Ísafold - 30.11.1881, Síða 4

fræ geti spírað, því all flestar frætegundir
mega ekki með góðu setjast dýpra en
•|—j þuml., þó er það allt eptir því, hvað
fræið er stórt að þvermáli. Lopt tekur
sandurinn einnig í mjög litlum mæli til sín,
og það svo, að vísindamenn segja, að
sandurinn taki til sín af súrefni, sem er hin
helzta af lopttegundum, er útheimtis við
spíranina l,6°/» á einum mánuði (sbr. Klit-
formationen af 0. C. Andersen« bls. 113).
það er hjer um bil ^ af því sem alm : góð
og »frjó« jörð drekkur í sig. |>etta hlýtur
að standa urtunum mikið fyrir þrifum, að
þær geti spírað á sandinum.
2. Hverjar urtir vaxi á sandinum af nátt-
úrunni. því miður hefi eg ekki getað fengið
tækifæri til þess í þessi 2 sumur, eður brot
úr 2 sumrum, er eg hefi verið þar, til hlíta'r
að rannsaka hverjar urtir helzt vaxa þar.
J>ar fyrir læt eg það vera óskrifað, en mest
er það sandmelgrasið (elymus). Af öðrum
grastegundum er það mest »poa og »fes-
tuca« tegundir samt nokkrar fleiri; en samt
sem áður er það ekki annað en sandmel-
grasið sem vex, þar sem sandfok er til
muna, og sú einasta grastegund, sem hjer
vex, sem til skoðunar getur komið, til að
stöðva sandfokið með. Af öðrum urtum er
það sandurtin eða fjöruarfinn (Arenaria),
sem þar er merkust. Mest og blómlegast
vex hann fram undan Meðallandi, út undir
sjó, hvað breiðust er sandurtin undan Grims-
stöðum og mjókkar þá til beggja enda, svo
að hún er nær því horfin þá útundir Kúða-
fljótogausturundirEldvatn kemur. |>ó hefi
jeg sjeð einstaka plöntu á Mýrdalssandi að
vestan og að austan alveg austur á Breiða-
merkursand. Arfi þessi hefir í hallærum verið
notaður til manneldis. Á sumrum er sauð-
fje beitt á hann, og verður það miklufeit-
ara en það fje, sem á afrjett er rekið. Til
stöðvunar sandfoki getur aldrei orðið. gagn
í honum, því hann fer í kaf svo fljótt veður
gjörir. Blómlegastur er hann í júlím. Á
vetrum fer hann í kaf (að sögn).
3. Væri nauðsynlegt að mæla og taka
uppdrátt af allri sandeyðimörkinni, svo
maður gæti fengið þess Ijósari hugmynd um
ásigkomulag hennar. |>að er ómögulegt
fyrir alveg ókunna menn, að gjöra sjer
ímyndum um, hversu vofeiflegt sandfokið er
fyrir þessar austursveitir, og það jafnvel
fyrir þá, er halda sig því kunnuga, nema
góður og skýr uppdráttur sje af þeim hjer-
uðum, er verst eru komin.
4. Á hvaða tíma ársins, að sandfokið
eyðileggur mest, og af hvaða átt og hjer um
bil hvað opt af þeirri átt blæs, sem eyði-
leggur mest, og
5. Hvað hjer um bil gengur mikið af sjer
á ári. Til þess og næsta töluliðs á undan,
þarf fleiri ára reynslu.
Margt fleira þarf einnig að rannsaka. t.
a. m.: Hæð yfir sjávarflöt (hafflöt); dýpt á
sandinum; hita að jöfnuði, samanborinn við
hita að jöfnuði á öðrum jarðtegundum;
vindsins áhrif o. s. frv.
Nokkrir hafa, ef til vill, þá skoðun, að
plöntur ekki geti vaxið á sandi, þegar hann
(o: sandurinn) yfir stígur vlst mál á dýpt,
eða með öðrum orðum, að sandlagið megi
ekki vera nema nokkrir þuml. eða í hæsta
laginokkur fet á dýpt, þar til önnur jarðteg-
und kemur (moldarjörð, leirjörð?), til
þess að þessi eða þessi urtategund geti
þrifizt. Um þetta get jeg ekki borið, því
jeg hefi hvorki sjeð eða fundið að nokkurs-
staðar hafi það verið rannsakað, og sízt
hjerí Skaptafellssýslu eða öllu Islandi, hvað
sandurinn má þykkúr vera. En hitt er það,
svona mikið megi vera af sandi, þetta af
moldarjörð og hitt af leirjörð, til þess að
jörðin geti heitið »frjó«, eða sem ákjósanleg-
ust, til ræktunar, en sú blöndun er víst ó-
víða. Ef vjer nú förum til anjiara landa
t. a. m. Jótlands, Hollands eða hvar sem
helzt, sem sandur eða sandfok er, sem í öllum
löndum annaðhvort hefir verið eður er enn,
og spyrjum: Hvað sandurinn megi þykkur
og djúpur vera hjá þeim, svo þeir geti hugs-
að sjer að græða hann upp, þá fáum vjer
varla annað svar en þetta: Hann (o: sand-
urinn) má vera svo djúpur eður þykkur sem
vera vill; því hann getur gróið upp samt.
I »Klitten« á Jótlandi er sandlagið víða 30,
60 til 40 feta og það allt að 100—110 feta
þykkt, þar sem nú stendur aðdáanlega fall-
legur skógur af »pinus montana«, »abies
alba«, o. fl.
Mjer getur ekki komið annað í hug en
kalla þetta fullþykkt lag af sandi, og engum
getur víst komið til hugar að halda, að
urtaræturnar nái annari jarðtegund, en sandi
hin fyrstu árin (og aldrei). J>að er auðvitað,
að loptslag er miklu mildara, og allt öðru
vísi í þessum löndum, og þjóðirnar miklu
rikari, en vjer Islendingar, en meðan vjer
höfum enga reynslu sjálfir, þá verðum vjer
að láta oss nægja annara.
Að Katla vofir yfir Álptaveri sem þrumu-
ský, verður hver maður að játa, en jeg hygg
að hvorki lærðir nje leikir, guðfræðingar nje
lögfræðingar, eðurhverju nafni sem nefnast,
hafi um það fengið boð, brjef eða önnnur
skýrteini, hvenær hún muni eyðileggja það,
hvenær hún muni hlaupa eðagjósa; ekki
einusinni að hún nokkurntíma gjöri það
framar; þó öllum sýnist það sannsýnilegt,
þá er það þó ekki áreiðanlegt. En má jeg
nú spyrja : Úr því það varð vort hlutskipti
að byggjaþennan eldhólma, hvargetum vjer
þá verið vissir um, að ekki eitthvað af höf-
uðskepnum eyðileggi þetta eða þetta, hvort
sem það er á suður- eður norðurlandi,
austur- eða vesturlandi ? |>egar vjer höfum
að berjast bæðiviðeld og ís, þá finnst mjer
það liggja í hlutarins eðli, að vjer hvorugt
megum óttast.
|>að er líka víðar sandur, en í Álptaveri
og eyðileggingu undir orpið af sandi, þarf
því ekki að einstrengja sig við þetta hjerað.
J>að er eyðilegging af sandi í því nær allri
Skaptafellss., mikið í Kangárvallas. og tölu-
vert íÁrness., þóþað sje ekki enn, þá getur
það þó aukizt og margfaldazt. I Eangárvalla-
sýslu, er eyðileggingin bæðifráfjalliogfjöru.
Sandurinn kemur að ofan úr Hekluhraun-
um, (máske alla lefð norðan af Sprengi-
sandi?), og eyðileggur bæði Land og Rang-
árvelli. Eram með sjávarströndinni er allt
ein sandsljetta, sem blæs smátt og smátt
innyfir þau hjeruð, er þar hggja; þó það sje
máske lítið enn, þá hefi jeg þó hvergi sjeð
líkara flandslag en í Meðallandi í Skapta-
fellssýslu, og Landeyjum í Eangárvallasýslu.
En að eyðileggingin sje miklumeiri í Meðal-
landi, því get jeg ekki móti borið. Sandur-
inn er heldur ekki orðinn eins mikill fram
undan Landeyjum; en getur hann ekki
orðið það með tímanum ?
Ef maður nú hugsaði sjer, að Skaptafells-
sýslur, Rangárvalla- og nokkuð af Árness-
sýslu, eyðileggðist af sandi, vötnum o. fl.,
en sem þó mennirnir gætu mikið stuðlað til
að ekki yrði, og eins mikið hjálpað til að
eyðileggja, þá yrði það æðilangur fjallvegur
eður sandvegur, þó ekki yrðinemafráþjórsá
og að Lónsheiði.
t Hinn 20. þ. mán. andaðist hjer í
bænum eptir þunga legu, frú INGIGEEÐ-
UE GRÖNDAL, kona skáldsins Benedicts
Oröndal; hafði heim hjónum orðið þriggja
barna auðið, og voru tvö þeirra dáin á
undan móðurinni.
AUGLYSINGAR.
Svo er kveðið á, að minnisvarðinn á leiði
Jóns heitins Sigurðssonar verði afhjúpaður
miðvikudaginn 7. dag næstkomandi desem-
bermánaðar um hádegi. þetta er hjer með
auglýst þeim, sem gefið hafa fje til minnis-
varðans, og öðrum^ er kunna að vilja vera
þar viðstaddir.
Eeykjavik, 22. dag nóvembermán. 1881.
H. Kr. Friðriksson
fyrir hönd nefndarinnar.
Eyðublöð til útfyllingar við llfsábyrgð í
lífsábyrgðarstofnuninni í Kaupmannahöfn
(»Livsforsikkrings- og Forsörgelses-Anstal-
ten« af 1871), geta mennfengið ásamt leið-
arvísinum, hjá mjer.
Rvík 28/xl ’81. J. Jónassen.
|>ar Bjarni bóndi þórðarson á Reykhól-
um, hefur talað það um mig við merka
menn, og ekki viljað aptur kalla þau um-
mæli, að í máli því, sem Páll bóndi Ingi-
mundarson á Mýrartungu höfðaði gegn
honum útaf meintri ólöglegri heytöku, hafi
jeg sem vitni svarið það, að hann hafi tek-
ið allt það hey, sem jeg og Pálsfólk vann aö
þann dag, þá heytakan fór fram, þá lýsi
jeg því yfir, að hvorki hefi jeg svarið nje
verið krafinn til að sverja, hvemikið hey, að
Bjarni hafi tekið eða látið taka við þetta
tækifæri, eins og bókfærsla málsins í hjer-
aði mun sýna.
Segi jeg því ofangreind ummæli Bjarna
um mig helber ósannindi, og hann krenktan
á mannorði fyrir þessa lyga-sögn sína, sem
án efa hefir átt að hafa þann miður góð-
gjarna tilgang, að r.eyna til að gjöra minn
framburð og eið í heytökumálinu ískyggileg-
an, hjá þeim mönnum, sem nokkuð voru
kunnugir málavöxtum; og hefir hann sjálf-
sagt treyst því, að »sjaldan sje svo leiður til
að ljúga, að ljúfur fáist ekki að trúa«.
Brandsstöðum á Eeykjanesi, 24/10 1881.
Ari JochUmsson.
Á götu hjer í bænum hefir nýskeð fundizt
gönguprik auðkennilegt, með silfur- eða ný-
silfurplötu á ofan til. Sá, sem getur helgað
sjer það, má vitja þess í húsi frú Herdísar
Benediktsen gegn fundarlaunum og borgun
fyrir þessa auglýsingu.
Útgefandi: Björn Jónsson, cand. phil.
Prentuð í Isafoldar prentsmiðju.