Ísafold - 31.12.1879, Blaðsíða 3

127
jarðamatið síðast, þegar matsnefndar-
menn sátu kyrrir í Reykjavík, kostað
landið 16721 kr. 70 a. (opið brjef i.apr.
1861), þá mundi kostnaðurinn nú verða
tífaldur með þeirri aðferð, sem utanþings-
skattanefndin stakk upp á, og sem væri
hin eina rjetta, sem sje, að matsnefnd-
armenn ferðuðust sjálfir um allt land í
fleiri sumur, — og mundi ekki veita af
15—20 sumrum, eptir því sem átti sjer
stað í tíð Árna Magnússonar (1702 til
1712). En væri það tilvinnandi fyrir
landið, að kasta út 150000—200000 kr.
til þess annaðhvort enga nýjajarðabók
að fá, eða þá eitthvert mat, sem menn
aptur vilja breyta á 10—20 ára fresti ?
Og væri þessum kostnaði, eins og fyr,
jafnað niður á jarðarhundruðin, mundi
einhver æja.
Nei! eins og ástatt erhjáoss, virð-
ist rjettast, þar sem jarðir annaðhvort
hafa stórum batnað eða stórum gengið
af sjer, að gefa þá, samkvæmt tillögu
alþingis í álitsskjali sínu 1859, lands-
stjórninni, þarsem jörð þykir mikið of
lágt metin, og jarðeigendum, þar sem
hún þykir mikið of hátt metin, kost á,
að láta meta jörðina um til dýrleika
upp á eiginn kostnað. En um allt land
og yfir höfuð mun nýtt mat bæði óþarft
og sjer í lagi of stopult og ofkostnað-
arsamt.
Enginn hefir hjer á landi, það vjer
til vitum, ætlað kaupmönnum vorum
aðra eins ósanngirni og greindarleysi,
eins og landshöfðinginn og síra þórar-
inn Böðvarsson á alþingi í sumar eð var.
jpegar rætt var um lagafrumvarpið um að
af nema lestagjaldið, fullyrtu báðir, að
kaupmenn einir myndu hafa hag af
þessu, því eltki þyrfti að búast við, að
þeir seldu neinn varning, hvorki korn,
steinkol, salt nje timbur einum eyri
vægar fyrir það, þótt lestagjaldið, sem
t. d. á salti nemur 15—25 af hundraði
af innkaupsverðinu, væri af numið. Sömu
menn fullyrtu jafnframt, að brennivín
myndi hækka í verði hjer á landi að
tiltölu við tollhækkunina, og erum vjer
þeim sammála um það. En ef hitt er
rjett, að kaupmenn vorir setji hverja
vöru upp við tollhækkun, en aptur á
mót ekki niður við toll-lækkun, — þá
viljum vjer að vísu ekki rengja hina
háttvirtu menn, sem þetta fullyrtu, því
þeir munu hafa vitað hvað þeir sögðu,
mennirnir þeir, — en verðum þó að segja
svo mikið, að eptir því eru íslenzkir
kaupmenn öðruvísi lagaðir, en aðrir
kaupmenn, og enda öðruvísi, en aðrir
menn. Síra þórarni láum vjer engan
veginn þessa skoðun hans, en lands-
höfðinginn hlýtur eptir þessu að álíta
verzlun vora, sem fyllstu einokunarverzl-
un, því hvergi gæti þetta hugsazt, nema
þar, sem einokun á sjer stað. En þá
er óskiljanlegt, að hann skuli ekki þeg-
ar hafa sýnt einhvern lit á að koma
öðru lagi á verzlunina.
Ef allt um þrotnar, og sú verður
reyndin á, að afnám lestagjaldsins eng-
in áhrif hafi hvorki á verðlag á salti,
kolu'm, timbri og annari þungavöru, nje
heldur á þeim innlendu vörum, sem út
eru fluttar í skipum, er koma hingað
til lands með eintóma seglfestu, t. d.
spönskum skipum — ef pau sjást eptir-
leiðis — er sækja hingað saltfisk, ensk-
um, er sækja fje á fæti og hesta, þá
er altjend það neyðarúrræði eptir, að
taka lestagjaldið upp aptur, og væri þá
ef til vill, rjettast að hækka það, segj-
um um helming, ef það sannast, að
kaupmenn vorir gjöra engan mun á,
hvort það er nokkuð eður ekki neitt.
þ>að er á valdi kaupmanna, hvort lesta-
gjaldið á að verða af numið um aldur
og æfi, eður eingöngu sem tilraun um
stundarsakir. f’ótt aptur svo færi, að
spádómur landshöfðingjans og síra J>ór-
arins ekki rættist í þetta eina skipti,
þá trúum vjer þessum heiðursmönnum
til þess, að vilja vinna það til, að vera
í tölu minni spámannanna, ef landsbú-
ar fá korn, kol, salt 0g timbur með
vægara verði að tiltölu, en áður.
-— (Úr brjefi úr Húnavatnssýslu).
„— — Nú er kvennaskóli Húnvetninga
kominn á fót á Undirfelli; kennir síra
Hjörleifur það bóklega, en kona hans
og systir það verklega,eru þegar komnar
á skólann 7 eða 8 stúlkur. Vetrinum er
skipt í 3 parta.til þess þeim fátækari verði
hægra að kosta sig, því engin er skyld
til að sækja skólann lengur en þriðjung
vetrar; enda komast með þessu móti
fleiri að. Reglugjörð er samin fyrir
skólann til bráðabirgðar, sem síðar mun
verða lögð fyrir sýslunefndina. — Tíð-
in hefir í haust verið mjög stirð, ein-
lægar úrkomur, ýmist íjúk eða rigning-
ar, og opt sama sólarhringinn stórrign-
ing og gaddur; hagar eru því orðnir
mjög ljettir, og hross farin að slá sig,
víða sótt í lömbum, síðan þau voru tek-
in, en óvíða bryddir enn sem komið er
á bráðapest. Heyskapur varð á end-
anum víðast hvar í meðallagi sökum
hinnar góðu nýtingar, þó snöggt væri;
taða reynist mjög vel og gjöra kýr á-
gætt gagn ; en sumstaðar hafa þær ekki
þolað hana. — — Verzlunin var hjer í
sýslu mjög bág í haust, sjer í lagi þar
kaupmenn máttu heita matarlausir.
þ>að eina skip, sem kom, flutti að eins
40—60 tunnur af alls konar kornvöru,
hitt var sandur og brennivín ; þarámóti
gengu kaupmenn ríkt eptir að ná í fje,
að líkindum upp í skuldir. Er jeg því
hræddur um að hjer verði matarskort-
ur í vetur, ekki sízt ef skip skyldu
koma seint í vor sökum ísa. — Dýrt
þykir oss Húnvetningum að ferðast
með Díönu, þegar fargjaldið er, eins
og í sumar eð var, reiknað jafnt og til
ísafjarðar austan fyrir og eins 'og til
Akureyrar vestan fyrir. Sjóferðin kost-
ar oss með þessu móti miklu meira, en
landferðin, svo ekki munu Húnvetning-
ar framvegis, með þessari tilhögun,
nota gufuskipsferðirnar. Utgjörðarmenn
skipsins skaða sig með þessu, eins og
hægtværiað sýna reikningslega — -—“.
— (Úr brjefi úr Dalasýslu). „---------
Hjer er í fæðingu tilraun til að koma
á samskotum, til að stofna kvenna-
skóla í Stranda-, Dala-, Snæfells- og
Mýra-sýslum, og er síra Jakob á Sauða-
felli frumkvöðull hennar og því næst
síra Jón í Hjarðarholti. Hugsunin er
meðfram komin af því að menn vilja
losna við framlag til Reykjavíkur
kvennaskóla.-------Heyafli varð hjer
vestra í betra lagi, fiskiafli í góðu lagi
eptir sem hjer er titt, verzlun á Brák-
arpolli góð, en fremur þvingandi á
Borðeyri og Stykkishólmi. Verzlun
við Búðir og Olafsvík hefir það við
sig, að hún þykir ekki nefnandi, svo
vond er hún.
Eitt af þvi, sem íslendingum þótti
bæði að fornu og langt fram eptir
öldum til lista lagt, var frækni og orka
líkamans. þ>að þarf ekki að vitna í
sögurnar. Allir þekkja (xunnar og Gretti,
Skarphjeðinn og Björn Hítdælakappa,
Gísla Súrsson og Kára. f>að þarf
ekki að fara lengra til baka en til
Hafnarbræðra, Jóns og Hjörleifs, J>or-
steins Guðmundssonar í Krossavík, síra
Benjamins á Völlum og mýmargra, sem
útskrifaðir voru úr Hóla-, Skálholts-,
fyrri Reykjavíkur- og Bessastaða-skól-
um. Sje það rjett, sem sannorðir menn
hafa fyrir satt, að J>orsteinn í Krossa-
vík hafi stokkið jafnfætis upp á axlar-
háan garð með vættarstein í fanginu,
þá er það fullt eins vel hlaupið, eins
og að stökkva hæð sína í öllum her-
klæðum; sje það satt, að sira Benjamín
hafi kippt tveim mönnum, er hjeldu
hver í annan, upp úr vök á Hjeraðs-
vötnunum með annari hendi — sjálfur
stóð hann á skörinni —; sje það satt,
að Snorri heitinn Björnsson á Húsa-
felli (f 1803) hafi blindur og áttræður
látið stein upp á bæjarvegg, sem Espó-
lín, „er ekki mátti styrkan kalla, nema
í frekara meðallagi", gat að eins kom-
ið ofan af veggnum, þegar hann var
upp á sitt hið bezta; — sje það satt,
að þeir Brynjúlfssynir Jón og Snorri,
bræður Dr. Gísla, hafi hent sig eins
langt eins og Skarphjeðinn á Markar-
fljóti forðum; — og sje það satt, að
síra Pjetur prófastur á Víðivöllum hafi
snúið niður fullorðið manneygt naut,
o. m. fl., sem til mætti tína, — þá þarf
ekki fleiri vitnanna við um lag og orku
sumra íslendinga fyrir minna en manns-
aldri síðan. Glímur, fangbrögð, knatt-
leikar og önnur leikfimi var fram eptir
öldunum í heiðri höfð hjer á landi og
mest hjá þeim, sem mesta höfðu mennt-
unina, skólagengnum mönnum. í fiski-
verum vorum tíðkuðust fyrir 30—40
árum bændaglímur í landlegum; nú er