Ísafold - 29.05.1878, Síða 1

í S A F 0 L 0.
V 13. Reykjavík, miðvikudaginn 29. maímán. 1878.
Uppástungur snertandi prestastj'ettina og kirkjnrnar. (Aðsent). Við niðurskipan prestakalla og sókna sje þess jafnan gætt, hvort ekki sje til önnur skipun, erbetur fari, en sú sem nú er. Umboðsstjórninni sje falið á upphæð tekjum þessum að álnatali, ept- ir hinni síðustu brauðamatsgjörð, sem nú er verið að gjöra; lausu tekjurnar sjeu reiknaðar út til álna, eptir 5 sið-
1. Prestaskólinn sje umbættur.
Kennslutíminn sje ákveðinn 3 ár. He-
breska sje kennd á honum hinn fyrsta
vetur og tekið próf í henni með for-
spjallsvísindum. í biflíuþýðing sje farið
yíir nokkra helztu kafla gamla testa-
mentisins og allt nýja testamentið, nolck-
uð af því homiletiskt, einnig sje lesin
þar biflíuguðfræði eða þá inngangur til
allra bóka gamla testamentisins, eins og
nýja testamentisins. Kennslan fari fram
eptir prentuðum bókum, en fyrirlestrar
sje af numdir.
2. Prestaköllunum sje skipað nið-
ur og steypt saman sem haganlegast
að verða má, svo að þau verði sem
fæst; en þó sje þess jafnan gætt, að
ekki verði of örðugt fyrir sæmilega
röskvan prest að þjóna nokkru þeirra
svo vel sje, eða fyrir sóknamenn að vitja
prests síns. Hverju prestakalli fylgi
hentug bújörð handa prestinum, sem
næst miðju prestakallinu; eigi lands-
sjóðurinn ekki slíka jörð, sje hún ann-
aðhvort keypt eða fengin í skiptum
fyrir fje hans. Á sama hátt sje sókn-
unum skipað niður sem haganlegast og
bæjum skipt á milli þeirra, en kirkjur
sje settar á sem hentugustum stað í
hverri sókn, og fluttar þaðan sem þær
eru nú, ef annar staður þykir hentugri.
jhendur að koma á hinni nýju skipun
svo fljótt sem auðið er, eptir hendinni.
3. Prestar taki laun sín fyrst um
sinn í afgjöldum jarða, bæði þeirra, sem
nú fylgja prestaköllunum, og eins ann-
ara þjóðjarða, sem tillagðar sje hverju
prestakalli; en ávallt sje þess gætt, að
jarðir þessar sje sem næst prestakallinu,
sem verða má, og helzt innan presta-
kallsins. En þar sem ekki fást nærri
nógar þjóðjarðir til að leggja undir
prestakallið, svo að presturinn hafi
nægileg laun af afgjöldum þeirra ásamt
tekjunum af útkirkjunum, sje þeim gold-
ið það sem vantar á laun þeirra með
peningum úr landssjóði, eptir meðal-
verði verðlagsskrárinnar ár hvert. All-
ar aðrar tekjur, sem prestar hafa haft
hingað til, fafli burt, og allt það sje
selt, sem prestaköllunum og stöðunum
fylgir nú í of miklum kúgildaþunga,
geldum peningi, dauðum munum og
einnig í ítökum og hlynnindum, sem
presturinn getur ekki notað sjálfur, eða
þarf með til uppbótar við bújörð sína,
en verð þess renni í landssjóðinn.
4. Hinar svo nefndu tekjur af
sóknunum bæði fastar og lausar, sem
eru tíundir, lambsfóður, dagsverk, offur
og borgun fyrir aukaverk o. s. frv., sje
afnumdar, en í þeirra stað sje lagt á
söfnuðina prestsgjald, sem samsvari að
ustu ára meðalverði verðlagsskrárinnar.
Gjald þetta renni í landssjóð og lands-
höfðingi jafni því niður á alla hreppa
landsins 10. hvert ár, eptir þeirrifólks-
tölu, sem þá er tekin, en sýslumenn og
bæjarfógetar leggi gjaldið á hvern greið-
anda, sem gjört er útsvar til sveitar,
eptir sama hlutfalli og sveitarútsvarið,
og heimti það inn á manntalsþingum,
eins og önnur gjöld til landssjóðsins.
Tekjur þær, sem prestar nú hafa
af spítölum og klaustrum, renni einnig
í landssjóð, en það sem hingað tilhefir
verið lagt til uppbótar prestaköllum úr
landssjóði, falli burt.
5. Allar þjóðjarðir, bæði þær sem
prestar taka nú laun sin af og eins aðr-
ar þjóðeignir, að undanskildum þeim
jörðum, sem fengnar eru prestum eða
öðrum embættismönnum til ábúðar eða
afnota, sjeu gefnar falar ábúendum
þeirra til kaups, fyrir það verð, er sam-
svarar höfuðstóli þeim, sem afgjaldið af
þeim er, eptir síðustu 5 ára meðalverði
verðlagsskrárinnar, áður en þær eru
seldar, lagarenta af; meðalverðið sje
tekið af þeim aurum, sem afgjaldið á
að greiðast í. Hver ábúandi fái afsals-
brjef fyrir ábýli sínu, er hann hefir greitt
þriðjung kaupverðsins, en öll jörðin sje
forgangsveð fyrir þvi, sem ólokið er af
jarðarverðinu, ásamt rentum. þ>ó má
Frá Norvegi.
1. Andlegar hreifingar með þjóðinni.
Áður en jeg segi frá ferðum mín-
um um vesturhluta Norvegs, vii jeg
drepa dálítið á hinar andlegu hreifing-
ar, sem á ári þessu (1877) gjörðu vart
við sig í landinu og sem jeg sjálfur sá
og heyrði.
Hin norska þjóð hefir fengið frelsi,
andlegar og verklegar framfarir hennar
eru í blómgvan, fólksfjöldinn eykst og
skipastóll Norvegs er þriðji mestur í
heimi. Fimmtiu milna járnbraut er
lögð á milli þrándheims og Kristjaníu,
og Norðmenn ólmast að grafa vegi
gegnum björgin og brúa allar ár. Gufu-
skip sín láta þeir sigla upp yfir hina
geigvænlegu fossa; (það hefijeg sjálfur
sjeð, og segir síðar frá því). Eptirþessu
eru andlegar framfarir þeirra. Fátæk-
ur kotungssonur frá Gausdal, Lárus
Skrefsrud, sem fyrst var settur í betr-
unarhús fyrir þjófnað, sneri sjer til Guðs
og er nú orðinn heimsfrægur kristni-
boði á Indíalandi, og hin norrænu blöð
eru stundum full af frásögum um hans
miklu afrek. Vonir og eptirlanganir
þjóðarinnar eru sterkar og glæsilegar;
öll öfl vakna og fjölbreyttar skoðanir
örfa og lifga alla, sem nokkuð fjör er
í. þ>að á því að vera ánægja fyrir oss
íslendinga, að sjá framfarir vorra norsku
bræðra, þó að vjer sjeum langt á eptir,
þá ætti dæmi þeirra að gagna oss.
Björnstjerne Björnsson hefirnú ort
og út gefið sjónarleik, sem nefnist
„Kongen“ [Kóngurinn]. Ber rit þetta
vott um hið mesta áræði og einurð,
sem nokkurt skáld hefir sýnt. Höfuð-
efni þess er þetta: Konungur nokkur
miðaldra er orðinn leiður á öllu sæl-
lífinu og smjaðrinu kringum sig. Hann
hefir verið óreglumaður og vill nú bæta
sig, en getur það ekki, því hið illa upp-
eldi, sem hann hefir fengið, hefir haft
of slæm áhrif. Hann álítur konungdóm
heimskulega og óþarfa stofnun, sem
auki smjaður og eyðslusemi, metnaðar-
fýsn og þar af leiðandi kostnaðarsama
og spillta herþjónustu og styrjaldir.
Hann segir hann auka hroka höfðingj-
anna og gjöra of mikinn mun á háum
og lágum. Hann kvartar yfir því, að
samkvæmt stjórnarlögunum mætti eng-
inn eða þyrði að segja sjer til synd-
anna. Nú vilja prestar og höfðingjar
sefa konung, en geta ekkert við ráðið.
Hann óskar, að trúarlífið gæti blómgv-
ast og bjargað konungdómnum úr hásk-
anum. En þá svara höfðingjarnir þann-
ig: „Nei, svo mikið má ekki heimtaaf
kristindóminum: hann hefir nóg með
hinn „innra mann“, þó að hann fári eigi
að skipta sjer af stjórnarmálum“. Eptir
það verður konungur nærri óður og
hverfur að lokum eða týnir sjálfum
sjer.
Hvað mundu nú landar segja um
ritþetta? Jegvilekki dæma um það.—
J>etta sem jeg hefi nú drepið á er dauft
og lítið hjá öllum þeim beisku, áköfu
og öflugu hirtingarræðum, sem skáldið
lætur konunginn halda yfir sínu eigin
embætti. Jeg hefheyrt Bjömson sjálf-
an halda margar ræður á mótikonungs-
stjóm engu vægari en þetta. Og þó
hefir hann kveðið svo fagurt um hina
fornu Norvegskonunga og við andlát
Friðriks sjöunda 1863, og Björnsson hefir