Ísafold - 18.10.1876, Page 2

98
nema hann fengi að vera með, bjá
hvað miklum stórhöfðingjum sem var.
Hún er nú gipt og á frakkneskan mann,
er Rouzeaud (rúsó) heitir.
Hinn 8. f. m. (ágúst) var hátíðlega
afbjúpuð líkneskja af Tyge eða Tycho
Brabe, eptir Bissen, öðru megia við
innganginn að stjörnuhúsinn nýja á
borgarveggnum- cBetraseint en aldrei».
Þá voru sem sje liðnar rjettar þrjár
aldir síðan þessi mikli stjörnumeistari
lagði hyrningarsteininn undir hina nafn-
kenndu tiraníuborg á Hveðn og kom
stjörnufræðinni þar upp roeiru og merki-
legra haeli en hún átti nm vfða veröid
í þá daga. Nú sjer að eins móta þar
fyrir tóptunum af þeirri fögru höll,
og er eyjan nú höfð mest fyrir
beitiland. Mjer dettur í hug það, sem
Jónas Hallgr. sagði einhvern tíma um
lögberg: «Ærnar prestzins bæla sigþar
í lynginu». — Mikill maðnr var Tyge
Brahe, enda gat hann ekki haldist við
með Dönum. Hann andaðisi i hálf-
gerðri útlegð, suður á Þýzkalandi J60I.
Da.nir keyptu verkfæri hans og áhöld
fyrir 20.000 rd., en borguðu það fje
ajdrei, og ekkja hans dó í örbirgð 3
árum á eptir honum. Hann var ekki
eldri en 14 ára, er hann tók að gefa
sig við stjörnufræði. J>að atvikaðist svq,
að hann sá sólmyrkva,, og fannst svo
mikið um. þá sýn, að honum hjeldu
engin bönd frá að stunda stjörnuspeki.
Það þótti þá hin mesta óvirðing fyrir
aðalsmann — Tyge Brahe var aðals-
maður — að vera að leggja sig niður
við þá fræðigrein, og bannaði faðir hans
honum það stranglega, Hann sendi
hann sextán vetra suður f Leipzig að
nema lög, og setti kennara han.s til að
gæta þess, að hann snerti ekki við hinu
forboðna trje. Hann las þá lögin sín
allan daginn, en stjömufræði á nótt-
asta afskræmi, og dregnir á púkar og
eldur brennandi. Enu fýllti flokk þenna.
fjöldi messusveina, munka og tiginna
embættismanna, og loks sjálGr «trúar-
feðurnir», fetandj hægt og stillilega, með
mjög hátíðlegum og sigri-bróðugum al-
vörusvip, sem sómdi höfuðköppum í liði
þvi, er unnið hafði jafnágætan sigur.
þegar hið helga merki rannsókn-
arrjettarins færðist nær, fjell allur mann-
söfnuðurinn á knje, laut höfðj fast að
jörð niðnr, er það fór fram hjá, og reis
síðan upp hægt og sígandi, eins og
feiknamikil sævaralda. þegar sást til
bandingjalestarinnar varð ákaflegur mél-
kliður og troðnipgur, ailar hendur voru
á lopti að benda á þann og þann, er
ætti að hljóta þá og þá hegningu, ept-
ir þvi sem búningurinn vísaði til. En
erþeirkomu, er búnir voru hinum
voðalegu bálfararkuflum, sló þögn á lýð-
inn; það var næstum eins og allur
mannsöfnnðurinn hjeldi niðri f sjer
andanum, gagntekinn af huldnfullura
ótlahrolli, og varla sjálfum sjer sinn-
andi. Slíkt mun verða hverjum manni,
er horflr á, er maunlegar verur ganga
út í píslir og líflát.
unni, er kennarinn svaf. J>að var Vedel
sagnameistari.
Dom Pedro II. Brasillukeisari var
hjer á ferð í sumar. Hann var við
staddur, er sýningin mikla I Philadel-
phíu var vfgð I vor, og fór vfða um
Bandafylkin, en hjelt síðan austur um
Allantsbaf, og er nú að kanna vora álfu,
eða þó einkum norðurlönd; um suður-
lönd heör hann ferðazt áður. Hann
ferðast ekki með neinni viðhöfn eða
yflrlæti, heldur eins og hver annar ó-
tiginn fræðimaðnr, sem langar til að
skoða sig um sem vfðast og kynnasjer
háltu útlendra þjóða. t*að er lagiegur
maður f sjón, roskinlegur, og býður af
sjer bezta þokka*.
Ur briell frá Níoregl.
— Björgvin, 23, sept. 1876. —
Guðmundur Hjaltason (Borgflrðingur),
FjóludaJs-skáldið, sem Jón ritari og
fleiri góðir menn í Reykjavík og þar í
grenud styrktu til ntanferðar bingað í
fyrra, er nú orðinn frægur maður um
endilangan Noreg og sjálfsagt miklu
víðar. Uann var í vetur á bændaskóla
í Gausdal og gekk þar vel. Þegar
leið á vetor, tók hann sjg til og fór
að rita um ísland f blað, sem þar kem-
ur út (Oplandenes Avis), Sfðan var
hann á keunarafundi þar (í Gausdal)
í sumar, sem sóttur var af bænda-
skólakennurum af öllum norðurlöndnm
og ýmsum bændamenntunarvinum öðr-
um, alls 70 manns, og hjelt þar fyrir-
lestra um ísland, jeg trúi 4, (einn
þeirra var um skáldin Jón ólafsson
Alaskafara og Kristján Jónsson, hinir
um þjóðlfflð, þjóðhátíðina og þjóðlegar
bókmenntir). Eptir það ferðaðist hann
norður í Niðarós og boðaði þar með
aðstoð nokkurra íslandsvina fyrirlestra
um Island. |>að gekk vel allt saman.
Hann talaði f 4 kvöld og var alltaf
Það er hálf ægileg sjón, að horfa
á mikinn mannsöfnuð steinhljóðau og
þögulan. J>að var eins og við það
brigði enn svipmeiri, voðahlæ á hið.
skuggalega bálfararlið, er þokaðist hægt
og hægt áfram að aftökustaðoum. Fyr-
ir þögnina og kyrðina mátti heyra glöggt
og skýrt til klerkanna, er þeir þuldu
bænarollur sinar og áminningarklausur,
og eins bin ámátlegu andsvör band-
ingjanna, og við og við álengdar tlða-
söng messusveinanna.
Bandingjarnir voru fölir ásýndum
og bleikir sem vofur, og yfirbragðið
hræöilega dapurt. Jafnvel þeir, er
hlotið höfðu uppgjöf saka sinna, og
báru iðranarkyrtla yzta klæða, voru
með ýmsum menjum kvala þeirra, er
yfir þá höfðu dunið. Suroir voru skin-
horaðir og roáttvana eptir langvinna dý-
flissuvist, og riðuðu á fótunum; aðrir
stórmeiddir og bæklaðir eptir ýmiskon-
ar pyndingar; á. hverju andliti inátti
sjá í skuggsjá leyndarmál kvalaranna.
Peir sem dæmdir voru til lífláts, voru
ygldir á svip og sem hájftrylltir að sjá,
eins og þeir fyqdu fyrirfram til kvala
þeirra og bins voðalega helstríðs, er
húsfyllir, svo að heldur en ekki hefir
honum þótt segjast vel. «Throndhjems
Stiftsavis», höfuðblaðið í Niðarósi, fer
meðal annars þessum orðum um þessa
fyrirlestra: «Bann talaði af mikilli
föðurlandsásl og í fjörugu og skáldlegu
máli um, hve iand sitt væri mikilfeng-
legt að eðii til, en dró hins vegar
engan dul á, hversu atvinnuvegir
landsins væru aumlega staddir; kenndi
hann það einkum þessu þrennu: Is,
eldi og verzlunarófrelsi því, er hin
danska stjórn hefði haldið ísiandi I tit
skamms tíma». Blaðið segir, að hann
hafl lýst furðu vel og liðlega þjóðlífi á
íslandi og þjóðsiðum, og talið ofdrykkju
eina (!) þjóðlöst ( landinu um vora
daga, en hann lika voðalegan;, bafi
bann nefnt nokkur dæroi þess, hve
hraparlega sá löstur hafi farið með
beztu gáfur og framúrskarandi mann-
skap. «j>að sem hann sagði um bók-
visi íslendinga og um þúsundárahátíð-
ina, bar vott uro furðulegan fróðleik I
íslenzkum ritum. Hver mundi trúa
því, að þetta væri fátækur sveitapiltur,
rúmlega tvítugur, smalasveinn úr ís-
lands óbyggðum». Að lokum flutli
hann kvæði «til Noregs», er hann
hafði ort, á ný-norsku, og prentað er í
blaðinu, en einn af tílbeyrendunum,
0. J. Höyem skólakennari, stóð upp
og ávarpaði hann fáeinum þakkarorð-
um og bað hann flytja íslendingum
beztu bróðurkveðju. Að skilnaði flutti
Höyem þessi drápu mikla um ísland,
«Þjóðhátíðarkveðju til fslendinga frá
titþrændum*, orkta og prentaða 1874,
Guðmundur kvað ætla að verða f
Gausdal næsta vetur, og ganga síðan á
bændabáskólann í Askov f Danmörku.
— Skólarnir. Á prestaskólan-
um eru nú 8 stúdentar: I. Magnns
Andrjesson, 2. Einar Vigfússon, 3.
þeir áttu fyrir höndum. Sumir gutu
við og við óheiralegum augum umhverf-
is sig, á mannsöfouðinn, sem var að
frýnast að þeim, og alla hina Ijómandi
viðböfn umhverfis aftökustaðinn.
Þó var einn meðal lífleysingja
þessara, er allt öðruvísi var farið en
öllum hinum. Það var aldraður maður,
nokkuð lotinn, með björtu og hreinu
yfirbragði, og stillilegu og bh'ðlegu
augnaráði, dálítið niðurlútur. J>að var
efnafræðingurinn. Svo var að sjá, sem
ekki væri örgrannt um að lýðurinn
kenndi i brjósti um hann, og bar það
þó sjaldan við, er um glæpamenn var
að tefla, er rannsóknarrjetturinn hafði
sakfellt; en er það spurðist, að hann
væri sannur að sök um fjölkynngi, hop-
aði mannQöldinn aptur á bak; svo
miklum ótta og óhug sló við það yfir
lýðinn.
Hersingin var komin inn á torgið
mikla. J>að sem fremst fór var komið
j upp á setpallana, og bandingjarnir áttu
skammt eptir að aftökustaðuum. Mann-
þyrpingin ruddist nú svo fast að, að
varðliðið V8rð að þoka fólkinu frá með
valdi. í þvi bili er bandingjarnir komu