Ísafold - 25.07.1879, Qupperneq 4

20
forstöðumaður Gránufjelagsins mundi lækka hót vöru-
verð þótt lestagjaldið væri af numið. Verðmunurinn
á hverri tunnu mundi verða fáir aurar og á sumu t.d.
pundi af járni, ekki hálfur eyrir, og hefi jeg ekki van-
izt þeirri smámunasemi hjá kaupmönnum, að þeir gæti
slíks lítilræðis í útsölunni. Hinu er reynslan fyrir: að
þeir leggja rfflega á fyrir nýjum tollum, sem reyndar
er vorkunn, er þeir verða að greiða tollinn fyrir fram,
en er ósanngjarnt og þyrfti lagfæringar.
Friðriki Stefdnssyni leizt vel á afnám lestagjsldsins;
landssjóður mundi þola það. Kaffi og sykur væri brúk-
unin búin að gjöra að nauðsynjavöru; þvf væri óráð
að tolla það.
Isi'eifur Gíslason var mótfallinn sveitaverzlun.
(Málinu vísað til 2. umræðu með 20 atkv.).
Silfurbergsnáminn í Helgustaðafjalli. Stjórnar-
frv. um að kaupa hann með jörðinni Flelgustöðum til
handa landssj. fyrir 16000 kr. Efri d. setti nefnd í mál-
ið, þá B. Thorberg, E. Kúld og Bened. Kristjánsson.
Nefndin var meðmælt kaupunum og rjeð til, að áreið-
anlegum manni væri falið að vinna námann, með ept-
irliti sýslumanns og gegn ákveðnum hluta af andvirði
þess sem seldist. þá skyldi og bæta inn í frumvarpið,
að jörðinni Helgustöðum skuli fylgja hús og kúgildi.
Fyrsta umræða.
Eiríkur Kúld vitnaði í ferðabækur Eggerts Olafs-
sonar, Olavíusar og Dr. Paijkulls um að náminn mundi
vera mikils virði og einstakur í sinni röð.
Sighv. Árnason var og meðmæltur kaupunum.
Stefán Eiríksson sömuleiðis.
fón Jónsson var mótfallinn því að auka fasteignir
landssjóðsins ; betra væri að landssjóður seldi Suður-
Múlasýslusjóði sinn '/j hluta af námanum. Hættulaust
að fresta málinu 2 ár enn : silfurbergið kynni þá að
verða komið í meira verð og eigandi kynni þá að
verða orðinn fúsari á að selja, er hann sæi, að hann
hefði námans engin not ella. Rangt væri að kalla
ráðgjafann fyrir ísland ráðherra íslands; herra yfir
ráði íslands væri enginn nema konungurinn.
Eiríkur Kúld andæfði þessu. „Ráðherra;‘ og „ráð-
gjafi“ væri haft jöfnum höndum um sama embættis-
mann. I.andsskuldin af parti landssjóðsins af Helgu-
stöðunum væri 30 álnir, en ekkert kúgildi.
Jón Pjetursson var meðmæltur kaupunum. Vildi
ekki setja inn „með húsum og kúgildum“ : of smá-
smuglegt, og seljandi kynni að ganga frá boði sinu
fyrir bragðið. Oþarft að segja „hinn íslenzki lands-
sjóður“; hann þekkti eigi annan landssjóð en Islands,
og fyrir aðra landssjóði ætti eigi alþingi að gefa lög;
því væri nóg að segja: „handa landssjóði“.
Við 2. umræðu lagði
Eiríkur Kúld á móti ýmsum breytingar-tillögum
frá Jóni Jónssyni. ,,Ráðherra“ væri rjettara en „ráð-
gjafi“, sem ætti einungis við, þar sem konungur væri
einvaldur. J>etta mætti lesa í Konráðs orðabók. Selj-
andi gæti eigi haldið eptir húsum og kúgildum, því
landssjóður gæti, sem kaupandi, skipað honum burt
með það.
Landshöfðingi kom með ýmsar skýringar um málið.
Jón Hjaltalín var meðmæltur kaupunum. Úr því
að þinginu hafði legið við 1875 að kaupa það, sem
hjer væri í boði, fyrir 27000 kr., væri líklegt að það
horfði nú eigi í það fyrir 16000. J>ótt silfurbergið væri
eigi skoðað öðruvísi en sem kalksteinn, væri það mjög
mikils virði, þrefalt drýgra en almennur kalksteinn ept-
ir þyngd og fyrirferð. í annan stað væri silfursteinn-
inn hafður í optisk verkfæri, og loks væri mjög falast
eptir honum á náttúrugripasöfn. Frakkar hefðu árið
1832 tekið 3 skipsfarma af silfurbergi þessu og selt
vægu verði út um allt Frakkland og þ>ýzkaland, og
þaðan hefðu molar komizt til Khafnar. J>að riði á, að
sprengja eigi bergið með púðri, heldur með fleygum.
Eggert og Bjarni væri of gamlir til að vitna í nú, Paij-
kull reyndar ekki, en flest, sem hann segði, væri hreint
þvaður ; þó væri fróðlegt sem hann segði um silfur-
stein einn i Khöfn, sem væri 176 pd. og kostaði 4000
rd. Annars væri hvorki neitt að græða á því, sem
nefndin hefði sagt, nje á ritum frá síðari timum um
þetta efni, nema Frakka. Jörðina væri sjer minna um
að kaupa með.
Jón Pjetursson var hræddur um, að þegar útlend-
ingar heyrðu af orðum Hjaltalíns, hver auðsuppspretta
náminn væri, mundu þeir bjóða landsjóðinn frá, ef
seljandi annars gæti gengið frá kaupunum, en það mundi
hann geta, ef bætt væri inn í „með húsum og kúgildum“.
St. Eiríksson var á öðru máli.
Jón Jónsson hjelt fram breytingartillögum sínum.
Fyrirtæki, sem hið opinbera eitt hefði stjórn og um-
sjón yfir, blessuðust optast illa. Konráð nefndi eigi
„ráðherra11, heldur ,.stjórnarherra“. „Ráðherra“ væri
sama sem „konungur“. Hann vildi helzt gefa bæði
kost á kaupi og sölu á námanum.
Eiríkur Kúld kvað engri átt ná, að skilja „ráð-
herra“ um konunginn. Steinninn, sem Paijkull gæti
um, væri 160 pd. og kostaði 400 rd. (ekki 4000 rd.,
eins og Hjaltalín hafði sagt).
(Við atkvæðagreiðsluna var hrundið öllum breyt-
ingar-tillögum Jóns Jónssonar).
-— Við 3. umr. í efri deild var enn þráttað um
orðin „ráðherra“ og „ráðgjafi“, og nokkrar orðabreyt-
ingar. Frumvarpið síðan samþykkt með g atkv.
— I neðri deild lagði enginn verulega á móti
kaupunum.
Varaforseti {Gr. Th.) hafði eptir Johnstrup, að nám-
inn mundi eiga fáa líka, og að svo gæti farið, að mjög
yrði sótzt eptir silfursteininum, sem hafður væri með-
al annars í stóra sjónauka. Náminn væri eins og menja-
gripur, er í ætt gengur; það þykir leitt að láta hann
ganga úr ættinni þótt gagn hans sje eigi mjög mikið.
Johnstrup t. d. rjeði frá að láta vinna námann nema
svo sem 6. hvert ár.
Arnlj. Olafsson óttaðist, að seljandi kynni að ganga
frá kaupunum fyrir það, að efri deildin hefði bætt inn
í, að hús og kúgildi skyldu fylgja.
Varaforseti hjelt að ekki væri hætt við því, úr því
hann byði nú fyrir 16000 kr. það sem hann hafði
viljað fá 27000 kr. fyrir fyrir nokkrum árum. það
væri ef til vill gott ráð, að kaupin drægist 2 árin enn,
úr því verðið væri allt af að lækka.
H. Kr. Friðriksson kvað rjettast að viðlagasjóður-
inn keypti námann.
Landshöfðinginn þóttist viss um, að þetta, sem efri
deild hefði bætt inn í frumvarpið, mundi eigi spilla
kaupunum.
(Frumvarpið var fullrætt í neðri deild og afgreitt
óbreytt sem lög frá þinginu 19. þ. m.).
Sveitarstjórnarlög. I.agafrumvarp um breyting
á sveitarstjórnartilskipun 4. maí 1872, 19., 28. og 29. gr.,
frá Sighv., Asgeiri og Stefáni Eiríkssyni, þess efnis,
að „niðurjöfnun hreppsgjalda eptir efnum og ástandi á
alla þá, sem lögheimili eiga í hreppnum, skal gjörð á
tímabilinu frá 20. sept. til 10. oktbr. ár hrert“. Niður-
jöfnunarskráin liggi síðan til sýnis 3 vikur og innan
annara 3 vikna skal kæra niðurjöfnunina fyrir hrepps-
nefndaroddvita. „I hverri sýslunefnd skal auk sýslu-
manns, sem er oddviti nefndarinnar, vera 1 maður úr
hverjum hreppi sýslunnar, sem til þess er kjörinn“.
þriggja manna nefnd, sem efri deild setti í málið, þeir
Sighvatur, Bergur Thorberg og Bened. Kristjánsson,
aðhylltist breytingarnar að efni til.
Ritstjóri: Björn Jónsson, cand. phil.
Prentað með hraðpressu ísafoldarprentsmiðju.