Ísafold - 23.03.1878, Síða 3

ÍSAFOLD.
23
..ísafold hefir frá fyrsta verið og' er
að mörgu leyti okkar bezta blað. Mjer
er að minnsta kosti óhætt að segja það,
að hún ber lang't af sunnanblöðunum
öllum, síðan ,.íslendingur“ eldri var
uppi........ ;það er mjög vandáður
frágangur á henni hvað ritstjórn snertir,
eins og líka hinn ytri búningur er lang-
þokkalegastur blaðanna hjer, einkum
síðan hún kom sjer sjálfri upp prent-
smiðju, sem virðist hafa fegurra og fjöl-
breyttara letur en nokkur hinna prent-
smiðjanna hjer, enda er sjerstaklega
vönduð prentun á því, sem jeg hefi sjeð
frá henni. Málið á ísafold er bæði
hreint og lipurt; hinar útlendu neðan-
málssögur, er hún hefir flutt, hafa ver-
ið prýðilega þýddar, enda líka sjerlega
vel valdar (núna síðast „Höfrungshlaup11
t. a. m.). Utlendar frjettir hefir mjer
þótt ísafold segja einna bezt af blöð-
unum hjer; núna síðan í sumar, að hún
hefir fengið sjer nýjan frjettaritara í
Khöfn .... kalla jeg. þær snilldarlega
ritaðar....... það hefir ekkert blað
hjer nokkurntíma sagt eins vel alþing-
isfrjettir og ísafold í sumar“.
þ>að er siður sumra blaða, að henda
á lopti hvert lofsyrði, er að þeim hrýt-
ur, og flytja lesendum sínum undir eins.
Vjer höfum aldrei kunnað við það, og
því gjört oss að reglu, að láta Isafold
aldrei hafa meðferðis lof um sjálfa sig.
En að vjer neyðumst til að bregða út
af þessari reglu til þess að bera hönd
fyrir höfuð oss, er vjer erum áreittir,
vonum vjer að enginn lái oss. Vjer
leyfum oss því enn fremur að herma
ummæli nokkurra merkismanna, utan-
lands og innan, um blað vort, úr brjef-
um frá þeim til vor einmitt fyrir
skemmstu, frá því tímabili, sem last
þrekþrykkjarans á við :
„Isafold er hjer almennt álitin bezta
blaðið, sem út kemur hjer á landi“.
[10/» 78]- x ,
„Allir játa, að Isafold sje bezta
blaðið okkar“. [4/, 1878].
„Mjer þykir ísafold fremst afheima-
blöðunum“. [21/i 78].
„Við getum með góðri samvizku
mælt með ísafold og „anbefalað11 hana
sem hið áreiðanlegasta og bezt „redi-
geraða“ blað heima [2eh 78].
„Eg var búinn að einsetja mjer í
sumar, að þaklca yður einhvern tíma
fyrir, hve ágætlega þjer sögðuð frjettir
frá alþingi, og af því það má varla
lengur dragast, gjöriegþað nú“. [ls/12 77].
„ísafold er ágætt blað að mörgu
leyti, og skarar að minnsta kosti fram
úr öllum blöðunum að skipulagi og
reglulegri „redaction11, sem varla vottar
fyrir í sumum hinna. Alþingisfrjettirn-
ar hennar í sumar munu hafa verið svo
góðar og greinilegar, sem kostur erá“.
[•7* 783.
„þjer ritið hið einfaldasta og fal-
legasta mál, og allt af er blað yðar
vandaðasta blaðið að rithætti og jafn-
asta“. _ [25/9 77].
Vjer ítrekum það, að því fer fjarri,
að vjer þykjumst eiga þetta lof allt
slcilið. En úr því að almenningi hefir
verið birtur dómur eptir illgjarnan hat-
ursmann blaðsins, og að fáu eður engu
merkan, á hann líka að fá að sjá þessa
dóma, sem allir eru frá mönnum, sem
þrek-þrykkjarinn er tæplega verður
þess að leysa á þeim skóþvengina.
Oss kemur eigi til hugar að fara
að eyða orðum að sjálfum aðfinningun-
um í klausum þrek-þrykkjarans, sem
vitaskuld er, að eigi er svo mikið vití,
að þær hreifi við því sem er aðfinnslu-
vert í raun og veru, sem og eigi er
við að búast; því „hvað skal blindum
nmnni að dæma um lit“ : jafn-menntun-
arlaus maður og margnefndur prentari
er, hlýtur að dæma um ritstörf einsog
blindur um lit, og það þótt hann vant-
aði eigi viljann til að dæma rjett, hvað
þá heldur þegar hann er eigi í pallin-
um. En vjer getum þó eigi bundizt
þess að geta þeirrar merkilegu tilvilj-
unar, að rekistefnan út af „giptingar-
máli trúarvillumannsins í Vestmanna-
eyjum“, sem hann nefnir eitt til að-
finningar, var einmitt eptir einn afþeim
örfáu mönnum, sem prentarinn hefir
nokkrar mætur á, öðrum en sjálfum sjer,
þótt það sje raunar auðvitað ekki nema
matarást. Vjer þykjumst ekki rjúfa
þagnarskyldu vora um höfund aðsendra
greina í blaði voru, þótt vjer getum
þessa. Að prentarinn risti eigi svo
djúpt, að honum gæti skilizt, að efni
áminnztrar blaðadeilu var eigi Mormójia-
giptingin, heldur það hið mikilvæga
atriði, hvort stjórnarherra Islands hefði
brotið stjórnarslcrána eða eig'i, — það
er eigi nema eins og við var að búast
af slíkum manni. —
f>á birtist enn hið þriðja afkvæmi
hinnar veglegu þrykkjarasálar í við-
aukablaði við þjóðólf 14. þ. m., kost-
uðu að sögn af honum sjálfum, enda
munu þau útlát hafa tekið eigi alllítið
upp á geðsmuni hans. Aðalefni grein-
arinnar, — semvjerhöfum engan heyrt
minnaZt svo á, að hann hafi eigi hrist
höfuðið yfir ofurmegni heimsku, klaufa-
skapar og ósvífinnar ósannsögli höfund-
arins —• er ýmiss konar lygi um prent-
smiðju Isafoldar eða snertandi hana, og
höfum vjer eigi rúm til að skipta oss
af því 1 þetta sinn, enda á það raunar
ekkert skyltvið ritdómaramennsku hans;
en eigi mun skuldinni samt gleymt.
Aptur á móti skulum vjer verða hjer
við ósk hans um að gjöra grein fyrir
dóm vorum um Barnagullið fræga, en
tökum það þó fram áður, að oss kem-
ur eigi til hugar að ætla að fara að
spilla fyrir sölu á kver-ómynd þessari —
það mun vera það, sem tekur höfund-
inn sárast. Oss kemur eigi hót við á
hverju hann prangar, og almenningur
kaupir svo margt ónýtisruslið, bæði í
búð og annafstaðar, að litlu munar þó
þetta bætist við. þetta mun útgefand-
inn geta huggað sig við í öngumsínum.
Hið nafnkennda ritverk, er hjer
ræðir um, og mun vera sveinsstylcki út-
gefandans í ritsmíðum, þótt hann hafi
samt brugðið sjer með það í smiðju til
annara, eptir því sem stendur í eptir-
málanum, er 18 blöð alls að meðtöldu
titilblaði og eptirmála, í litlu 8 bl. broti
og á ljelegan pappír, og kostar að eins
45 aura. (Væri eigi einlægra að gefa
kverið en að taka svona lítið fyrir það!!).
Efninu er skipt í 35 greinir, og er þó
ótalinn titillinn og eptirmálinn (37 með
þeim). Af þessum 35 eða 37 greinum
eru 19 ekki annað en stafróf, staf-
rófabrot og samstöfur (atkvæði), sumar
greinarnar ekki nema 3—4 línur. jpær
eru allar með vísindalegum fyrirsögnum;
ein heitir „Hljóðstaðir“, önnur „Einsat-
kvæðisorð, sem byrja með savihljóðs-
s(af“. Á einni blaðsíðu í samstöfunum
sem vjer höfum litið á, standa þessar
nýgjörvingar: juks(!), gíll, hlcms,
hlikk, o. fl. því líkt, er eigi mun hafa
sjezt fyr á íslenzku. Af hinum 16 grein-
unum eru 6 skýringar við myndirnar
hinar nafntoguðu, 5 um aðgreiningar-
merki, tölustafi, greining stafa, útlenda
stafi, skammstafanir og merki, 2 smá-
sögur, 1 er sex línur um að börnin eigi
að lesa vel, 1 fjórar línur um mishæðir
á jörðunni (úr Halldórs Landafræði), og
1 (hin síðasta) um tunglið. Myndaskýr-
ingarnar eru auðsjáanlega eptir útgef-
andann. Hin fyrsta (6 línur), um barna-
skólamyndina úr Hrappseyjarprent-
smiðjunni, endar á þessari skarplegu á-
lyktun: „það eru helzt líkur til, að þetta
hafi verið barnaskóli11. Gufuskipslýs-
ingin (með gufuskipsmyndinni hans Pay)
er eigi ósvipuð lýsingu, sem er höfð
eptir manni, er ætlaði að segjafrá vef-
staðnum nýja, þegarhann komst á gang
hjer, í stað íslenzka vefstaðarins. Hún
varhjer umbilþannig: „Fyrst er spýta
upp, svö er spýtaniður, og svo er spýta
upp, og svo kemur spýtaniður, og svo
spýta þvers um“ o. s. frv. í gufuskips-
lýsingu þessari er meðal annars getið
um stóra skrúfu, er sitji á endanum á
stórum járnás. Mundi það vera hægur
sess?! Tunglslýsingin er forkostuleg.
þar er fyrst einungis sagt frá lögun
tunglsins, vexti þess og þverran (og
segir þar meðal annars, að þegar bjarta
hliðin snúi að jörðinni komi hnattmyndun
þess fram í fullri stærð!). En síðan
segir hinn lærði höfundur: „þannig
stendur á gangi tunglsins allt árið í
kring“. Hann er eigi búinn að minn-
azt einu orði á gang þess! Svo kem-
ur: „hjer um bil fjórðu hverja viku
höfuni vjer nýtt tungl. Vilji menn þá
vita, pegar tunglið er í vexti, eða nær
það er að minnka“ o. s. frv. Og þetta
segir hann, að íslenzku-\s.ermax\ lærða
skólans hafi lesið yfir, og lagað það,
sem honum hafi þótt ábótavant. Smá-
sögurnar, sem áðan nefndum vjer, eru
báðar teknar úr öðrum bókum islenzk-
um, en þess látið ógetið, sem nærri má
geta. Onnur er sú um okurkarlinn í
P'lórenz, sem þótti vænt um að prest-
urinn sneri lagsbræðrum sínum til iðr-
unar, til þess að hann yrði einn um ok-
ur-atvinnu sína. þessari sögu hefir prent-
aranum eptir því getizt.bezt að afallri
þeirri mergð af smásögum, er til eru á
íslenzku eigi síður en öðrum tungum.
það er all-einkennilegt. — Hin er úr
Barnagulli síra Bjarna Arngrímssonar :
„Páll og Jón“, og byrjar þannig: „fað'
var eitt barn, sem hjet Páll“. í sögu
þessari er og meðal annars þannig lcom-
izt að orði: ,, Hvar fæst mjólk og skyr
f rá ?“ „Spyr að eins, svo fær þú greind
með tíð“. „Strax flaut þar mjólkfram“.
„I þeim skinnsvepp, sem þú þar sjer,
er ný mjólk geymd(!)“. ■— Ogþettaer
útg. svo ósvífinn að segja_ að íslenzku-
kennarinn hafi lagað! — I upptalningu
skammstafananna og merkjanna vantar
margar algengustu skammstafanir og
merki.
í'leira hirðum vjer eigi til að tína,
enda ætlum vjer að þetta muni nægja
til að sýna, að dómur vor eigi við fuíl-
gild rök að styðjast. Vjer höfum og
eigi heyrt nokkurn mann lúka öðru
orði á margnefnt Barnagull en að það
væri stakasta ómynd. Um hinn ytra
frágang á því munum vjer eigi þrátta
meir; vjer höfum undir höndum sýnis-
hom af kverinu, er mun fyllilega stað-
festa dóm vorn í hvers manns augum,
er það lítur. Margur mun kalla eigi of-
ætlun j afnvel alveg ómenntuðum manni að
böggla saman nýtilegu stöfunarkveri,
einkum er eigi jjarf annað en prenta
hvern staf að kalla upp úr öðrum stöf-
unarkverum; og því var prentaravesl-
ingnum vorkunn, þótt hann rjeðist í
I þetta „þrekvirki“ sitt. En Pallas Aþene
I lætur eigi að sjer hæða; það er eigi