Ísafold - 21.12.1880, Page 2

126
beinlfnis muni borga sig, fyr en með
löngum tímanum, þá er hitt líklegt, að
árangurinn yrði óbeinlínis mikill, með
því að glæða traust og áhuga manna á
jarðabótum og vatnsveitingum----------—•
I Austur-Skaptafellssýslu mætti víða
koma vatnsveitingum við. Að eins í
Oræfum eru þær lítið eitt stundaðar.
Fjallregir. það var vafalaust rjett
af síðasta þingi að skipa fyrir, að vega-
bætur á póstvegum, sem jafnframt eru
fjallvegir, eigi að ganga fyrir öðrum
vegabótum. En aptur á móti virðist
sú skoðun ekki alls kostar rjett, sem
sumir þingmenn ljetu í ljósi, að lítil eða
engin þörf væri á að ryðja eður bæta
þá fjallvegu, sem ekki eru póstvegir,
sízt eptir það, að strandsiglingar um-
hverfis landið eru á komnar. J>ví bæði
er það, að sízterfyrir að synja, hverjir
fjallvegir með tímanum gætu orðið póst-
vegir, væru þeir vel ruddir, sæluhús
komin á o. s. frv. — þótt ekki verði þeir
notaðir á vetrardag — enda eru vegir
fleirnm ætlaðir, en póstum. Heyrt höf-
um vjer fundið að því, að gjört hefir
verið við Grímstunguheiði; en varla trú-
um vjer því, að kaupafólk á haustdag
eða fjárrekstrarmenn að norðan álíti
þetta fyrirtæki vítavert. þeir tímar
geta komið, að afli verði lítill norðan-
lands, eins og átti sjer stað fram á miðja
þessa öld, þegar títt var að fara skreið-
arferðir suður, bæði Sprengisand, Vatna-
hj alla(Eyfir ðingavegjog Stórasand(Skag-
firðingaveg), og myndi það þá koma sjer
vel, að vegir væri færir ogglöggir. Sama
er að segja, að á sumardag myndi marg-
ur maður, innlendur og útlendur, fara
vegu þessa, bæði sjer til gagns og
skemmtunar, ef vegir væru. Eða á
haustdag um göngur, myndi það ekki
koma gangnamönnum vel, ef sem flest-
ir fjallvegir væru greiðir, sæluhús og
fjárborgir sem víðast o. s. frv.? þetta
var eitt af því, sem Eysteinn Norvegs-
konungur taldi sjer helzt til gildis, að
hann hefði frelsað líf og heilsu margs
manns með góðum fjallvegum og sælu-
húsum. Og á síðari tímum hafa Norð-
menn ekki látið staðar nema við járn-
brautir, strandsiglingar og póstvegu.
í fáum löndum eru fleiri og betri fjall-
vegir, en einmitt þar, og óvíða jafn-
miklu tilkostað. — Hvernig eiga lands-
búar að geta kannað og kynnt sjer
landið, allt miðbik þess, nema þeir
fjölgi fjallvegum, eða að minnsta kosti
haldi þeim fornu vegum við. Skulum
vjer til dæmis taka Fjallabaks- eður
Goðalandsveginn úr Skaptártungum og
ofan á Rangárvöllu. Eptir því sem
Njála segir frá, fór Flosl þennan veg
í hvert sinn austan frá Svínafelli í Ör-
æfum og á þríhyrningshálsa; þennan
veg fara nú Skaptfellingar jafnaðarlega
kaupstaðarferðir á Eyrarbakka, Hafn-
arfjörð og Reykjavík, og þar eru haust-
leitir Rangvellinga; með því móti sneiða
menn hjá vondum og mannskæðum
vatnsföllum, svo sem Hólmsá, Kúðafljóti,
Múlakvísl, Sandvatninu, Jökulsá á Sól-
heimasandi og Markarfljóti; vegurinn
er 14 tíma reið fyrir lausríðandi mann,
tveir áfangar með áburði; en hann er
óruddur, og á einum stað, í Kaldaklofi,
illfær fyrir leirbleytu; hvergi er sælu-
húskofi, og má þó nærri því geta, að
á vegi, sem liggur milli Torfajökuls að
norðanverðu og Mýrdals, Goðalands og
Eyjafjallajökuls að sunnanverðu, muni
allra veðra von jafnvel á sumardegi,
enda hefir margur maður orðið þar úti.
þennan veg er sjálfsögð skylda hins
opinbera að gera góðan; enda er það
hægt, því það má víða skeiðríða hann,
t. d. allan Mælifellssand, þótt kaflar
sjeu seinfarnir; en þar þarf sæluhúss,
t. d. í Hvannagili, einum skársta á-
fangastaðnum og jafnvel víðar. Sama
má segja um ýmsa aðra fjallvegu. Tök-
um Sprengisandsveginn. Hjer að sunn-
an liggja afrjettir hreppa og landmanna
o. fl. allt norður að Tungnaá og norð-
ur fyrir Tungnaá upp á Hestatorfu,
Klofshagavelli, upp á þúfuver og jafn-
vel allt upp undir Köldukvíslabotna,
Að norðan úr þingeyjarsýslu er leitað
upp á Austurfjöll, upp undir Herðubreið
°g upp í Ódáðahraun og langt suður
og austur fyrir Kiðagil. Er hjer eng-
in þörf á vegum og sæluhúsum? Líkt
mun eiga sjer stað með Vatnahjalla
(Eyfirðinga) veg og Kjalveg; hagar eru
á þeirri leið, bæði í Pollum og Gránu-
nesi, og sízt fyrir að synja, að fje flæk-
ist þangað á haustdag. Menn kvarta
yfir illum heimtum á ári hverju, en
vilja þó ekki hafa fjallvegu! — Jafnvel
Vatnajökulsveg eða Bárðargötu milli
Arness- og Suðurmúlasýslu vildum vjer
óska eitthvað væri gjört við, þó aldrei
væri nema til að kanna hagana í norð-
anverðum jöklinum og Hvannalindum,
þar sem þingeyingar í sumar eð leið
fundu tóptina. Yfir höfuð er það bæði
smán og tjón fyrir hverja þjóð, sem
sjálf ræður hag sínum, að líða það, að
fornir vegir leggist af, án þess nýir
komi í þeirra stað, og láta 3/4 af landinu
vera vegaleysu. Utilegumannatrúin er
hinn bezti vottur um ástandið. I ands
búum þykir hægra að róa á rúm-
stokknum og smíða sjer hugarburð um
ókunnar byggðir í afdölum, heldur en
að kanna óbyggðirnar og sannfærast
um, hver fótur sje undir trúnni. En
til þess að komast í óbyggðirnar, þarf
vegu, og til vegagjörðar þarf vinnu-
krapt og fje.
KOSNINGAR TIL ALþlNGIS. — í
Norðurmúlasýslu verður, sökum »póstslysa«,
ekki kosið til alþingis fyr en í vor, og í Suð-
emir, svo hafi og hvert gras sína teg-
und og haldi henni; en mjelstöngin,
sem hjer um pláss er kölluð, og sagt
er að sje sú sama, og mjöl er af tekið
í Skaptafellssýslu, er ekki annað en
elymus arenarius eða sandhafrar, sem
vaxa bezt í flugsandi, en fullkomnast
varla í öðru en þurrum sandi, sem jeg
reynt hefi. Vildu menn reyna með þá,
ekki svo sem korn, heldur planta þá
upp á Svenskra eða Hollenzkra vísu,
væri mikið gott við sjávarsíðu, eður
hvar stórir sandar eru, þeir forbetra
landið gefa korn, og rótin hefir, eptir
riddarans de Linné vitnisburði, verið
brúkuð í Svíaríki til matar. En jeg
vík aptur til þeirrar reglu, sem fyrir
eru skrifaðar um ættjörð frækornsins,
þær eru góðar, hvar þeim verður við
komið, en ekki svo nauðsynlegar, að
menn þurfi að örvænta kornyrkjunnar
framgangi, þó ekki verði eptir þeim
breytt í öllu; það kemur eigi heldur
aldeilis upp á, að fræið skuli vera norð-
arlega vaxið, til þess það þurfi stuttan
tíma, því Engelskra Llotspur eða snemm-
vaxna bygg, þarf ei meira en 9 vikna tíma
að vaxa á, og Norskir fá ei betri fræ-
hafra en frá Pólen.
þar eru aðskiljanlegar meiningar um,
hvort batra sje að bleyta kornið, áður
en því er sáð, eða ekki. Jeg vil all-
eina anfæra það, sem þeir færa til síns
máls, sem hrósa því, sem er, að það
flýti vextinum, og sje því nauðsynlegt,
þegar hreinsað sje, gefi margar og
stórar rætur, undirbúi kornið til að
skjóta sjer út í margar greinir, og eng-
inn geti því neitað, að það sje gott í
feitri jörð.
Um sáningartímann gefa akuryrkju-
meistarar aðskiljanleg merki, t. d. þeg-
ar moldin loðir lítið eða ekkert við
verkfærin eða höndina, þá maður krem-
ur moldina í lófa sjer, þegar birkið fer
að fá lauf o. s. frv. ^essi regla er
helzt aðgætandi um bygg). En sú
bezta og vissasta regla um hann er
sú, að hann sje, þegar sá slímaktugi
vetrarkalsi er úr jörðinni, en þar er
þó gróðurvökvi í henni. þ>essi regla
er helzt aðgætandi um bygg, því höfr-
um má sá fyrr, og vorrúgi má sá svo
snemma, sem vill, þegar það er i sand-
jörð og hlje. Já, á Sunnmæri sáldra
menn ögnum, sandi og taðmylsnu ofan
í snjóinn, svo hann leysi því fyr upp,
og þeir geti sem fyrst farið að plægja
og sá, og í Svíaríki hafa menn reynt til
að sá ofan á snjófönnina á þorra, sem
lukkazt hefir. I sandjörð og á hálendi
má fyrr sá, en í leir eða votlendi.
Hvað sáningarmátann áhrærir, þá má
bæði sá fyr og dýpra en vant er, þeg-
ar vorið er þurt. Eramandi, gömlu og
því fræi, sem vaxið hefir á feitri jörð,
skal sá gisið. þ>ess feitari sem jörðin
er, þess gisnara skal sá, annars fær
stráið ekki k.rapta til að standa á rnóti
vindinum og leggst út af. Gamlir
bændur í Norvegi hafa fyrir munnmæli,
að 7 korn eigi að vera í karlmannsfari,
en 5 í hesthófsspori, hvað þó hr. Ström
segir sje of þjett, en mag. Schjött
vill, að jafnvel 3 þuml. sjeu milli hvers
korns, þegar tilreynsla er gjörð með
eitthvert fræ í fyrsta sinni. Sá nýi
engelski og fransíci akuryrkjumáti er,
að sá 10 sinnum gisnara en til forna
var vani til, eða jafnvel enn gisnara,
t. d. að sá ertum í 2 raðir, sem 1 fet
sje á milli, en 4 fet út af á hverja síðu.
Sá stóri heimspekingur Wolff hefir