megi nóga
menn, sem færir eru um að gjöra þetta,
og 8ömuleiðis að gefa skýrslu um, hvaða
jarðabætur eru arðmestar með minnst-
um kostnaði á hverjum stað, og gjöra
áætlun um, hvað mikið hver jarðabót
muni kosta. Auk þess ætti landstjórn-
in að útvega nokkurt fje til þess að
verja til verðlauna handa þeim prest-
um og leiguliðum á prestajörðum, sem
sköruðú fram úr öðrum með að bæta
bújarðir sínar, eihs og yfir höfuð að
nokkru fje ætti að verja af landsjóði
til verðlauna handa öllum þeim, sem
búa á þjóðjörðum. Loksins ætti að
hjálpa prestunum til að bæta bújarðir
! sínar, og jafnvel til að láta gjöra arð-
I samar jarðabætur á öðrum prestajðrð-
| um, þegar tekjur prestakallsins gætu
aukist við það, á þann hátt, að lána
þeim af kirkjusjóðnum eða öðrnm sjóð-
um fje til þessara jarðabóta, móti þvi
að þeir borgi lánið með rentum á hæfi-
j lega löngum tíma af tekjum presta-
kallsins. Á þennan hátt mundu eignir
: þjóðkirkjunnar, sem prestunum eru
j lagðar til nppeldis, smámsaman taka
þeim umbótum, að hagur prestastjett-
1 arinnar yrði viðunaudi, og þó að hin
fátækustu útkjálkabrauð, sem ekki yrðu
j sameinuð við önnur eða gætu fengið
nægilegan styrk frá hinum niðurlögðu
j eða samsteyptu prestaköllum, og lands-
sjóðurinn þyrfti að leggja þeim talsvert
fje til tippbótar fyrst í bráð, þá mundu
þau, þegar búið væri að umbæta prests-
setrin með litlum eða engurn styrk,
geta orðið boðleg fyrirheitisbrauð; við
! samsteypuna og nmbót á bújörðnm
prestanna yrðu hin betri brauðin svo
miklum mun fleiri en fyrirheitisbrauð-
in, að fyrirheitið gæti haft nokkra þýð-
ingu, þarsem það nú erekki nema nafnið
tómt, eins og Ijóslega er sýnt fram á
; (13. ári Norðanfara bls. 53 og 54.
það mundi einnig verða til mikils
hags fyrir prestastjettina, og einkum
losa hana við ástæðulausa tortryggni og
ámæli fyrir ásælni og ágirnd, að samin
væri nákvæm reglugjörð eða lög um
tekjur presta, fastar og lausar, og víst
mundi megarlfka þær nokkuð framyflr það
sem nú er, án þess að greiðendum
yrði tilflnnanlegt. Þannig álítum vjer
að dagsverk og offtir að minnsta kosti
ætti að af nemast, en í stað þess að
leggjast á jafnt hækkandi prestsgjald,
eptir því sem efnin væru tið; prest-
um ætti að ákveða sanngjarna þóknun
fyrir ferðir að skíra börn heima, þeg-
ar þess væri óskað, og hrepparnir að
borga prestum fyrir þurfamenn sína, að
svo miklu leyti, sem þeir ekki gela
það sjálflr.
— Þessar línur, sem vjer vonum, að
ritstjóri Isafoldar vilji svo vei gjöra, að
Ijá rúm ( blaði sínu, höfum vjer ritað
í því skyni, að menn gefl meiri gaum
að þessu mikilsvarðandi nattðsynja máli
'vortt, en menn virðast hingað lil hafa
gjört, og vjer viljnm óska, að fleiri
vildu verða til að rita um það I blöð-
unum, svo að það verði sem bezt nndir
búið tindir næsta alþingi.
n—4.
Bráðapestin.
(Úr brjefum frá Gnðmundi prófasti Einara-
syni, í jan. og febr.).
^Bráðasóltin heflr víða orðið skæð
og valdið stórtjóni, og er sorglegt til
þess að vita, hvern skaða menn láta
ltana gjöra sjer, þvf varna má stór-
slköðum öllum af pestinni, sje
gjört að því í tfma. Til þess að
varna stórsköðunum verða menn að
hafa nokkuð aðra meðferð á fjenu strax