Ísafold - 15.07.1882, Blaðsíða 3

65
um Idealisme, þetta realistiska trje,
sem breiðir sín lauf út yfir allar þj .ðir,
jafnáþreifanlegt huga sem hönd — höf-
undurinn getur sjeð það í verkum g iðra
manna, í allri notkun náttúrukraptanna,
sem hin heiðna fornöld ekki fann nje
náði — af hverju ? af því hún var rea-
listisk í skilningi höfundarins, en ekki
idealistisk. þ>etta „óljósa og dulda
hugsjónarlíf, sem átti að vera fólgið á
bak við hið sýnilega Hf“, það er nú
einmitt það lif, sem sálmaskáldin kveða
um ; en það er nú einnig auðsjeð, að
höfundurinn ruglar Rómana-skáldskap
saman við ,.Idealismus“ — en heldur
hann virkilega, að Alexander Dumas
og Eugéne Sue hafi verið „Idealistar“ ?
Jeg tek til dæmis tvo menn, sem hafa
ritað einna stærsta og algengasta Róm-
ana og haft með þeim afar ill áhrif,
og spillt mörgum mönnum. En ímyndar
höf. sjer, að þessi áhrif hafi komið af
„Idealismus“ ?! Alexander Dumas og
Eugéne Sue voru hvorki Idealistar nje
Realistar, þeir voru ekkert/ þ>eir voru
ekkert nema blekbullarar, sem voru
fljótir að smyrja upp stórum lygasög-
um, sem ekkert voru skyldar neinni
heimspekilegri hugmynd, en sem voru
vel lognar, svo fjöldi fólks tældist til
að lesa þær — þessir menn rituðu ekki
vegna heimspekinnar, heldur vegna
peninga, og bygðu sjer svo dýrðlegar
hallir og lifðu i vellystingum praktug-
lega.
Hvað er nú „Realismus“ höfundar-
ins? Hvað er þessi Realismus frá 1870?
Ekkert annað en Materialismus, Atheis-
mus, sjergæðingsskapur, hljómandi
málmur og hvellandi bjalla, ef hann
annars verður dæmdur á heimspekileg-
an hátt. Höfundurinn segir með ber-
um orðum, hvað þessi Realismus sje,
þar sem hann segir, að hann vilji taka
hlutina og lífið eins og það er. það er
að skilja, ekki trúa neinu nema því,
sem maður getur þreifað á, ergo ekki
neinu nema það sje líkamlegt. Með
þessu er Materialismusinn og Atheis-
musinn gefinn. — þ>að er enginn vandi
að vera svona Realisti; það er enginn
vandi að neita öllu, það er enginn vandi
að neita guði, enginn vandi að segjast
einn vita allt — enginn vandi annar en
að vera hugmyndalaus. þ>að er miklu
meiri vandi að játa að maður viti ekk-
ert í rauninni, og það er torvelt að
trúa, en ekki ómögulegt. J>að er tor-
veldara að hafa hugmyndir, en að vera
hugmyndalaus. En höfundurinn hefði
átt að sleppa því, að fræða menn um
að það sjeu einmitt pessir Realistar,
sem berjist fyrir hugsunarfrelsi, per-
sónurjetti og þess konar. Er hann
slíkt barn, að hann ímyndi sjer að það
sje ókunnugt, hversu margir hafi barizt
fyrir þessu, sem voru Idealistar og
Realistar hins gamla skóla? f>að er
einmitt hann sjálfur, sem hefir hrams-
að ofan í þessar dönsku og norsku
skáldabækur, sem liöfundarnir að „Verð-
andi“ hafa þýtt nokkuð úr, og svo vill
ha'in sjá/fur að öllum lítist á það.sem
honum sjátfnm lfzt á.
þ>að má vera einhver, sem hefir tölu-
vert að segja í þ>jóðólfi, þessi rithöf-
undur. En það er raunar ekki víst,
hversu velkomið þetta langa glamur er
öllum, heldur ekki þessum upp renn-
andi skálda-hetjum, sem höfundurinn
hefir þarna fyrir skóflur til þess að
ryðja öllum öðrum niður í fyrirlitning-
una. Ekki er heldur víst, að útgefend-
urnir að „Verðandi“ sje visvitandi „Rea-
listar“, en hitt er víst, að margur heim-
spekis-asni hefir klínt heimspekilegu
nafni á margt það, sem því kom ekk-
ert við.
Höfundurinn ætlar sjálfsagt, að jeg
sjái ofsjónum yfir því lofi, sem hann
lýkur á „Verðandi11. En það gjöri jeg
ekki, mjer þykir margt í henni mæta
fallegt; jeg furða mig á þeim formlega
styrkleik í máli og meðferð, sem þar
kemur víða fram, og jeg gleð mig yfir
þessu. En þar sem höfundurinn ímynd-
ar sjer, að náttúrulýsingar sje eintóm-
ur „Realismus“—mig varðar ekkertum
hvaða Realismus — þá sýnir hann bezt,
hvaða heimspekingur hann er. Höf.
getur þá allt eins vel tekið kaffekönnu
eða kolsköru, og sagt, að það væri
„Realismus".
Ný halastjarna.
Maður nokkur í Norður-Ameríku,
Wells að nafni, fann 18. marz hala-
stjörnu, er ekki var áður þekkt.
þ>egar hann sá hana fyrst, var hún
nálægt stjörnunni Vega 35 mill. mílna
frá jörðunni og 40 mill. mílna frá sól-
unni. Hún fór fram með mjög mikl-
um hraða og stefndi næstum beint á
sólina. í byrjun maímán. hafði hún
þeyzt fram svo langa leið á 7 vikum,
að ekki var lengra frá henni til sól-
arinnar en 25 mill. mílna, og til jarð-
arinnar 18 mill. mílna. í lok mánað-
arins var hún ekki nema 8 mill.
frá sólunni og 18 mill. mílna frá
jörðunni.
Frá því fyrsta að stjarna þessi
fannst, spáðu stjörnuvitringar því, að
10. júní kæmi hún næst sólunni, ná-
lægt 1 mill. mílna nálægð ; þeir sögðu
og, að hún mundi sjást með berum
augum fyrst í júní; þetta stóð líka
alveg heima.
Á leiðinni milli Orkneyja og Fær-
eyja sáum vjer farþegjar með póst-
skipinu „Valdemar“ stjörnuna með
beru auga, oss til mikils gamans;
þetta var kvöldið 2. júni kl. 11 'j2 ;
veður var gott, heiður himinn og lopt-
ið bjart af dagsbrún í norðri og vestri,
eigi að síður sást stjarnan nálægt há-
norðri, skammt frá sólunni, spölkorn
fyrir ofan hafsbrúnina. Hún var silfur-
björt að lit—ekki rauðleit—og á stærð
við stjörnu í öðrum flokki; meðal
annars var það merkilegt, að halinn,
sem var talsvert langur, stóð lóðrjett
upp, en ekki aptur af henni, eins og
á halastjörnu þeirri, er sást hjer á
landi árið 1858.
Upp frá þessum degi var hvert
kvöld skýjað lopt, svo vjer gátum
aldrei sjeð stjörnuna framar. Svo er
reiknað, að frá 10. til 14. júní hafi
stjarnan farið fram hjá sólunni; eptir
það fjarlægist hún aptur og þýtur út
í geiminn með geysilegum hraða.
Af því halastjarna þessi getur ekki
sjezt með berum augum vegna fjar-
lægðar nema í júnímán., en nóttin er
þá björt hjer á landi, og stjarnan mjög
nálægt sólunni, þá er líklegt að fáir
hjer á landi hafi vitað um eða sjeð
þennan ljómandi langferðagest.
Ritað 15. júní 1882.
Tr. G.
Nellemanns-riddarinn og vindmylnurnar.
Herra ritstjóri! — þ>jer hafið leyft
hinum nýbakaða Nellemanns-riddara
að ávarpa mig ókurteislega í 14. bl.
ísafoldar þ. á. og reyna að gjöra mig
tortryggilegan í augum þeirra af les-
endum „ísafoldar“, sem eigi hafa lesið
„Skuld“, með því að eigna mjer kenn-
ingar, sem eru tómur heilaspuni sjálfs
riddarans; vona jeg því að þjer mun-
uð finna yður skylt, að ljá svari þessu
rúm í blaði yðar.
Herra Tryggvi Gunnarsson hefir
auðsjáanlega allt af verið i Kára-móð
síðan í vor ; það kom einhver angur-
blíðu-svipur yfir hann, er hann sá, að
jeg vildi ekki gjörast „Björn á baki“
hans. þ>að er auðsjeð á grein hans,
að hann er ekki búinn að fyrirgefa
mjer það enn. En úr því að hann
hafði nú gjört þá uppgötvun, að hann
væri eiginlega skapaður til að vera
Kári, þá var líka nauðsynlegt að finna
sjer einhvern Björn, sem hann gæti
varið með berserksmóði sínum; jeg
brást honum, en—þá kemur hann auga
á herra Nellemann—Gefundenes fressen!
—hann bregður við, og 17. mai heldur
hann hlífiskildi fyrir herra Nellemann
og bráðabirgðarlögunum í „Morgun-
blaðinu“; Nellemann kinkar náðuglega
kollinum og dubbar hann til riddara
tveim dögum seinna (ig. maí). — A!
loksins ! J>að lang- þráða hnoss ! þ>að
er aldrei nema skiljanlegt, að hjarta
riddarans fyltist þakklætistilfinningu,
svo að hann hafi einsett sjer, að hjeð-
an af skyldi vera sjer að mæta, ef
andað væri að hr. Nellemann. þ>að er
ávalt fallegt að vera þakklátur. — Nú,
og svo á ráðgjafinn ef til vill ráð á
fleira þessleiðis dinglum-dangli, sem
fer vel í neslu . . . eða ., . hvað ? .. . .
-ráð ? ... kammer-. .. jústits-... he ?
Nei, það var víst ekki neitt, líklega
ekki annað en suða fyrir eyranu ! ... .
þ>að er draumríkur blærinn í angandi