Ísafold - 17.06.1876, Blaðsíða 1

1§76
5 é d f o I K
Laugardaginn 17. júnímánaðar.
Vjer leyfum o*s að minna hina
heiðruðu lcaupendur «1 safoldam á, að
samkvcemt söluskilmálunum á alltárs-
verð hennar (3 Jir.) að vera komið til
útgefandans núna í kauptið, hafí fyrri
helmingurinn ekki verið borgnður á
síðastliðnum sumarmálum.
_________________titg.
íslenzk kaikbrennsla.
Með öllum vandræða- og báginda-
sögunum hjeðan af «klakalandinu" ber-
ast nú þau tiðindi, að sannað er orðið
með áreiðanlegri reynslu, að hjer eru
fleiri landkostir en menn hafa almennt
gjört sjer í hugarlund, og að hjer er
nú komin upp ný atvinnugrein, sem
varla getur hjá því farið að landinu
standi af mikil hagsbót og merkileg
fraraför. það er kalknám og kalk-
brennsla.
Svo marga annmarka, sem útlend-
ingar, er hingað koma, eru vanir að
finna á atvinnubrögðum vorum og bún-
aðarháttum, verður «hinu glöggva gests-
auga» þó einna starsýnst á húsakynni
vor, moldarkofana, sem «varla þekkist
frá hundaþúfum», meun verði að skríða
inn í á fjórum fótum, aldrei komi hreint
lopt i frá því þeir sjeu byggðir, nje
almennileg birta, sjeu ekki annað en
saurvilpur og sorpkrár, og verði að fúa-
haug á fám árum. J>ótt miklar ýkjur
sjeu í þessum og þvilíkum lýsingum
sem lesa má í annari hvorri ferðabók
hjeðan, hljóta menn þó að kannast við,
að bæjabyggingum vorum fylgja svo
miklir annmarkar og ókostir, að brýn-
asta nauðsyn er að koma þar á ein-
hverri verulegri breyting til batnaðar.
Ilin eina verulega breyting til batn-
aðar í þessu efni er að allra dómi, sem
vit hafa á, að taka upp steinhúsbygg-
ingar. Yegna varanlegleikans eru þær
í raun og veru kostnaðarminnstar allra
bygginga, ef þær eru rjett gjörðar og
vandvirknislega, þar á meðal haft i þær
nóg af góðu kalki. IVleð því móti verður
hleðslan, svo sem kunnugt er, traustsem
bjarg og stendur óhögguð svo öldum
skiptir. Að visu hafa timbúrhús marga
kosti umfram moldurkofana, og sá þyk-
ir að vonum gildur bóndi, sem getur
tyldrað sjer upp eiuhverri timburhús-
kofamynd; en hvað eru þau á við stein-
húsin. Tii þess að ganga úr skugga
um það, þarfekki annað en líta á dæmi
annara þjóða, sem oss eru miklu fremri
í þessu efni sem öðru. Jafnvel í mestu
skóglöndum er löngu lagður niður sá
siður, að byggja aimennt úr timbri;
þar mun sjaldgæft að sjá hús úr öðru
en steini einhvers konar, 'að minnsta
kosti í borgum og kaupstöðum. Og
þó eru þar viða miklu lengri að-
flutningar á grjóti en timbri; sumstað-
ar verður að kaupa dýrum dómum leyfi
til að taka grjótið, þar sem það liggur
á jörðunni. Hjer verður aptur á móti
að sækja hverja spýtu handan um haf,
svo hundruðum mílna skiptir, en
varla er það kot til, að ekki sje nóg af
góðu grjóti skammt frá bænum. þar
á ofan höfum vjer eina ástæðu um-
fram aðrar þjóðir margar, til að kjósa
heldur steinbyggingar en timburhús,
og það er kuldinn.
|>að er lika varla ástæða til að efast
um, að steinhúsbyggingar væru löngu
orðnar algengar hjer á landi, ef ekki
hefði «vantað það sem við átti aðjeta»
til þess að geta notað grjótið, sem sje
kaikið, og raunar einnig kunnáttu til
að fara með grjótið svo, að það yrði
hentugt til að hlaða úr. {>á kunnáttu
voru menn nú búnir að fá, að minnsta
kosti hjer sunnanlands, og því stóð
ekki á öðru en kalkinu, það er að
skilja: að ekki þyrfti að sækja það til
annara landa og borga dýrum dómum,
hversu Ijelegt sem það var.
J>að mun hafa verið fyrir áeggjan
landlæknis vors, Dr. Hjaltaiíns, sem
hafði fullvissað sig um, að í Esjunni
væri nóg af góðum kalksteini, að
herra kaupmaður Egill Egilson hjer í
Reykjavík rjeðist í það einkarnytsam-
lega fyrirtæki fyrir rúmum 2 árum, að
fara að vinna þessa námu, og reyna
til að bræða kalk úr henni. Fjekk
hann hana leigða í því skyni í 50 ár.
Fyrsta tilraunin til brennslunnar mis-
heppnaðist, sakir vankunnáttn þess, er
fyrir henni átti að standa. En síðan
bauðst ungur, efnilegur múrari, Björn
Guðmundsson hjer úr Reykjavík, sem
ætlaði til Danmerkur til þess að taka
sjer fram í iðn sinni, til að nota það
tækifæri til að nema rjetta aðferð til
að brenna kalk. Hann kom aptur í
vor, og var þá tekið til óspilltra mál-
anna. Herra Egill var þá búinn sð
fá í fjelag með sjer einn af merkustu
kaupmönnum vorum, konsúl Smith, sem
styrkti fyrirtækið af mestu alúð og
drengskap, og hefði því ef til vill ekki
orðið haldið áfram, ef hans hefði eigi
notið við.— í byrjun f. m. var brennslu-
ofninn fullgjör. Hann er á að sjá
sem sivalur grjótvarði, mikill og ramm-
gjör, og stendur norðanvert við Arnar-
hól, niður við sjó. Hann kvað hafa
57
kostað fram undir 4000 kr. með öll-
um áhöldum.
Hinn 6. þ. m. byrjaði fyrsta
brennslan og stóð fulla 2 sólarhringa.
Þriðja sólarhringinn þurfti glóðin
til að kólna. tá var farið að skoða
og hafði brennslan tekizt ágætlega.
Var þegar farið að reyna kalkið, og
gefst það svo vel, að helmingi minna
þarf af því (móts við sandinn) heldur
en af útlendu (dönsku) kalki, sem
hingað er vant að flytjasl; límingar-
aflið er svo mikið. |>að er nokkuð
gulleitara á lit.
Verðið á þessu kalki á að verða
eins og á útlendu kalki (6 kr. tunnan
af því bleyttu); en af þvi sem sagt er
af gæðum þess má sjá, að það er í
rauninni helmingi ódýrara.
Úr þessari fyrstu brennslu hefir
fengizt nokkuð á annað hundrað tunn-
ur af bleyttu kalki.
Náman í Esjunni kvað vera óþrjót-
andi, en erfitt mjög og kostnaðarsamt
er að vinna hana og flytja steininn
þaðan. Er vonandi og óskandi, að
þeir fjelagar fái kostnaðinn endurgold-
inn, og að þeir þurfi eigi að knýjaopt-
ar árangurslaust að kalla á náðardyr
þings og stjórnar um styrk til þess,
en horfa upp á, að óþarfa snfkjur hinna
og þessara fyrir sjálfa sig sjeu meira
metnar en önnur eins fyrirtæki og
þetta, sem landinu öllu hlýtur að verða
til mikilla framfara. Peir hafa þegar
klofið fram úr svo miklum vandkvæðum
og erfiðleikum, er þetta fyrirtæki hefir
verið bundið, að óhætt mun að treysta
því, að því sje nú borgið, er svona
iangt er komið, enda er líklegt, að
sem flestir sjái sjer bag að því, að
styðja það með þvf að færa sjer það í
nyt. þar er líka eitt ráðið til að hafa
gagn af hinum nýstofnuðu gufuskips-
ferðum kringum landið, sem vonandi er
að menn grípi fegins hendi. Eptirþvi
sem vjer höfum fengið að vita, munu
menn út um land geta pantað nóg af hinu
nýja kalki að minnsta kosti með síð-
ari ferð Díönu í sumar.
Gufuskipsferðirnar kring um landið-
í vetur var gjört ráð fyrir að Díana
kæmi við í Noregi, í stað Skotlands, á
leiðinni hingað frá Khöfn og eins apt-
ur i leið, og þólti flestum það vel til
fallið og jafnvel ómissandi. En nú,
þegar loksins áætlunin kemur, sjest, að
hún á að koma við í Granton, eins og
Arcturus, en hvergi við Noreg.
f»að er bágt að skilja, hvað hlutað-
eigendum hefir gengið til þessarar til-