Ísafold - 09.04.1880, Blaðsíða 3

35
um, þar sem menn hafa ekki sama van-
traust á pappírspeningum, eins og á
íslandi. þ>arf þá heldur enginn að kvíða
fyrir seðlum Norðurlanda, þegar enginn
samningur er um það, og er íslending-
um þá, eins og nú, innanhandar að hafna
dönskum eðanorskum pappírspeningum.
þ>ví til sönnunar, að enga samninga þarf
Itil að gjöra góða seðla gjaldgenga með
fullu verði í hverju landi sem er, skal
jeg geta þess, að enskar bankanótur
ganga fullt eins vel fyrir utan Bretland,
eins og enskt gull (Sterling), og að seðl-
ar Skáneyjarbanka í Svíþjóð (Skánes
enskilda bank) ganga í Kaupmannahöfn
fullu verðijafntogdanskir seðlar og gull.
Jeg hefi með vilja tekið til svo lága
upphæð í fyrstu, af því meiningin er
að eins sú, að leggja fyrir almenning
sýnishorn af banka eptir samansteyptu
dönsku og Vesturheimssniði. Neyddist
jeg til að taka bankaveðið með í reikn-
inginn, af því verzlun íslands er svo
bágborin og öllu fremur, að minnstakosti
framan af, líklegri fyrir að flytja peninga
burt úr landinu, en inn í það. Með jarð-
irnar, og sjer í lagi opinberar jarðir, fer
hún síður langt. Nægir þetta sýnishorn,
til þess að benda á, hvernig auka má
peningamagn í landinu allt að þriðjungi,
án þess að stofna lánstrausti landssjóðs
í nokkurn vanda, og jafnframt—en það
er höfuðatriðið — ljetta hverjum, sem
nokkuð hefir við að styðjast, að fá bráða-
birgðalán. Kæmi sá tími, að landið
hefði banka þess um kominn, að halda
opnur (Folio) handa hverjum, sem geyma
vill peninga sína gegn dagvöxtum, þá
yrði enn þá hægra um vik, en sjálfsagt
er það, að hver banki verður að vera
viðbúinn að greiða varðveizlufje af hendi
án uppsagnarfrests, þótt sparisjóðum
haldist hitt uppi.
Rjett er að byrja smátt; altjend má
færa út kvíarnar. En gæfi Guð landinu
nokkur góð ár, landsbúum nokkuð meiri
sparnaðarlöngun og með því bæði vilj-
ann og máttinn til þess að losast úr
kaupstaðarskuldum, kæmist verzlanin
jafnframt smámsaman í annað horf, svo
peningar, hvort það er gull, silfur eða
seðlar, yrði almennur kaupeyrir, þá
myndi banki, líkur þeim, sem bent hefir
verið á, fá meiri vöxt og viðgang, en
nokkurn varir. íslendingar hafa hrekkj-
azt á seðlum, og eru hræddir við papp-
írspeninga. En — hvað er ull, tólg, salt-
fiskur, o. s. frv., sem nú er almennur
kaupeyrir, annað en óhaganlegt og ó-
handhægt peningavirði, með reikandi
og óáreiðanlegu verðlagi? J>á eru seðl-
ar, sem ganga pari (að jöfnu við gull)
eða mikið betri kaup- og gjaldeyrir.
Ullarpundið, sem varningur, er óviss
eign, þangað til jeg veit, hvað jeg fæ
fyrir það í peningum; því þó jegfái 2/3
punds kaffis fyrir það, þá veit jeg þó
ekki hver eign mjer er í því, nemajeg
viti einnig, hvað kaffið kostar minnst,
en af þvi skilningstrje hafa íslending-
ar aldrei etið'
þótt jeg ekki vilji taka svo djúpt í
árinni, að segja að umbót á verzluninni
sje einkum komin undir góðum banka,/
þá dirfist jeg þó að segja svo mikið,
að hann myndi styðja talsvert að betri
verzlun, með því að ljetta og liðka pen-
ingahreyfinguna í landinu, gefa mönn-
um kost á að brúka peninga meira, en
varning minna í beinlínis viðskiptum
sínum, hjálpa kaupmönnum til þess að
hafa peninga á boðstólum, með því að
afgreiða ávísanir og víxla fyrir þá, —
sem sparisjóður Reykjavíkur ekki hefir
treyst sjer til — o. fl. það fer ekki hjá
því, þótt ísland sje fátækt, að bæði hjá
einstökum mönnum, og í opinberum
sjóðum liggja peningar arblitlir; þetta
sýndi sig bezt við peningabreytinguna
síðustu frá dölum í krónumynt; fjárhags-
stjórn Dana veit bezt, að þá komu þeir
í hundruðum þúsunda úr skotunum. Fáist
góður og áreiðanlegur landsbanki, sem
gefur góðan árságóða, þá sannast, hvort
þeir koma ekki á kreik. En banki má
ekki binda peningana í kgl.skuldabrj efum
og jarðaveðum, heldur lána þá út gegn á-
vísunum og víxlum áreiðanlegra manna—
og þá þekkir hver góð bankastjórn—•
gegn handfengnu veði, góðum verð-
skjölum, vöruforðum og borgunartrygg-
ingu vissra manna, eins og sparisjóður
Rvíkur gjörði framan af, en sem hann
nú kvað vera hættur.
Kaupmannahöfn í febr. 1880.
L.
Giunnlaugs saga ormstungu,
GEFIN ÚT AF Dr. JÓNI þORKELSSYNI.
Saga þessi er alkunn, og eigi allsjaldan
áður gefin út, eins og útg. sjálfur getur um
í formálanum, og virðist því sem ekki hefði
verið bráð þörf á útgáfu hennar nú að nýju.
En þess ber að gæta, að hinar eldri útgáf-
urnar eru svo lagaðar, að þær eru fæstar í
höndum Islendinga og eigi ætlaðar þeim.
Útgáfan 1775ereigi beinlínis ætluð almenn-
ingi á Islandi, þar sem henni fylgir bæði lat-
ínsk útlegging og allöng ritgjörð á latínu um
»danska tungu«, 0. s. frv., er það hvort-
tveggja, að sú útgáfa þurfti umbótavið, enda
mun lítið orðið eptir af henni. Onnur útgáf-
an, sem beinlínis er ætluð Islendingum, er í
2. bindi af Islendingasögum, Kaupmannahöfn
1847, og er hún þar gefin út með hinni al-
kunnu vandvirkni Jóns heitins Sigurðssonar.
það rjeði að líkindum, að þær sögur væri í
höndum margra alþýðumanna hjer á landi,
en eru þó ef til vill eigi í höndum eins margra
og óskandi væri. Oss dettur því eigi í hug,
að segja, að útgáfa þessi sje með öllu óþörf,
en hitt verðum vjer að játa, að vjer hefðum
heldur óskað, að útg. hefði heldur varið tíma
sfnum til að gefa út einhverja aðra sögu, sem
meiri þörf var á að gefa út, og sem meiri fróð-
leik hefir að geyma um sögu lands vors forn-
öld vora og forna háttu, en Gunnlaugs saga,
sem lítið er á að græða í þeim efnum; vjer
viljum til nefna t. a. m. Laxdælu.
Vjer skulum fúslega játa, að útgáfa þessi
er vel úr garði gjörð að öllu þvf, er snertir
fráganginn af hendi prentarans og kostnaðar-
mannsins. Dr. Jón þorkelsson er þvf næst
of kunnur að lærdómi, elju og alúð við rit-
störf, til þess að nokkur efi geti á því leikið,
að hann hafi vandað allan frágang á textan-
um, eptir því sem hann ætlar sannast ogrjett-
ast. Hann hefir ritað texta sögu þessarar því
nær orðrjettan upp eptir útgáfunni 1847, og
er það rjett, þar sem handrit það, sem lagt
er til grundvallar fyrir þeirri útgáfunni, er
hið bezta, sem til er. Hann hefir að eins
tekið fáein orð af orðamuninum neðanmáls,
sum að óþörfu, þar sem textinn sjálfur er
rjettur, t. a. m. bls. 2I22; þarertekið »fœra«
úr orðamuninum í stað »vér fœrum* í textan-
um. Eins er um. orðið »lögsögzimaðn bls 9s
og 3114 fyrir nlögmaðrt; með því að þessum
orðum er einatt blandað saman í fornum
handritum, og ef ástæða er til að breyta
tlögmaðr« í nlögsögumaðr« á þessum tveimur
stöðum, sem þó stendur í bezta handritinu
og elzta, þá er eins ástæða til að breyta því
og á þriðja staðnum, bls 2224, þótt það þar
standi og í öðru lakara handriti. Að öðru
leyti virðist oss óþarft og gagnlaust í slíkri
útgáfu, að vera að geta um ýmsan orðamun,
sem þó er eigi tekinn upp í textann, hvorki
í þessari útgáfunni nje útgáfunni 1847, og er
eigi heldur þess verður. Slfkt gjörir að eins
bókina stærri, og fipar fyrir lesendum.
Viðvfkjandi stafsetningu á útgáfu þessari,
skal þess getið, að vjer finnum eigi ástæðuna
fyrir sumu í henni; t. a. m. að hafa/f, þar
sem vanalega er ritað jú, og rita t. a. m. oft,
eftir, aftr, skifta, 0. s. frv.; því að þótt sá
ritháttur finnist í »ýmsum« skinnbókum, er
það eigi næg ástæða, úr því pt er miklu al-
mennara og tíðara, og samkvæmara reglum
málsins ; og úr því útg. ritar t. a. m. skifta
o. s. frv., hví hefir hann þá eigi ft alstaðar,
ogritar t. a. m. »keyft« bls. IO17 ogþarfram
eptir götunum, því að framburðurinn hefir
þó verið hinn sami á þessum stöfum í skipta
0. s. frv., og í #keypt«, eins og hann er enn.
2. persóna í fleirt. sagna er látin enda áið,
en hingað til hefir verið svo litið á, sem þessi
ending hafi reglulega verið it í fornmáli voru,
enda kemur útg. með enga ástæðu fyrir breyt-
ingu þessari. f>að virðist öldungis óþörf breyt-
ing, úr því rithátturinn er lagaður eptir því,
sem ætlað er að almennast hafi sagt verið
og ritað.
þriðja atriðið er það, að alstaðar er ritað é
þar sem vjer nú nefnum je, og ber útgefand-
inn það fyrir, að það sje »ætlan sfn, að þetta
hljóð hafi upphaflega verið breitt (langt) e«.
Hve nær var þetta nupphaflega ?« er það á
13. öldinni? og hver er ástæðan? þetta er
reyndar eigi ný kenning. Munch og Unger
komu meðhanal847 í »Ðct oldnorske Sprogs
eller Norronasprogets Granmiatik«. Að þetta
hafi verið og sje enn langt hljóð, er rjett að
nokkru leyti, en grannir hljóðstafir getalfka
verið langir, og fláir stuttir á hinn bóginn.
Vjer getum alls eigi sjeð, að þjer, mjer o. s.
frv. sje lengra en »er«, »vcn, »ber« o. s. frv.,
»hjela« lengra en »fela« eða »stela«, eða er til
að mynda »ek« í fyrsta vísu-orði vísunnar á
17. bls. styttra en »mér« í síðasta vísu-orði
sömu vísu; eða hvort er »hjer« lengra en »verðr«
í vísuorðinu.
»Hjerverðr þröng dþingú (Njála, kap. 59).