Ísafold - 04.02.1878, Page 1

V 3.
1878.
í S A F 0 L 0.
i
Hvað e r?
l~jvað er líf og hvað er heimur?
Hví er ekki rúmsins geimur
Kaldur, dimmur, alkyrr, auður?
Eða: hví er nokkuð til?
Hvað er til, svo heita kunni?
Hví er allt í tilverunni,
Blöndun, myndun, breyting, hreifing,
Bylgjudrif, á tímans hyl?
Hvað er tímans undra-iða,
Oldufall sem lætur niða
Augnabliks frá innsta djúpi
Eilífðar að taptri strönd?
Tíðbrá hulin alda’ og ára
Ollu fleytir sama bára
Innst að huldri alrúms miðju
Ótakmarka þess frá rönd.
Hverjar eru, og hvaðan runnar
Hvatir innstu tilverunnar?
Sækjast eptir mergðar myndun
Með sjer eiga þar um stríð,
Hverfa þó að einu allar,
Undir heildarlög þær kallar
Almyndunar eptirsóknin,
Upp sem fyllir rúm og tíð.
Sókn að vera, sókn að starfa
Sókn að lifa og njóta þarfa
Streymir fram um eilífð alla
Alrúmspunkti hverjum frá.
Allt er fullt af lífs viðleitni
Lægri’ og hærri’ í ótalbreytni.
Vekur allt og veldur öllu
Vilji mikill. Hver er sá?
Dýrðar-vilji sjálfs Hins sanna;
Sá einn er, og frumhvatanna
Eilíf, samkvæm, ótalbreytni
Ytri mynd er sannleikans.
Sælu-vilji sjálfs hins góða
Sá einn er, og full-samhljóða
Gjörvallt dregst, því eitt ber annað
Inn í miðpunkt kærleikans.
Yzt á rúms og tíðar tjöldum
Titrar líf á geisla-öldum
Sjást í döpru ljósi lætur
Leiptur-hverfan mynda-sveim.
Innst í djúpi lífsins lindár
Ljósin, sömu guðdómsmyndar
Öll þó skína, og eiiíft glæða
Endurskin frá stundarheim.
Atvik hverf, sem aldir gleymá
Ut á jöðrum stundar-heima,
feim, sem er og aldrei breytist
Reykjavík, mánudaginn 4. febrúarmán.
Innst í veru heyra til.
|>ar er eilíft augnablikið,
Ei þar skilur smátt og mikið,
Elska söm þar gjörvallt geymir,
Greinir vizka mergðar-skil.
Sá hinn mikli, sanni, góði,
Sem í lífsins megin-flóði,
Eilífðar á augnabliki
Ótakmarka fyllir hring;
Hann býr sjálfur í oss öllum;
Andi hans, er vorn vjer köllum,
Hann er einn og æ hinn sami,
Ýmsri í líkams tilbreyting.
Eilíft lífið er í honum,
Út hann strjálar lífgeislonum,
Endurskin af eigin veru
f þeim vaka lætur hann.
ímynd hans í anda vorum
í þeim stendur tignarsporum:
Að sjer draga’ og í sjer glæða
Eilífs lífs að geisla kann.
Kristur, Guðs er kom að sýna,
Kærleikann og sanninn brýna,
Mynd hans björt og megingeisli
Manns bar eðli í tímanum.
þ>ó fyrir ofan takmörk tíðar,
—Telst þar ekkert „fyr“ nje „síðar“—
Lifir dýrstur ljóss með skara
Lífs í miðpunkt eilífum.
Hann brá Ijósi heiminn yfir,
Helgri sem í fegurð lifir,
Skýrir daprar geisla-glætur
Guðdóms-myndar vorrar það.
Eigum ljóssins nýja’ að neyta,
Nýrra guðdóms krapta leita
Guðsmýnd vora glæða’, og færast
Gæða’ og kærleiks miðpunkt að.
Svo er gjörvallt, innra og ytra
Aflstraumar hins góða- og vitra,
Eilíft djúp þeir innra fylla,
Ytra’ er tið og rúm hjá þeim:
jpó fyrir ofan takmörk tíðar
Teljist ekkert „fyr“ nje „síðar“,
Sjerhvers lífs þar eilíft eðli
,Endurskín frá stundar-heim.
Brynjólfur Jónsson
frá Minnanúpi.
„Styrbjörn á Nesi“.
I laglega er nafnið valið, því þú ert
opt styrjargjarn í ritmálum.
Hefir mjer stundum komið til hug-
ar, þegar jeg las greinir eptir þig um
mállýti hjá öðrum og mjer hefir fund-

izt þú stranda á sömu skerjum, er þú
vítir aðra fyrir, að senda þjer kveðju
mína og spyrja þig, hvað komi til þess,
að þú gætir svo opt að flýs í auga bróð-
ur þíns, en gáir ekki að sams konar
hjá þjer. Mjer finnst þú rita að öllum
jafnaði einkennilega fallegt mál, tilgerð-
arlitið og gáfumannlega, en hleypur þó
áþig stundum, að mjer finnst, svo mjer
þykir fyrir því, að þú, sem vítir aðra
fyrir mállýti, skulir bera sjálfur
fram á málvopnaþingi líka mállesti.
Núna las jeg ' eina greinina eptir
þigþísafold IV 17, 1877), „Um dönsku-
slettur og fornyrði-1, og þykir hún næsta
vel rituð víðast hvar að máli og efni,
enda sýnist þú vera þar nokkru hóg-
værari en opt endranær. þó eru þarí
málsgreinir eptir þig, sem eg efast um
að sjeu rjett islenzka. Mun eg bera
þær undir þitt álit síðar, þegar eg er
búinn með fáeina útúrdúra um efni í
greininni, sem eg er á líku máli um
eins og þú, eða öðru máli.
Jeg er alls kostar á sama máli og
þú um það, að fjöldi orða finnist i ís-
lenzkum bókum frá 13. og 14. öld, sem
eru óhafandi í ritmáli nú á dögum. pá
fóru einkum klaustramenn og þeir sem
hermdu eptir þeim, að rita með ýms-
um sjergæðingsskap og afbrigðum frá
alþýðumáli, tóku upp orðskrípi, sem
flækzt höfðu inn í málið og sjaldgæf
voru, eða smíðuðu þau af nýju, eins á-
mátlega og þeir rituðu sjálfir; höfðu
latínska orðaskipun og marga aðra nýja
málkæki, sem hafa þá strax verið frá-
brugðnir alþýðumálinu, svo þeir gætu
sagt líkt og Faríseinn, að þeir væru
ekki eins og aðrir menn: rituðu og töl-
uðu öðruvísi en þeir. J>að þarf ekki
annað en líta hingað og þangað í Bisk-
upasögurnar okkar gömlu og ýmsar
gamlar skræður eptir klaustramenn og
þeirra líka (t. a. m. ýmsa kafla, sem
Konráð prófessor Gíslason hefir tek-
ið upp í bók sína „Um frumparta ís-
lenzkrar tungu11).-—það þarf ekki nema
að fara yfir þess háttar ritgjörðir frá 13.
og 14. öld, til að sannfærast um, að
þvílíkt mál, að orðum og málsgreinum,
er ekki hafandi nú á dögum 1 ritmáli,
ekki fegrandi með því það, sem nú lík-
ist því, en er nú afmáð í daglegu máli,
eigi berandi á borð fyrir alþýðuna okk-
ar, sem talar enn í dag fallegasta málið,
sem við eigum til, svo fallegt, að það
er nærri því eins og fegursta sögumál-
ið frá gullöld tungunnar okkar. því
skilja nú börnin okkar einnig enn sög-
urnar, nærri hvert orð. þú veizt að það