Ísafold - 15.08.1879, Blaðsíða 3

47
þórarinn Baðvarsson vildi færa upp aptur bráða-
birgðauppbótina handa fátækum brauðum, og fjölga
aptur ölmusunum við prestaskólann. f>að getur þó víst
enginn neitað því, að það er hart, að prestaskólanum
skuli eigi vera ætluð nema ein ölmusa af landssjóði,
en læknaskólanum 3 ölmusur, og vita þó allir, að em-
bættin, sem prestar fara í, eru 6 til 7 sinnum fleiri en
læknaembættin, og þó er prestaskólanum ætlað minna
fje af landssjóði. þ>að er sannast að segja, að nefnd-
inni hafa verið mislagðar hendur í þessu efni, og verð
eg næst að ætla, að henni hafi orðið þetta af ógáti,
eða að þetta sje prentvilla í nefndarálitinu, þannig að
1 hafi staðið fyrir 7. •— þ>á vildi hann og að alþýðu-
skólinn i Flensborg fengi meiri styrk. Gullbringusýslu
er hin fjölmennasta eða fjölbyggðasta sýsla á Suður-
landi, og þar þörf á margfaldri menntun og tvöföldum
-styrk við það, sem annarstaðar. Víðast hvar við sjáv-
arsíðuna er fátækt mikil og örbirgð, og menntun manna
í mikilli deyfð. Jeg er því viss um, að ef framsögu-
maður hugsar sig um, þá mun hann sjá, að það er
rjett, að sjóplássin fái ríflegri styrk en sveitahjeruðin
til menntunar sjer. Jeg ætla að minnast lítið eitt á 14.
gr. nefndarfrumvarpsins: „Til vísindalegra og verklegra
fyrirtækja .... 4000 kr.“. Litlar eru tekjur íslands
og lítið megnar það; það er sjálfsagt; en slík upphæð
í slíkum tilgangi er sama sem ekkert. Jeg skal fús-
lega gefa nefndinni eptir, að sumt af því fje, er lagt
hefir verið til vísindalegra og verklegra fyrirtækja,
hefir ef til vill eigi verið sem heppilegast varið ; en
eg verð þó að ætla, að þessi upphæð sje svo lítil, að
það taki engu tali. £>að er kunnugt, að þeir sem vilja
rita, verða að kosta ærnu fje til, ef þeir hyggja á að
gefaútbækur; bækur eru svo lítið keyptar hjer á landi
af því fólksfjöldinn er svo lítill. Og það er verkleg
fyrirtæki snertir, þá vil jeg spyrja, hvað það er, sem
stendur íslendingum svo mjög fyrir þrifum sem það,
að þeir eru illa að sjer í öllu verklegu. Hversu mik-
ið fje, hversu margar þúsundir króna ganga út úr land-
inu, sakir þess að menn eru hjer svo illa að sjer í öll-
um iðnaði?
Guðm. Einarsson: Eg hefi heyrt langar ræður í máli
þessu bæði í gær og í dag, og get jeg sagt hið sama
um ræður þessar sem strákurinn sagði við prestinn, að
„hann prjedikaði það úr sjer síðari hluta ræðunnar, sem
hann prjedikaði í sig hinn fyrra hlutann11. jþað er nú
búið að tala bæði með og móti ýmsum atriðum máls
þessa. Jeg fjellst á, að ölmusunum til prestaskólans
yrði fækkað frá því, sem stungið er upp á í stjórnar-
frumvarpinu, einmitt af þvi, að haft er á orði í stjórn-
arfrumvarpinu að lengja kennslutímann á prestaskólan-
um um 1 ár, þannig að hann verði nú 3 ár. f>etta álít
jeg verða til þvergirðingar og stýflu fyrir þá, sem á
skólann ganga, og gildir mig það einu, meðan ekki
lítur út fyrir, að presta kjörin taki miklum bótum. p>að
er ekki til mikils, að vera að hvetja menn til að ganga
prestaskóla-veginn meðan fullur þriðjungur presta hafa
að of litlu að hverfa á eptir. Vjer Bessastaða-menn
sýnum það, að vjer getum margir hverjir staðið sóma-
samlega f stöðu vorri, þótt vjer höfum minni lærdóm
en nú er sagt að þurfi til þess að vera prestur. Ef
það væri tekið fram, að kennslutíminn á prestaskólan-
um skyldi vera að eins 2 ár, eins og hingað til hefir
átt sjer stað, þá mundi eg mæla með því, að ölmusun-
um yrði fjölgað; því að það er í raun rjettri nauðsyn-
legt að hjálpa prestaefnunum sem mest, því full þörf
er á prestum. — þ>að hafa komið fram mótbárur gegn
því, að færa upp ölmusurnar við latínuskólann. En eg
verð þvert á móti að álíta það brýna nauðsyn. |>að
er nauðsynlegt, að hjálpa fram gáfuðum unglingum,
sem eru fátækir, því að það er sorglegt, ef þeir eigi
komast áfram. Skólavegurinn er dýr, og er það sann-
arlega hart, ef þing og iandsstjórn kemur eigi á miðja
leið móti fátækum og gáfuðum ungmennum, og rjettir
þeim hjálparhönd. — J>að er snertir breytingar-uppá-
stungu síra P. P. um að skáldunum tveimur sje veitt-
ur styrkur úr landssjóði, þá skal jeg taka það fram, að
jeg elska skáldin, og öll hin fögru og sönnu vísindi, og
virðist mjer það skylda þjóðarinnar, að styrkja og efla
alla þá, er að þeim vísindum styðja og að þeim vinna.
— J>á kem jeg til kvennaskólanna. E. A. sýndi hlut-
fallið á milli þess, er kostað væri til latínuskólans, og
hins, er kvennaskólunum væri lagt; en jeg er þó á
nokkuð annari skoðun en þingmaðurinn í þessu efni.
J>að er sjálfsögð skylda, að styrkja allar þær stofnanir,
sem einstök fjelög og einstakir menn hafa stofnað, þau
fyrirtæki, þar sem einstakir menn hafa lagt fram alla
krapta sína og öll efni sín. Slíkum mönnum á að sýna
alla þá aðstoð og hjálp, sem auðið er, því að slíkt
verður til þess að hvetja einstaka menn og þjóðina i
heild sinni til gagnlegra og nytsamra fyrirtækja. í
þessu tilliti tek jeg fram kvennaskólann í Reykjavík ;
fátæk hjón hafa orðið til að stofna skóla þennan, og
má að mestu leyti þakka hinni ötulu framgöngu og
fylgi þessara hjóna og einstakra höfðingsfrúa hjer í
bænum, að skólinn er kominn svo vel á veg sem hann
nú er kominn. þá er skólinn í Flensborg. Eru mörg
dæmi slíkrar rausnar og höfðingskapar, sem manns þess,
er þann skóla stofnaði eingöngu af eigin efnum? Að
þess konar stofnunum á að hlynna á allan hátt.
Eggert Gunnarsson: pað gleður mig að heyra, að
hinir háttvirtu þingmenn, sem talað hafa, eru á sömu
skoðun og nefndir, og fallast á, að stefna hennar sje
rjett, að styðja að almennri menntun og verklegri fram-
för meir en gjört hefir verið. í tilefni af því, sem
hinn háttvirti framsögumaður tók fram viðvíkjandi
kvennaskólanum í Eyjafirði, þá vil jeg geta þess, að
skýrsla um ástand og efnahag skólans liggur á lestrar-
salnum, og reglugjörðina fyrir hann, samþykkta at
landshöfðingjanum, skal jegleggja fram á lestrarsalinn.
pað er sannarlega gleðilegur vottur um vaxandi
hug til sannra og verulegra framfara hjer hjá oss, að
löggjafarþing vort er búið að taka að sjer að styðja
menntun kvenna, ogjafnvel þótt enn eigi sje lagt fram
stór-fje þeim til menntunar eins og karlmönnum, erjeg
sannfærður um, að það mun mjög svo mikið hvetja
kvennþjóð vora til sannra framfara og menningar, þeg-
ar hún sjer, að sú skoðun er farin að ryðja sjer til
rúms, að menntun hennar sje engu síður nauðsynleg
en karlmannanna, og að menn nú eru farnir að vilja
unna kvennþjóðinni þess rjettar, er henni lengi hefir
verið synjað um. Og þar sem jeg þykist viss um, að
hinir háttvirtu þingmenn kunna að meta hinn þýðing-
armikla verkahring kvenna, og kannast við, að mæð-
urnar vanalega leggja hinn fyrsta grundvöll til mennt-
unar barnanna, og þannig leggi hina fyrstu undirstöðu
til sannrar alþýðumenntunar, þá efast jeg eigi um, að
hin háttvirta deild samþykki, að verja fje því, sem
stungið er upp á til menntunar kvenna, og sjeu sann-
færðir um, að fje þvi er vel varið fyrir land og lýð,
alda og óborna.
þorlákitr Gnðmundsson: Af þvi framsögumaður
minntist á 3 barnaslcóla í Gullbringusýslu nfl. í Flens-
borg, Yatnleysustrandarhreppi og í Gerðum í Garði,
þá vil jeg bæta við hinum fjórða, barnaskólanum á
Seltjarnarnesi. (Framsögumaður: pað er rjett, honum
gleymdi jeg!). í Stjórnartíðindunum er skýrsla um
þennan skóla, sem nú á sitt skólahús og er í öllu tilliti
i góðu standi. Jeg vil og minnast lítið eitt á kvenna-
skóla, sem jeg álít mjög gagnlega og nauðsynlega, og
er það nú orðið almennt viðurkennt, að þetta sje eitt