Ísafold - 16.07.1880, Síða 1

VII 18
Reykjavík, föstudaginn 16. júlímán.
1880.
Reglugjörð fyrir lireppstjóra ernú
loks komin út (Stjórnartíðindi 1880 B.
io). Hún hefir, eins og kunnugt er,
verið send sýslunefndum, eða að minnsta
kosti sumum sýslumönnum og amtsráð-
unum til íhugunar. Hvort og hve mik-
ið af tillögum þeirra hefir verið tekið
til greina, er óljóst, en hætt er við, að
sumt hafi verið látið standa í hinu upp-
haflega frumvarpi, sem hefði mátt missa
sig, t. d. mestallur kaflinn um meðferð
hreppstjóra á glcepamálum. fegar því
líkt kemur fyrir, mun óhultara, eins og
það einnig á betur við stöðu hreppstjór-
ans, að hann í hvert skipti fái skipun
frá sýslumanni, og efi er oss á, að hrepp-
stjóri nokkru sinni hafi lagaheimild til
þess, án yfirvalds skipunar, að „taka
nokkurn mann fastan“ (q. gr.). Enda
munu fáir hreppstjórar hjerálandi svo
leiðis gjörðir, að þeir ráðist í slíkt upp
á sitt eindæmi. Oil þessi lögreglunjósn,
allt þetta snudd og pukur, sem hjer er
fyrirskipað, er lunderni Islendinga and-
stætt, og enginn heiðvirður sveitarstjóri
fæst til þess, „að sporna við því, að
nokkuð berist hinum grunaða, um það
sem sagt hefir verið um hann eða ráð-
stafað“ (9 gr.). þ>etta laum og læðing-
ur á heldur ekki við lagastefnu vorra
tíma, er úrelt og leifar frá rannsóknar
málaferlum fyrri alda. Vilji umboðs-
valdið skapa hjer lögreglunjósnarmenn
(Politispioner). þá verður það vafalaust
að fá þá að. Bændum vorum, sem eru
vor hreppstjóraefni, mun ekki þykja slíkt
forsvaranlegt verk. Hitt er sjálfsögð
skylda hvers hreppstjóra, að vera yfir-
valdi sínu hjálplegur til þess að girða
fyrir glæpi og hegna þeim, ef drýgðir
eru, en allt opinberlega og pukurslaust,
og eptir því sem yfirvaldið í hvert skipti
leggur fyrir.
En hreppstjórinn hefir margar aðr-
ar skyldur og mörg eru þau lagaboð,
sem hahn þarf að hafa á hraðbergi,
þótt vjer eigi vitum, nema sum hafi
gleymzt í reglugjörðinni af þeim, sefn
hreppstjórinn á fram að fylgja. Marg-
ar eru þær skýrslur, sem hann á að
semja, og sumar í fleiri samritum, og
eigi hann að lifa nokkurn veginn eptir
þessari reglugjörð, þá verður einhvern
tíma verkfall hjá bóndamanni. Fyrir
allt sitt starf á hann að hafa ýmsar
aukatekjur, sem reynast stopular. |>að
er nú óneitanlegt, að það yrði þungt
gjald á landssjóði að launa öllum hrepp-
stjórum, en varla mun, þegar fram líða
stundir, verða kostur á nokkrum merk-
um manni til hreppstjóra, og varla mun
hreppstjórnin verða vel stunduð, nema
hæfileg þóknun komi fyrir. A síðasta
þingi kom til umræðu frumvarp til launa
handa hreppstjórum, en það kom aldrei
inn á þing aptur frá nefndinni, sem þing-
ið setti til að íhuga málið.
•— J>að fer meira og meira í vöxt, að
viðlagasjóðar landsins styrki kirkjur og
prestaköll með lánum. f>ótt nú mest
væri í það varið, að kirkjuræknin og
kennimennska tæki framförum, þá er
þó fagurt og sæmilegt, að guðshúsin
sjálf sjeu traust og þokkaleg. En —
hvort yfir höfuð að tala er tilvinnandi
að styðja að því að koma upp misjöfn-
um timburkirkjum ogtorfbæjum á prest-
setrum, er efamál. Að landsjóður styðji
að góðum og varanlegum framförum,
eins í þessu og öðru, er rjett, en að
brúka fje hans til stundargagns og ef
til vill málamyndar, er rangt. f>ar sem
svo stendur á, að slíkt er keypt, virð-
ist oss landssjóður ætti eingöngu að
styrkja með lánum kirkjubyggingar
lír steini, í>ví þótt kostnaðurinn sje
meiri í bráðina, þá vinnst það upp á
20—30 árum. Til timburkirkjubygg-
inga, sem hrynja á 50 árum, ætti opin-
bert fje ekki að brúkast, og enn þá
síður til torfbæja á prestssetrum, því
þótt landssjóður fái sitt aptur, þá er fje
kirkjunnar og staðarins með þessu móti
fleygt í sjóinn.
Ekki virðist oss heldur sanngjarnt,
að lána kaupmönnum, sem búsettir eru
í Kaupmannahöfn, hvort þeir eru dansk-
ir eða íslenzkir, landsfje, en láta lands-
búa fara synjandi. f>að er ekki við-
kunnanlegt, að vita afganginn af skatt-
gjöldum fátækra landsbúa — því hvað
er viðlagasjóður annað? — ganga til
þess, að kaupmenn fái hann til láns
með 4'/» leigu, en láti hann aptur úti
til landsbúa með 30—iooý vöxtum í
ýmsum varningi. J>að er sjálfsagt
ekkert ólöglegt í því að lána útlendum
kaupmönnum fje af viðlagasjóði gegn
veði eins og öðrum, en það er ekki
sanngjarnt og ekki hugult við landsbúa,
á meðan mörgum þeirra er synjað, því
handa Islendingum er fjeð ætlað, og
frá þeim er það komið. Sýni kaupmenn
vorir fyrst íslenzkt hjartalag, búi þeir
á meðal vor, taki þeir þátt í öllu súru
og sætu með oss, og hafi þeir svojafn-
rjetti með oss. En — á meðan þeir hafa
hjer í seli og liggja hjer við í útveri,
þá njóti þeir hlynnindanna þar sem
þeirra hjarta og þeirra fjársjóðir eru, —
áheimajörðinni (Kaupmannahöfn). Enda
er það umtalsmál, hvort landssjóður hefir
eins gott veð í tryggingarupphæð ein-
hvers gamals hjallsíReykjavík til bruna-
bótar, eins og í góðum jörðum. Reynzt
hefir í öðrum löndum, að hús liafa brunn-
ið, en engin brunabót hefir fengizt. ]þá
geta þau einnig hrörnað og' hrunið, og
hvar er veðið þá, nema þess meiri var-
huga sje við goldið.
Synodus
var haldin í Reykjavíkurdómkirkju 5.
þ. m., að aflokinni guðsþjónustu. Prje-
dikaði þar presturinn sfra Jónas Guð-
mundsson á Staðarhrauni og lagði út
af þessum orðum í Lúk. 17, 21: „Guðs
ríki er hið innra í yður“. Auk amt-
manns Bergs Thorbergs og biskups
Pjeturs Pjeturssonar, sem forseta, og
prestaskólakennara síra Helga Hálfdán-
arsonar, sem skrifara, mættu á presta-
stefnu þessari 14 prestar, þar af 4 pró-
fastar. Var þá fyrst eins og að und-
anförnu úthlutað peningum uppgjafa-
presta, sem nú eru 16 að tölu, og presta-
ekkna, sem eru 73. J>á k.om til umræðu,
hvernig aukið yrði verksvið og vald
synodusar. Eptir nokkrar umræður
var því máli vísað til nefndar þeirrar
(þórarinn Böðvarsson, Plallgr. Sveinsson,
Helgi Hálfdánarson), er árið áður hafði
verið kosin til að íhuga þetta, ennúbætt
í hana 2 mönnum, sem urðu þeir Valdi-
mar Briem og ísl. Gíslason. |>essari
sömu nefnd var og sjer í lagi falið á
hendur, að semja frumvarp til laga um
laun prófasta, og fara þess á leit, að
stjórnin leggi slíkt frumvarp fyrir næsta
alþing. Síðan hreyfði biskupinn uppá-
stungu um að setja fjórðungs-prófasta,
er hefðu sinn í hverjum fjórðungi lands-
ins umsjón yfir kirkjulegum málefnum
samkvæmt erindisbrjefi, er þeim væri
gefið til þess afbiskupi, var mál þetta
rætt, en eigi útldjáð. Að síðusu kom
til umræðu óhróður sá, sem sumir hafa
borið prestastjettinni hjer á landi. J>ótti
það öllum einsætt, að óhróður sá væri
sprottinn af óreglu nokkurra fárra
presta og hneyksli, sem þeir hafa vald-
ið með henni, og að vegna þessara fáu
fengi öll stjettin óorð og vanvirðu.
Margt var rætt um, hvernig þessu yrði
af stýrt, án þess komizt yrði að neinni
fastri niðurstöðu um það. Biskup gat
þess, að hann hefði optsinnis gefið ó-
regluprestunum áminning og hótað þeim
afsetningu, látið prófasta visitera í sókn-