Ísafold - 31.01.1878, Page 1

Ísafold - 31.01.1878, Page 1
Í S A F 0 L 0. V 2. Reykjavík, fimmtudaginn 31. janúarmán, „ísafold11 kostar 3 kr. árgangurinn (erlendis 4 kr.), frá nýári til nýárs, 32 blöð (arkir) alls, 2 á mánuði tvo fyrstu og tvo síðustu mánuði ársins, en 3 á mánuði hina átta, með mislöngu millibili, eink- um eptir því, hvernig stendur á póstferðum. Andvirðið greiðist í kauptíð á sumrin, í pen- íngum eða innskript. Utsölumenn fá 7. hvert expl. í sölulaun. Blaðið er sent kaupendum með póstferðum og öðrum áreiðanlegum ferðum, þeim kostnaðarlaust. jpeir sem kynrtu að eiga eptir að láta mig vita, að þeir ætli að byrja kaup á „IsafoXd“ með þessum nýbyrjaða árgangi (5. árgangi, frá nýári 1878 til nýárs 1879) eru beðnir að láta það eigi dragast, til þess að upplagið geti sem fyrst orðið haft mátulegt. Útg. Steinhús og timburhús. ví mun trauðlega verða á móti borið, að einn af þjóðlöstum vor Islendinga sje skaðleg vanafesta, heimskuleg fast- heldni við forna venju, þótt þessi forna venja sje raunar löngu orðin að sann- kallaðri óvenju eða ósið. Dæmi þessa eru næsta mörg; því er vef og miður. Hjer skal að þessu sinni að eins minnzt á eitt þeirra. 5>að er húsagjörð vor. J>að er óhætt að fullyrða, að hver maður með meðalgreind er löngu búinn að sjá og sannfærast um, að húsagjörð sú, er tíðkazt hefir hjer á landi víðast til þessa,'er þjóðinni til hins mesta niðurdreps, verulegt tjón landi og lýð, og eins hitt, að víðast vantar lítið ann- að en viljann til að ráða bót á þessu, og sumstaðar ekkert annað. fað vant- ar dug og áræði til að leggja niður fornan ósið í þessu efni, að leggja nið- ur moldargrenin og timburhjallana, og taka upp steinhúsagjörð í staðinn. Hjer í höfuðstað landsins standa menn svo vel að vígi í þessu efni, að með sanni má segja, að hjer vantar ekkert nema viljann. Hjer er allt til, er hafa þarf til steinhúsagjörðar: nægi- legt efni rjett við hendina, og þar eptir gott, bæði grjót og kalk; nægileg kunn- átta til að fara með hvorttveggja og hagnýta sem bezt má verða; nægur vinnuafli árið um í kring; og næg þekk- ing á kosturn steinhúsa umfram önnur hús, og eins á því, hve stórkostlegur fjársparnaður það er —ofan á allt ann- að—að hafa grjót til húsagerðar held- ur en við eða mold. Bæði hafa menn hjer fyrir augum sjer greinileg dæmi þessu til sönnunar, því hjer eru þó til fáein steinhús, og eins nýtur hjer við þess manns, er leggur manna mestan hug á að byggja út hinni skaðvænu fornu húsagjörð vorri og ryðja til rúms steinhúsagerð, og lætur aldrei þreýtast að prjedika mönnum betra sið í þessu efni, bæði í ræðu og riti, sem í mörgu 1878. öðru, er til framfara horfir landi og lýð. það er hinn góðfrægi landlæknir vor, Dr. Hjaltalín, sem vjer eigum líka með- al annars að þakka að hjer er nú orð- ið kostur á ágætu kalki, með helmingi minni tilkostnaði en ella mundi eða áður var. jþað var hann sem fann kalk- námuna í Esjunni, og var aðalhvata- maður þess, að farið var að vinna hana. Mönnum er hjer — vjer ítrekum það — fullkunnugt um kosti steinhúsa umfram timburhús. Mönnum er kunn- ugt, að þau eru t. d. miklu hlýrri, sjeu þau almennilega til búin, einkanlega öldungis súglaus, þar sem sjaldan eða aldrei tekst að gjöra timburhús svo, að eigi sje um þau töluverður súgur eða komi að minnsta kosti upp eptir fá ár; þar af leiðir ákaflega eldiviðareyðslu, og, það sem lakast er, heilsuspilling þeirra, er í þeim búa. Mönnum er kunnugt, að litlu sem engu þarf til að kosta til viðhalds steinhúsi, úr því að það er einusinni komið upp, svo að j mesti munur er á steinhúsum og timb- | urhúsum að því leyti. Mönnum er Ikunnugt, að steinhúsum er töluvert ó- hættara við bruna en timburhúsum, enda brunabótagjald fyrir þau miklu minna. Loks er mönnum kunnugt það sem mest er um vert í .þessu efni, og Uppgötvan Leverriers. Leverrier var stjörnufræðingur mik- ill frakkneskur, sem andaðist í sumar er leið í París. Hann var fæddur 1811 og vár lengi forstöðumaður fyrir sijörnu- húsinu í París. I Stjörnufræði Úrsíns, er Jónas Hall- grímsson íslenzkaði (Viðey 1842), er svo að orði komist (á 36. bls.): „Stjörnuspekingarnir hafa leitað svo grandgæfilega um allan himininn, að það eru lítil líkindi til að nein stór jarð- stjarna og óþekkt geti verið til innar, eður nær sólu, en braut Úranusar ligg- ur; ekki eru heldur líkindi til að nein slík stjarna sje utar, sú er eigi heima í voru sólkerfi11. En fjórum árum síðar eða árið 1846, fannst Neptúnus, áttunda jarðstjarnan í sólkerfi voru, 200 miljónum mílna fyrir zitan Úranus ! Lað var Leverrier, semfann þessa nýju jarðstjörnu, er menn höfðu áður fortekið að til gæti verið, og er það einhver hin frægasta uppgötvan í stjörnu- fræðinni, sjer í lagi vegna þess, hvern- ig hann fór að því. Hann fann hana áður ert hann sá hana. Hann leit eigi á himininn. Hann sat við skrifborðið sitt og reiknaði út, að þarna, á þeim stað í geimnum, hin- um ómælanda alheimsgeim, er hann til- tók, 600 miljónir mílna frá jörðunni, væri jarðstjarna, er ekkert mannsauga hefði nokkuru sinni litið ; að jarðstjarna þessi væri 60,238 daga og 11 stundir á leiðinni umhverfis sólina; að hún væri 24x/2 sinnum þyngri en jörðin; að það mætti sjá hana á tilteknum stað á himn- inum á þeirri stundu, er hann til tók, hefðu menn nógu sterkan sjónauka til þess. Leverrier sýndi útreikning sinn Vísindafjelaginu í París, einhverju fræg- asta vísindafjelagi í heimi. Mörgum mundi hafa orðið á að halda, að mað- urinn væri eigi með öllum mjalla: að þykjast vita hvað gerðist 600 miljónir mílna í burtu, en geta þó eigi vitað svo mikið sem hvernig veðrið yrði næsta dag. pað lá og nærri að ímynda sjer, að Leverrier ætlaði að hafa menn að gabbi, þvi að auðvitað var, að engum manni var auðið að sanna, að hann hefði rangt fyrir sjer, hvað fjarri sanni sem þetta hefði verið, er hann kom upp með. Enn mátti ímynda sjer, að þetta væri prettir: hann væri líklegast löngu búinn að sjá stjörnuna, en þættist hafa fundið hana hinn veginn, af speki sinni. En Vísindafjelagið var fjarri því að láta sjer neitt slíkt til hugar koma. pað skoðaði reikning Leverriers með mestu alvörugefni; því var kunnugt, að hann var mikill náttúrufræðingur. Hann hafði og skýrt því frá, hvernig hann hefði farið að þessu afreksverki sínu, og hver rök hann hefði fyrir því, að hann mundi

x

Ísafold

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Ísafold
https://timarit.is/publication/315

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.