Ísafold - 18.01.1879, Side 2

6
og vel má hún kalla sína „sælu syni
snúðuglynda“. Embættismenn vorir
hafa nú á dögum við og við verið að
koma upp blöðum og tímaritum. En
áframhaldið hefir ekkert verið og hafa
flest lifað æfi flugunnar: Landstíðindin,
Reykvíkingur, íslendingur, ársrit presta-
skólans, ársrit presta í f'órnessþingi,
tímarit Jóns Pjeturssonar o. s. frv., —
allt er dáið út aptur. Munur var á
Magnúsi gamla Stephensen, sem einn
síns liðs var að berjast við það lengst-
an part langrar æfi, að vekja og fræða
landa sína, og horfði lítið í það, þó
hann græddi ekki sjálfur á ritum sínum,
ef aðrir græddu á þeim. Embættis-
menn vorir, sem lifa búlausir í Reykja-
vík, hafa öll þau tæki, sem til eru hjer
á landi undir handarjaðrinum, þeir hafa
bóka- og skjalasöfnin, þeir hafa, sumir
ef ekki allir, nóg tóm, en láta þó
sveitapresta og það ósiglda, verða fyrsta
til, annan að gefa út góða fræðibók
handa alþýðu, hinn til að semja siða-
bótarsögu landsins og ágrip af sögu ís-
lands, sem sami höfundur hefir á stokk-
unum. Hvað væri þó hægra, vjerhefð-
um nærri því sagt skemmtilegra fyrir
þessa menn, en að koma t. d. fróð-
legu tímariti á gang, með styrk, ef á
þyrfti að halda, bæði af landssjóði og
bókmenntafj elaginu ?
|>að er ekki hægt neitt þar um að
segja, hvort embættismenn landsins nú
á dögum eru betur eða miður útbúnir
að gáfum eða menntun, en formenn
þeirra ; það er hulinn fjársjóður, sem
hvergi kemur fram. Hvað lætr ekki
Gröndal 19. öldina segja :
Veit eg ei, því vant er að geta,
Hvort verð eg sling að ættarspringi.
En þá skortir vilja og eljun á við hina
eldri, og nema þeir brúki hæfilegleika
sína landinu til gagns, fram yfir
tómt pappírsgagnið, nema þeir gjör-
ist, sem eðlilegt væri, hvatamenn í öll-
um dugnaði og drengskap, munu þeir,
eins og tímamir eru vaxnir, sanna, að
sjálfir þeir og embættin með þeim missa
smámsaman álit sitt hjá landsbúum, og
álitið er þó meira vert, en bæði krónur
og krossar. Meiraað segja, krónurnar
verða, þegar til lengdar leikur, nokk-
uð undir álitinu komnar, sem sjá má
af dæmi Jóns alþingisforseta Sigurðs-
sonar. þar sem takmarkað einveldi er,
og þjóðin tekur þátt í löggjafar- og
fjárveitingarvaldinu, er það segin saga,
og alstaðar fullsönnuð, að hver sú stjett,
hver sá flokkur innbúanna, sem hvorki
lætur til sín heyra nje til sín taka í áhuga-
málum landsins, dregst bráðum aptur úr.
jþví vilja ekki embættismennirnir
læra af konum sínum og dætrum ? þœr
hafa lagt undirstöðuna undir prests-
ekknasjóðinn; þœ.r hafa komið upp
kvennaskóla Reykjavíkur; þær styrkja
fátæka á þann skynsamlegasta hátt,
með því að útvega þeim vinnu; þær
taka kauplaust að sjer kennslu um-
komulausra stúlkna ; þær koma sjer upp
vinnuvjelum og vinna sjálfar, til þess [
að hjálpa nauðstöddum; þær helga
sjálfa gleðina og skemmtanirnar með
því að láta hvorttveggja þjóna góð-
gjörðaseminni.
þetta er hærra hugsað, en að
„hugsa hátt“ um sjálfan sig, og vera
áhugalaus um velgengni og framfarir
annara. Embættismenn vorir megaþví
ekki lá oss öðrum landsbúum, þó vjer
ætlumst til, að „matur útgangi af et-
anda og sætleiki af hinum sterka“, enda
mega þeir vita, að meiri gleði hefir
hver maður, þegar hann rennir auganu
yfir liðinn tíma, af því, sem hann vinn-
ur fyrir aðra, en af því, sem hann starf-
ar fyrir sjálfan sig.
Fleiri nafngreindir menn höfðu kvart-
að yfir því við oss, að sumum af gjöfum
þeim, sem sendar hafa verið úröðrum
lands pörtum til útbýtingar meðal nauð
staddra í sjávarhreppum Gullbringus.,
hafi ekki verið varið með þeirri hagsýni,
sem unnt hefði verið. Var það sjer-
staklega tekið fram, að fyrir peninga
og ávísanir, sem hafi verið eins góðar
og peningar, hafi korni og kaffi verið
útbýtt hjá kaupmönnum með almennu
söluverði, og að kaupmenn því hafi
hlotið hjerumbil 25 afhundraði af gjöf-
unum, þvert á móti tilætlun gefenda.
Var bent á það, að t. d. rúgur fjekkst
pantaður frá Kaupmannahöfn í haust eð
var, með ö 11 u m áfollnum kostnaði,
200 pd. á 15 kr. 25 a. til 16 kr. (utan
sekks), og kaffi fyrir 80 a. pundið, en
að kaupmenn vorir reiknuðu það þess-
um nauðstöddu þiggendum eins og öðr-
um 188 pund á 19—20 kr., og kaffi á
1 kr. Af því herra biskupinn var nefnd-
ur meðal þeirra milligöngumanna milli
gefenda ogþiggenda, sem ávísuðu gjöf-
um til bágstaddra með þessu verði, á-
litum vjer oss skylt, að leita skýringa
hjá honum. Og með því hann hefir
góðfúslega látið oss þær í tje, fylgja
þær hjer á eptir. Vjer sleppum þar á
móti brjefum þeim til „ísafoldar“, sem
gefið hafa tilefni til brjefsins frá bisk-
upnum, og sem ekki skýra málið frek-
ar, og þess utan fara of langt að því
leyti, að þess er ekki getið, að verzlun
consul Smiths hafi gefið 6 af hundraði
í afslátt af vörum. því við það sannast,
að tjeð verzlun hefir ekki borið nema
19 af hundraði úr býtum af gjöfunum,
auk þess sem hún hefir grætt við það,
að fá vörurnar borgaðar fyrir fram í
peningum og góðum ávísunum.
* *
*
þjer hafið, herra ritstjóri, brjeflega
skýrt mjer frá, að tveir nafngreindir
menn hafi sent yður til prentunar í ísa-
fold hjer um bil samhljóða greinir þess
efnis, að þeim gjöfum til fátækra „hjer
i hreppum sýslunnar og á Akranesi“,
sem mjer hafi verið sendar úr Eyjafirði
og að austan „hafi ekki verið hagtært
[ með hagsýni“, því verzlun consul Smiths
hafi „þvert á móti tilætlun gefendanna"
hlotið 25% af gjöfum þessum; jeg hafi
sem sje fyrir peninga, eða ávísanir, sem
voru eins góðar og peningar, keypt
matvæli hjá Smith með uppskrúfuðu
verði (188 pd rúgs á 19—20 kr.) í stað-
inn fyrir, að kaupa rúg frá Danmörku
beinlínis, 200 pd. rúgs á 16 kr. fyrir
utan sekk; enn fremur hafi jeg ávísað
fátæklingunum tólg og kaffi hjá tjeðri
verzlun með hærra verði, en hvort-
tveggja fæst fyrir, þegar borgað er í
peningum út í hönd. Við þetta hafið
þjer hnýtt nokkrum athugasemdum frá
sjálfum yður.
Jeg hefi áður í „|>jóðólfi“ skýrt svo
ýtarlegafrá, hvernig jeg hef „hagtært“
þeim gjöfum til fátækra hjervið sjávar-
síðuna, sem mjer hafa verið sendar úr
Jfingeyjar- (ekki Eyjafjarðar) -sýslu, án
þess nokkur hafi, svojegviti, fundið að
því; og jeg hef gjört hinum veglyndu
gefendum svo nákvæmlega grein fyrir
því, hvernig gjöfum þeirra hefur verið
útbýtt, án þess þeir hafi látið mig með
einu orði skilja á sjer, að þeim þætti
þeim miður haganlega „hagtært“, að
mjer kom nokkuð óvænt að fá yðar góða
brjef á gamlaárskvöld, en gat þó fljótt
áttað mig á, hvaðan sú alda var runnin.
J>ótt jeg nú ekki kannist við, að jeg
hafi ábyrgð á gjörðum mínum í þessu
efni fyrir öðrum en gefendum og þigg-
endum, skal jeg þó, af virðingu fyrir
yður, herra ritstjóri, og þeim velvildar-
blæ, sem er á brjefi yðar, fara um það
nokkrum orðum.
Að því, er snertir norðangjaþirnar,
þá hafa það mestmegnis verið ávísanir
upp á verzlunarhús í Kaupmannahöfn,
og ein til herra faktors N. Zimsens hjer
í bænum, en lítið annað í peningum, en
ávísun upp á yður frá herra faktor Möller
áAkureyri. Jeg þóttist og þykist enn
heppinn, að hafa getað selt consúl Smith
Kaupmannahafríar-ávísanirnar fyrir fullt
verð, með þeirri skuldbindingu, að borga
þær hjer í matvælum með algengu sölu-
verði og 6% afslætti á vörunum. Af
vottorði því, sem faktor herra consúl
Smith hefur gefið mjer, sjest, að hann
hefir selt rúg fyrir 20 kr., kaffi 1 kr.,
kandis 50 a., tólg 40 a. og bankabygg
32 kr. tunnuna. þetta verðlag held jeg
að hafi verið hjer hið algenga söluverð
um það leyti. En verði það sannað
með rökum, að það hafi eigi verið, hlýt-
ur consúl Smith að borga mismuninn,
sem þá verður úthlutaður einhverjum
fátæklingum. Svo mikið er víst, að ekki
einn einasti fátæklingur hefir þrátt fyr-
ir áskorun mína kvartað yfir því, að
hann hafi ekki fengið fullt fyrir það
krónutal, sem honum var úthlutað. En
hvort hið almenna söluverð, jafnvel á
nauðsynjavörum, gæfi kaupmönnum yfir
höfuð 25°/0 ágóða, umþað getjeg ekki
borið, þó mjer þyki það ólíklegt. Að
senda ávísanir upp á verzlunarhús í
Kaupmannahöfn, virtist mjer ýmsum