Ísafold - 09.04.1880, Blaðsíða 4

36
Enda lengist enginn hljóðstafur í neinu máli
af undangangandi,heldurafeptirfarandi sam-
hljóðanda ■ tvöföldum (positio).
Vjer ætlum það fullsannað, að þetta »é« iitg.
sje rjettast ritað «je« í fornritum vorum, því
að þegar í fornum bókum er þetta hljóð ein-
att ritað »ie« (— je), og það er sönnun þess,
að þá að minnsta kosti hefir hljóð þetta ver-
ið orðið fullskýrt (sjá t. a. m. Erumparta ís-
lenzkrar tungu, bls. 39—40), og þennan rit-
hátt hefir prófessor Konráð Gíslason tekið
upp í Njálu. |>að gefur hverjum einum að
skilja, að þetta »é« er allt annars eðlis en hinir
fláu hljóðstafirnir, á, ó, v, o. s. frv. Að skrifa
þurfi féri=fœri (í 6. vísu-orðinu í vísunni á
16. bls.) af því að það á að vera hending við
»hjer« er oss óskiljanlegt. Vjer ætlumþenn-
an rithátt misskilning einn. Annaðhvort er
að rita beinlínis eptir handritinu, »c« eða
(ie==) jc, eptir því sem handritið hefir, eða
þá rita annaðhvort alstaðar »e« eða alstaðar
»je«; þetta stryk yfir »e« getur aldrei annað
orðið en band.
Auk þessa, sem vjer höfum þegartalið, er
enn ýmislegt í stafsetningu sögunnar, sem
vjer verðum að telja óvíst að svo ætti að rita.
En það yrði allt of langt mál í blaðagrein.
Annað athugavert aðalatriði í útgáfu þess-
ari er frágangurinn á vísunum. A hann get-
um vjer með engu móti fallizt. það virðist
svo, sem útgefandinn hafi gjört sjer það að
reglu, að skýra eigi vísurnar eins og þær eru
í handritunum, heldur að laga þær, eins og
hann vildi að skáldið hefði orkt þær, enda
bregður slíku allt of víða fyrir í skýringum
hans á fornimi vísum. En þetta er með öllu
rangt að vorri ætlun. þegar skýra skal forn-
ar vísur, verður að taka þær, eins og þær eru
í handritunum og reyna til að skýraþær þann-
ig; og sjeu þær óskiljanlegar, þá að koma
með þær einar getgátur, sem liggja svo nærri,
að þær veröi taldar að eins leiðrjettingar á
ritvillum. |>ví að hversu margar og hnittileg-
ar getgátur, sem vjer komuin með, oghversu
vel sem þær eiga við, verður eigi um þær sagt,
að skáldið hafi að upphafi kveðið þannig.
Vjerkomumst eigi nær hinu upphafiegameð
öllum vorurn getgátum en svo, að sagt verð-
ur, að skáldið hefði getcið kveðið þannig. En
því fer fjærri, að farið sje spart með getgát-
urnar í vísum þessarar sögu. I henni eru 21
vísa heil og þrír vísustúfar. í þessum 21 vís-
um og 3 vísustúfum eru teknar upp sextiu
ocj fjórar tilgátur, sumar að óþörfu, og sumar
eigi líklegar. Að eins ein vísa er sú, er eng-
in tilgáta er tekin upp í, og sú er úr Kor-
makssögu (síðari vísan á 33. bls., og 2 vísu-
helmingar, en það er líka ein vísan (bls.10),
þar sem 11 tilgátur eru teknar upp, og hver
getur sagt um vísu þessa, að Gunnlaugur
ormstunga hafi kveðið hana, eins og hún nú
er orðin? Lægi það eigi miklu nær að segja,
að Jón þorkelsson hefði orkt hana ? Væri það
eigi rjettara, að láta slikar vísur eiga sig fyrst
um sinn ? verið getur, að ýmislegt yrði það
síðar skiljanlegt, sem oss er nú óskiljanlegt.
jþað yrði oflangt mál, að rekja hjer allar þess-
ar tilgátur og skýringar, en sem dæmi tilgátu-
fýstar útgefandans mátelja orðið »tita« síðast
í fyrri vísunni á bls. 33. |>etta orð er eigi
til í íslenzku, hvorki að fornu nje nýju, svo
vjer vitum til. Hvort liggurnúnær að segja,
að Gunnlaugur ormstunga hafi bíiið þetta orð
til, eða Dr. Jón jporkelsson? Oghvereruþá
líkindi til tilgátu þessarar? j>au ein, að Gunn-
laugur hefði getað smíðað það, sökum þess, að
lík orð eru til í dönskuog sænsku. Semann-
að dæmi upp á tilgátufýstina má nefna síðustu
vísuna. Eyrri helmingur visu þessarar er
þannig í útgáfunni 1847 :
. »Lagða ek orms at armi
armgóða mér tróðu,
guð brá leyðrar lífi,
hns andaða mína«.
Hjer virðist allt vera rjett nema orðið
»leyðrar«, sem er óskiljanlegt. En hvert ligg-
ur nú nær, aðætla aðþetta »leyðrar« sje mis-
ntað fyrir »leyfðrar«, og leiðrjetta það þann-
ig, því að þá er vísuhelmingurinn rjettur, eða
fyrir »Lofnar«, sem útg. ímyndar sjer? Svar-
ið liggur beint við. En til þess aðgetakom-
ið þessu »Lofnar« að, verður hann að breyta
»armgóða« í »arms góða«. Iþessa vísu vantar
tvö vísu-orð, en það getur útg. með engu móti
staðizt, og fer því sjálfur að yrkja. Hann
ætlar þó eigi, að nokkur maður muni ímynda
sjer, að öll líkindi sjeu til, að höfundurinn
muni þannig hafa kveðið að upphafi. Af
hverju kemur þessi tilgátufýst ? Líkast til af
því, að höf. getur eigi hugsað sjer neina lausa-
vísu hjá fornskáldum vorum svo, að eigi sje
fylgt hinum fyllstu reglum fyrir bragarhætt-
inum. En slík hugsun mun að vorri ætlun
ekki rjettari þá en nú. Hafi jpjóðólfur Arn-
órsson eigi getað kveðið svo, að Haraldur
konungur Sigurðsson fyndi eigi að (Forn-
mannas. VI, bls. 386), þá má nærri geta,
hversu gengið hefirfyrirsmáskáldunum. Oss
virðist það í alla staði eðlilegt, að þeir, sem
mælt hafa fram af munni sjer lausavísurnar
fornu, hafi eigi ávallt gætt þess, að hvergi
væri brugðið út af hinum fyllstu háttatals-
reglum, eða hvergi skytist neitt það inn, er
Snorri kallar »leyfi«, og að minnsta kosti hef-
ir Snorri haft líkaskoðun. I söguEgils Skalla-
grímssonar eru 54 lausavísur dróttkveðnar
(auk eins vísuhelmings), og áf þessum 54
vísum eru að eins 20, þar sem fyllilega er
fylgt hinum fyllstu reglum fyrir dróttkvæð-
um hætti að hendingunum til, eins og þær
eru prentaðar í útgáfu Jóns jporkelssonar
1856, en 34, þar sem eitt eða fleiri vísuorð
eru hendingalaus, skothending höfð, þar sem
aðalhending ætti að vera, og aðalhending,
fyrir skothending. Vjer viljum til nefna sem
dæmi, vísuna: »Upp skulum órum sverðum«
o. s. frv. A nú að yrkja upp allar þessar vís-
ur, sökum þess að Egill hafi eigi getað kveð-
ið svo ? Vjer ætlum bezt, að hagga eigi við
þeim; því að ef svo væri gjört, hvergeturþá
sagt, hve mikið Egill ætti 1 vísum þessum ?
Eða þar sem brugðið er út af fyllstu reglum
fyrir dróttkvæðu í kvæðum Jónasar Hall-
grímssonar eða Sveinbjarnar Egilssonar, ætl-
ar Dr. Jón j>orkelsson, að allt slíkt sje afbök-
un af skáldskap þeirra, sem sjálfsagt sje að
leiðrjetta? Vjer skulum lofa kvæðum þeirra
að vera eins og þau eru, og segjameð Goethe,
þegar honum var bent á skothendu í kvæðum
sínum : »Die Bestie soll stehen bleiben«.
J.
1 Hinn 18. marz deyði að Odda prófastur
ÁSMUNDUR JÓNSSON,
R. D. og Dbrm., á 72. aldursári eptir hálfs-
mánaðarlegu. Hann var einn af mestu
merkisklerkum þessa lands, góður kenni-
maður, samvizkusamur embættismaður, og
bezti maður.
VEÐRÁTTUFAR í REYKJAKVÍK
í marzmánuði: Fyrstu daga mánaðarins var
hann ýmistánorðan eðalandnorðan, kaldur,
opt hvass, og 6. var blindbylur mestallan dag-
inn á austan landnorðan og hjelzt hann við
þar til sunnudaginn 7. að hann gekk í land-
suður með rigningu, og hefir síðan matt heita,
að hann einlægt hafi verið á austan lands.,
stundum hvass, stundum hægur með mikilli
rigningu. 25. 26. 27. 28. var hjer optast logn
og bjart veður, síðan aptur á austan lands.
með nokkurri úrkomu. Síðan 8. hefir hjer
eigi sjezt snjór. Síðan 10. hefir hjer ekki
frosið að undantekinni aðfaranótt hins 13.,
þá var 2°. frost.
Hitamælir var hæstur (um hád.) 19. + 8°R.
--------— lægstur — — 2. -r- 5° —
Meðaltal um hád. fyrir allan mán. + 3,2° —
--------á nóttu — — — + 0,5° —
Mesturkuldi á nóttu aðfaranótt 2. -f- 7-J-° —
Loptþyngdarmælir h. 26. 30,20 ensk. þuml.
----------------- 1. 31. 28,40 — —
-----------------meðalt. 29,54 — —-
Rv. J 80. J. Jónassen.
HITT OG ÞETTA.
— „Fleiri ísl. (sunnlenzkir) kaupmenn“
hafa gefið út bækling um póstsamgöng-
urnar við Island. f eir byggja óánægju
sína með hina nýju ferða-áætlun gufu-
skipanna, á nokkrum greinum í „Norð-
lingi“ eptir „sign.“ C. F. Wandel, og
fáeinum línum eptir G. Caroc. En hvergi
erþess getið, ferðaáætluninni til gildis,
að ísland, og sjer í lagi Suðurland, fær
nú eina miðsvetrarferð í janúarmánuði,
sem kemur sjer mjög vel fyrir þá, sem
eru búsettir á íslandi. „Fleiri ísl. kaup-
menn“ munu þá vera í Kaupm.höfn, að
brúka verzlunararðinn, og hafa því enga
aðra gleði eða gagn af þessari ferð en
það, sem þeir þó annars álíta mikils
vert, að geta skrifað verzlunarfulltrúum
sínum til. Mikils góðs mega þessir
herrar vera maklegir af landi og lýð,
fyrst gufuskipsferðirnar eiga eingöngu
að haga sjer eptir þeirra hentisemi, og
hvað var alþing og stjórn að hugsa,
að spyrja þá ekki að, hvernig þ e i r
vildu hafa ferðirnar; þessir menn, sem,
eins og allir vita, eru bústólpar lands-
ins og bjargvættir landsbúa?
— Af þvi jeg hefi orðið þess var, að sumir (jafnvel af
þeim, sem tala mest um „að færa alla hluti til betra
vegar“) hafa þótzt geta lesið út úr grein minni, í
síðasta bl., um föngun morm., meðhald méð trú
þeirra, vil jeg biðja þessa góðu (misskilnings)menn,
að athuga betur greinina, og vona jeg þá (ef þeir
eru fáanlegir til að skilja annað en það, sem allra-
einstrengingslegast kemur frá þeirra eigin þröngu
hugskotum) að þeir sjái, að þar er ekkert meðhald
með trú, heldur þvert á móti, því í greininni
liggur beinlínis efi um, hvort það hafi verið rjett-
asti höggstaðurinn á þeim, að þeir voru fátsekir.
petta sagði jeg af því, að jeg veit eklci til, að þeir
væru neitt hindraðir, af andlegum nje veraldlegum
valdsmönnum, fyr en einmitt að grunur komst á, að
þeir (morm.) mundu orðnir fjelitlir.
En—að því leytierjeg sekur, að jeggetei;;i við
þeim breyzkleika gjört, að jeg vorkenni fleiluin
fátæklingum, sem þurfa að verja eða reka rjett-
ar síns fyrir dómstólunum, því reynslan hefir
sýnt mjer, að það getur orðið þeirn dýrkeypt.
s.
JEG UNDIRSKRIFAÐUR HEFI TIL
sölu: jpvottabala af ýmsum stærðum, vatns-
fötur, kúta, og »striffur«, allt úr vönduðu efni
og með mjög góðu verði. Reykjavík £ 80.
Ingvar Friðriksson (beykir).
Útgefandi: Björn Jónsson, cand. phil.
Prentuð i ísafoldar prentsmiðju.