Ísafold - 21.10.1882, Blaðsíða 2

94
Sjá þú í gegnum sortann,
svipleik æíistunda:
Hvað er hjör og hlífar
holds og auðnugengis ?
Flýr það allt er Föbus
felur oss myrkva,
flýr þegar feigðar nornin
flettir oss lánarskrúði.
Sjá þú í gegnum sortann,
sigurmerkin fornu
sett mót synd og dauða
og sorgarfári lífsins.
Sjá þú í gegnum sortan
sálu þína vermi eilíft orð og sjónir
ódauðlegra manna.
Sjerð ei í gegnum sortann
son þinn í heilögu ljósi ?
Sjerð eigi brosandi brúði ?
Birtir þjer eigi fyrir augum ?
Kastaðu höggnum hlífum,
hnossið er komið nærri—
nærri endir og upphaf :
eilífur Drottins faðmur!
Odda II. sept. 1882.
Mattías Jochumsson.
RANNSÓKNIR Á VESTFJÖRÐUM
1882.
(Eptir Sigurð Vigfússon).
(Framliald frá bls. 90).
Vesteinshaugur er á melunum ofan
til við ytri enda Seftjarnarinnar, niður
frá Sæbóli. Allar sögur af Gísla
Súrssyni ákveða þennan stað, og segja
hið sama „norðr frá Sæbóli“ er sama
og „niðr frá Sæbóli11. þykkur jarð-
vegur var þar enn ofan á melnum og
mikil mold undir hæst í miðjunni og
lítil þúfa þar sem reyndist að líkið
hefði legið undir; haugurinn var á
annan veg 28 fet i þvermál, en blásin
inn í hann vik á hinn veginn. þennan
haug rannsakaði jeg nákvæmlega;
steinum hafði verið raðað þjett saman
ofan á líkið, sem sneri í austur og
vestur, og' lágu þeir nokkurn veginn
óhaggaðir. þ>ó voru nokkrir steinar
frá lausir við endann. þetta grjót var
auðsjáanlega aðflutt, en ekki tekið þar
úr melnum. Steinalagið var 2 */* al. á
lengd, en 1V2 á breidd. Allt í haugn-
um var svo gjörsamlega fúið, að ekkert
loddi saman; einungis sáust þeir vana-
legu dökku flekkir í moldinni af lík-
amanum og þess konar kennimerki.
þ>ó spillti það mestu um, að þykkt
klakalag var í haugnum, sem jeg varð
að höggva í gegnum. það er að von-
um, að hjer væri allt eyðilegt, því
aurholtið erhin versta jörð í því tilliti,
enda haugurinn hjer um bil 920 ára
gamall. Nokkra faðma austur frá
Vesteinshaugi var annar haugur, en
að mestu upp blásinn; jeg kannaði
hann og, en allt fór þar á sömu leið,
þetta hefir líklega verið haugur þ>or-
bjarnar súrs, og Vesteinn verið heigð-
ur þar nálægt. Jeg gjörði marga til-
raun til að leita að £>orgrímshaug, þar
sem einhver sáust líkindi, en allt for-
gefins; en þó að hann finndist eigi á
þeim stöðum, er svæðið hjer um bil
auðvitað þar sem hann hefir verið, því
hver um sig af Gísla sögum til taka
það á þrem stöðum; hann hefir verið
á melunum upp undan innri enda Sef-
tjarnarinnar nær ósnum, en þar var
ekki til neins að leita, því engin sjást
þar kennimerki; haugurinn er allur
gjörsamlega uppblásinn.
Eg fór fram í dalbotn á Haukadaln-
um og fann þar öll þau smábýli sem
Gislasaga talar um, og við það mun
eg gjöra nokkrar athugasemdir í Árbók
F ornleifafélagsins.
Jeg mældi allar tóptirnar á þingeyri;
þær eru 14 að tölu, veggir digrir, dyr
víðast út úr hliðinni; kringlótt tótt var
þar og, en ofan á hana hafði verið
byggður kálgarður, en stóð hálf út
undan, var nær 23 fet í þvermál. þingið
mun hafa verið flutt þangað af Valns-
eyri, þegar skriðan hljóp þar á. Frá
þingeyri fór jeg til Arnarfjarðar og
kom að Rafnseyri; mig undraði það,
að ekkert sást fyrir grjótvirkinu þar
kring um bæinn, sem þó bæði Rafns-
saga og báðar Sturlungur tala um.
Rafnsskáli er þar kallaður fyrir austan
bæinn, en þar sjest ekkert nema
kringlótt tóttarbrot, en hjer er ekki
rúm að tala meira um það. Jeg fór
inn í Arnarfjarðarbotn og fann þar
rústir af bænum Eyju, þar sem Bjart-
mar bjó. Hofsá, sem nú er kölluð,
hefir skipzt þar í 2 kvíslir áður hún
rennur 1 fjarðarbotninn. það er víst,
að bærinn hefir staðið þar á milli ár-
kvíslanna, og er það rjettkölluð Eyja.
Síðan fór jeg yfir Dynjandisheiði, sem
er einhver hinn versti vegur, og ofan
í Geirþjófsfjörð; fjarðarbotninn er sem
hálf-kringlóttur fyrir, allur skógi vax-
inn nær sem eitt skógarhvolf; þar er
mjög einkennilegt og fallegt. Bærinn
Botn stendur upp frá fjarðarbotninum,
fyrir norðan ána, sem rennur í stórum
gljúfrum, þegar fram dregur, túnið
sljett. Framan til í túninu nær ánni,
undir lítilli brekku, eru fornar tóptir,
sem enn kallaðar eru „ Auðarbær“;
það er eiginlega ein tópt, sem skiptist
í þrent, dyr út úr hliðinni; hún er á
lengd 60 fet, 26 fet á breidd, er mjög
sígin niðr og fornleg; mig undraði
það, að enginn, sem í Geirþjófsfjörð
hafði komið áður, það eg til veit, hafði
getað gjört sjer neina rjetta hugmynd
um hvar kleifarnir eru, og þá var ekki
von um fylgsnin, því að finna kleifarnar,
er skilyrðið fyrir því að finna fylgsnið
fyrir sunnan ána; kleifarnar blasa þó
við rjett í landsuður frá Auðarbæ, og
eru auðþekktar; þar eru kiettahæoir upp
frá ánni að sunnanverðu; þar gengur
fram klettanef, sem Gísli varðist á; er
þar allgott vígi; frá ánni og upp á kleif-
arnar eru 120 faðmar, frá Auðarbæ og
að ánni eru fáir faðmar; þetta fer því
allt vel. Jeg leitaði að fylgsninu eptir
sögunni, og fann það líkt og Börkur,
„sem vísat væri til“; hún segir að það
var fyrir sunnan ána við kleifarnar, bl.
125, fylgsnið var millum skógarrunna
grafið inn undir barð í hvammi við ána,
28 faðma niður frá kleifunum; jeg
rannsakaði fylsnið nákvæmlega, það var
9 fet á annan veg, en 8 fet á hinn.
þakið var auðsjáanlega fallið niður í
fylgsnið og áreptið þar enn fast í, og ekki
allt fúið, mænirásinn var kominn til
hliðar, og hafði verið úr eik; hann var
ekki fúnari en svo að jeg gat þó feng-
ið úr honum nokkra búta sem loddu
saman, áreptið var úr birki, tók jeg til
sýnis nokkuð af öllu þessu.
það var í þessu fylgsni, sem Gísli sofn-
aði síðast, og dreymdi hinn síðasta
draum, og kvað vísuna þegar hann
vaknaði: „mjer bar hljóm í heimi“, o.
s. frv. Einhamar er einstakur klett-
ur upp undir hlíðinni á snið, í útsuður
frá kleifunum, og er þangað i2ofaðm-
ar, gegnum þykkan skóg að fara; Ein-
hamar er að framan nær allur stand-
berg, fram úr honum gengur mikið
klettanef, að innanverðu við það er
gjá sem komast má eptir upp á ham-
arinn; fram á nefinu hefir Gísli varizt,
og er þar hið bezta vígi, verður engu
við komið nema spjótalögum, það er
eins og sagan segir, þeir sóttu að hon-
um tveggja vegna, og lögðu hann spjót-
um, hjer er svo allt hnitmiðað niður, að
með vissu má ákveða staðinn á nefinu,
er Gísli stóð, annarstaðar er ekki ó-
hætt að standa, og niður i þessa skor
eða gjá hljóp Gísli síðast, eptir að hann
hafði kveðið vísuna, og hjó J>órð frænda
Eyjúlfs banahögg. og fjell svo sjálfur
á hann ofan, dauður, niður fyrir ham-
arinn. J>essa gjá fór jeg opt upp og
ofan með mikilli ánægju. Fylgsnið fyrir
norðan ána fann jeg (sjá söguna bl.
125 og 148), og kannaði það, það er
fram og upp undan bænum í stóru og
djúpu grashvolfi, sem áður hefir verið
skógi vaxið, fylsgnið er 8 fet á annan
veg en 7 fet á hinn, eins og hitt í lög-
un, og líka grafið inn undir barð, dyrn-
ar inn í það lágu á snið með jarðföst-
um steini, og hlaðið á móti; hinn kamp-
urinn, og dyrnar ekki breiðari en svo,
að renna hefir mátt sjer á hlið inn í
fylgsnið; þegar niður kom, fann jeg vott
af ösku, og lítið lag af dökku garð-
lagi, líkast fúnu plöntulagi, mun þetta
vera úr þakinu og það hjer verio líka
fallið niður eins og í hinu, en allt ann-
að var fúið; þegar dýpra var grafið,
kom upp lítil og tær uppspretta. Fyrir
þessu fylgsni sást ljós vottur, því þar var
djúp hola eða lægð niður nær ferskeytt.
Síðan kvaddi eg alla þessa sögustaði
í Geirþjófsfirði með mikilli virðingu, og
fór út að Otrardal, og þaðan út með