Ísafold - 08.09.1882, Blaðsíða 2
82
norðan um, austur að Vopnafirði og ef til
vill lengra suður á bóg er nú á sama reki og
Vesturland; munurinn er, að það er ekki
komið alveg eins langt fram í voðann. Bng-
um er leynt að í Strandaýslu og Húnavatns-
sýslu eru fjölda mörg tún alveg óljábær þetta
sumar. Mun ekki sama verða ofan á þegar
skygnzt er lengra norður og austur eptir ?
það má vera undarlegur hafís, sem í haf-
þökum kemur að landi þegar vorsins veiki
broddur er fyrst að gægjast úr mold, og
skilur við Stranda- og Húnavatnssýslu í
beru flagi í júní, ef hann skilur ekki eptir
líkan vott komu sinnar, þegar lengra dregur
norður. Engum þarf að vefjast hugur um
það, hver heybjörg verður um Norðurland
þetta sumar. það þarf ekki að leiða nein-
um getum að því, hvaða gagn er í því grasi
til heygjafar, sem hefir verið að kala fram
í júlí-mánaðar byrjun. Nú bætist hór við,
að þegar ísinn fer, þá koma mislingarnir,
og leggja hvert mannsbarn í riimið, alla 36
ára gamla og þaðan af yngri, og er að þessu
allan sláttinn. Með aðstoð sultar og seyru
og læknisleysis og hjúkrunarleysis drepa
þeir fólk eins fast út um land, eins og þeir
hafa gjört í Rvík, að öllum likum fastar,
3—4 af hundraði, eða svo sem 2,800 manns,
að minnsta kosti. Hvernig heyannir muni
ganga frá hendi, og hirðing þess litla hí-
ungs sem sleginn verður, munu menn geta
nærri. Hvað eiga nú Norðlendingar að
gera í haust ? Allir vita, hvernig þeir sluppu
undan vetrinum í fyrra, og allir vita hvernig
þeir hafa sloppið undan síðasta vetri og
vori. það er óþarfi að eyða orðurn að því,
að þeir eru í opnum óumflýjanlegum hung-
ur-voða, ef þeim kemur ekki hjálp í haust,
og hún svo mikil, að þeir þurfi ekki að
drepa af sér í haust sökum fóðurskorts, en
geti haldið bústofni sínum, hverju sem viðr-
ar til næstu grænna grasa. þetta er öld-
ungis nauðsynlegt að sýslunefndirnar íhugi
í tíma, og setji hugrökk ráð við og forsjá-
leg. Bf þörf krefur, skyldu þær ekki hika
við að taka stórlán, nje blikna þó upphæðin
yxi í augum; þær mega taka drjúglega til
varasjóðs ef það tiltæki verður þeim og
öllu landi þyngra en kollfellir á næsta ári,
sem að öllum líkum verður annað vorhafíss-
árið til, ef eptir vanda lætur—því aprílíss-ár
fara venjulega tvö eða þrjú saman, eptir því
sem annálar og árbækur vísa til, og við
þær ískomur eru öll hungursdauðaár Islands
bundin—. Hvað væri, t. a. m. 3—400,000
króna lán með skynsamlega vægum kjörum
—og ekki þarf að óttast að alþingi yrði þar
of þungt á togunum—á móti því, að taka
við öllu Norðurlandi, eða meginhluta þess,
jafn-úthungruðu og sumir hlutar Vestur-
lands eru nú ? þá verður eigi lánað lengur,
þá verður að gefa. Jeg vona fastlega, að
bæði landshöfðingi og þeir sem þetta mál
stendr næst fyrir norðan fjallláti ekki þessa
aðvörun falla á dauf eyru. þeir eiga að
góðan mann Norðlingarnir í vini mínum
Tryggva Gunnarssyni, sem óhætt er að fá
það umboð í hendur, er að öllum hjer að
lútandi ráðstöfunum lyti, og það skyldi
gleðja mig, að heyra, að hann hefði skorizt
1 málið.
Askorun þeirri er eg hefi fengið frá
Vestfirðingum, að styðja að samskotum
hjer reyni eg að gegna sem bezt verður;
en meðan allt fólk er burtu verða þau því
miður seinfara.
Eiri kur M agnvsson.
Jafnframt framanprentaðri ritgjörð höf-
um vjer frá hr. Eiríki Magnússyni feng-
ið svo hljóðandi brjef, er hann hefir
óskað að vjer auglýstum :
Af innlagðri áskorun, sem þjer gjörið
svo vel, ef til vill, að kynna íslending-
um, sjáið þjer, að verið er að reyna að
safna hjer einhverju handa hinum nauð-
stöddu. En áreiðanlegar fregnir frá
stjórninni komu ekki fyr en fólk var
allt farið á sumarflökt víðs vegar, svo
við litlu er að búast um sumartímann.
Jeg verð að leyfa mjer að fara nokkr-
um orðum um þetta hallærismál. Jeg
byrja þar, að það er næsta gagnslítið
að vera að senda fólki aðframkomnu
úr sulti og seyru peilinga til að lifa af.
Hin eina björg, sem því er nokkur veru-
leg hlít að, er matbjörg og skepnu-
fóður. Jeg vona mjer lánist að skýra
þetta svo öllum skiljist.
þegar menn láta dragast svo von úr
viti, eins og Dalamenn og Snæfellingar
hafa gjört, að leita opinbers hallæris-
styrks, þá er þegar svo komið fyrir
hinu hungraða hjeraði, að svo að segja
hver maður er kominn í botnlausa skuld
við kaupmenn og við landsmenn, sem
ekki hafa reynzt hingað til linari á
hungurtökunum i hallærum en kaup-
mennirnir. J>egar nú peningum er hlut-
að út meðal þessa fólks, þá fara þeir
þá leið, er jeg nú skal sýna. Sýslu-
nefndin leggur að kaupmanni, að birgja
sig sem bezt hann getur með matvöru að
hausti, og kaupmaður lofar að gera allt
er hann getur. Hann veit að hjer um
bil hver króna, sem sýslunni er veitt,
verður að koma til sín á endanum. En
hvernig stendur nú hagur kaupmanns?
Hjeraðið hefir ekkert að leggja í kaup-
stað, en á ‘innleggi’ landsmanna hvílir
lánstraust kaupmanns, erlendis; á láns-
traustinu aptur vörubirgðirnar heima
fyrir, en eptir gnægð birgðanna fara
‘prísarnir’ í hallærum. Kaupmaður get-
ur því að eins birgt sig eptir láns-
trausti því, er hann hefir ytra, og eptir
fjemagni því, er hann veit vændir á í
vörzlum fjelagsins. J>að er: hann get-
ur ekki byrgt sig' til neinnar hlítar. Og
eins og almenn reynd hefir sýnt hing-
að til í hallærum, ná kaupmannabirgð-
ir mjög skamt fram úr því að æra upp
hungur, og æra út peninga. J>etta er
öldungis eðlilegt.—Hinn hungraði lýður
rífst nú um hinn litla forða, þegar hann
loks kemur, allir bjarga lifinu til hins
ýtrasta, og húngur spyr ekki að, hvað
munnbitinn kostar. Vöruverð kaup-
manns hleypur brátt upp í dýrtíðar-
verð; hann getur elcki að því gert,
hann tekur það sem boðið er í vöruna,
ella verður flogið á hann og hann bar-
inn og meiddur. Hungurkvölin ræður
hjer lögum, en kaupmaður fær engu
við ráðið. Annar straumur peninganna
fer í vasa ríkisbubbanna í nágrenni fá-
tæktarinnar, og er ekki saga þess fjár
fegri. Niðurstaðan verður, að kaup-
menn og einstakir menn, sem ekki þurfa
fjárins, eru auðgaðir í andvaralausri
blindni að eins til þess, að lengja hung-
ur fólksins, ekki til þess að ljetta því
af. J>egar peningunum sleppur taka
við lánin með dýrtíðarprísum, og hinn
ósjálfbjarga aumingi sekkur dýpra og
dýpra í sitt botnlausa skuldafen; hann
deyr út af ef, til vill í miðju kafi; jörðin, ef
hann á nokkra, fer í skuldirnar, en skulda-
liðið á hreppinn og þannig leiðir landinu
af þessu peningaláni ein þýngd á aðra
ofan. — J>essa, sem hjer er sagt, ber
saga landsins glöggan vott: á óársöld-
unum koma upp einstakir stór-auðmenn
á Islandi.— Mjer þykir vænt um stór-
auðmenn þegar þeir eru duglegir, en
þegar þeir rýja hungraðan fjölskyldu-
mann um jörð sína fyrir hálftunnu af
korni, þykir mjer hlýða að af þeim sje
tekið borgaralegt frelsi.
Er nú þetta rjett og ráðvönd ráðstöf-
un á fje landsins? er þessi aðferð til að
ljetta af hallœri og yfirvofandi mann-
dauða lír hungri samboðin menntaðri
stjórn á 19. öld? Ef það er rétt og
ráðvant aðjegtaki óhnögglega til fjár,
sem mjer er trúað fyrir að fara með
skilvislega, og fái það ráðleysingja —
því allir eru ráðlausir, þegar þeir berj-
ast við hungurdauða—til að sóa út ept-
irlitslaust, þá er það rjett og ráðvant,
að fá hungruðum hallærissýslum pen-
inga landsins til að auðga með kaup-
menn og sjerplægna sveitarhúska. Hvað
rjettlátlega endurkrafa slíks notalauss
fjár komi niður á sýslubúa eptirá, ligg-
ur í augum opið.
' Síðari spurningunni get jeg því ó-
trauðara svarað með neii, sem mjer eru
vel kunnugar grundvallarreglur Breta-
stjórnar, heimsins menntuðustu og mann-
úðlegustu stjórnar, þegar hallærum er
að mæta. Jafnskjótt og umboðsleg vitn-
eskja kemur um yfirvofandi almennan
bjargarskort, sendir stjórnin valda um-
boðsmenn í hjeraðið, að kynna sjer
hvers við þurfi, þeir senda aptur hrað-
boð um þörfina, og mat- og fóðurbjörg
er keypt samán að stjórnarfyrirlagi og
sendí hjeraðið hið bráðasta að við verð-
urkomið, ogersíðan hlutað niður með-
al fólks af hjeraðsstjórninni með eptir-
liti umboðsmanns stjórnarinnar. Kostn-
að þessar hjálpar ber ríkið, en ekki
hið útarmaða hjerað. J>að er farið með
hann eins og hvern annan uppákom-
andi almennings kostnað, eins og t. a.
m. herkostnað, sem allir bera jafnt, af
því öllum stóð voði af hættunni. J>etta
styðst við þá mannúðlegu grundvallar-
reglu, að hallærishjeraði skal hjálpa á
fætur aptur sem fyrst, en því skal ekki
haldið í einheldu armingjaskapar um