Ísafold - 21.10.1882, Blaðsíða 3

95
öllum Arnarfirði, og allt út að Selárdal;
kom nær á hvern bæ til að reyna að
safna saman gömlum hlutum, fjekk
margt í þessari ferð, og þar á meðal
merka hluti; er þetta mest allt komið
hingað til safnsins; allir hinir beztu
menn hjetu og góðu um að reyna að
ná í það, sem eptir kann að vera, og
að það fari ekki út úr landinu, sem mál
er til komið.
þ>annig reyndist nú Gísla saga Súrs-
sonar; við sumir hjer lítum þannig á
málið, að það sje jafnvel nytsamara fyrir
vora fornu fræði, að finna vora merku
sögustaði alveg rjetta, nær því sem
söguritarinn hefði verið áhorfandi, held-
ur en þó við fyndum mikla fjármuni,
sem enginn vissi hver hefði átt, og
engar sögur væru af.
Jeg tók og uppdrætti (kort) og mynd-
ir af öllum þeim stöðum í Gísla sögu,
sem mjer þóttu merkir, þar sem jeg
gat því við komið.
Hjer er ekki nema í fám orðum sagt,
en aðalskýrsla um þessa ferð er ætlazt
til ásamt myndum, komi í Árbók forn-
leifafjelagsins fyrir næsta ár.
(Ritgjörð sú er hjer fer á eptir, er, eptir
því sem síðar segir, samin eptir ósk fundar,
er haldinn var í sumar í Stykkishólmi af
tilkvöddum mönnum úr Snæfellsness- Dala-
og Barðastrandarsýslum, einkum í því skyni,
að verða hreppsnefndum í sýslum þessum
til leiðbeiningar til að koma með ákveðnar
uppástungur til sýslunefndanna um það efni,
sem greinin ræðir um, í því skyni að síðan
yrði gjörður undirbúningur til að málið verði
tekið til meðferðar á næsta alþingi).
Nokkur orð
um svcitastjórn og fátækra framfæri.
Eptir ‘Jakob Gnðmundsson.
þ>að hafa bæði heyrztog sjest á seinni
árum allmargar umkvartanir yfir því,
að hreppsþyngslin færu árlega vaxandi
og að allt af hækkuðu útsvör bænda í
mörgum ef ekki flestum hreppum, meir
og meir, ár eptir ár.
pegíir menn gæta þess, til hvers
útsvörunum er varið, sem í mörg-
um meðal hreppum, með 30 til 40 bú-
endum, munu vera ár hvert núáseinni
árum allt að 1000 kr. að meðaltali, þá
menn að mestum hluta af útsvörum
þessum er varið til fátækra framfæris ;
því að þótt nokkur kostnaður til vega-
bóta, eyðingar refa, við hreppsnefndina
og má ske líka sumstaðar sýslusjóðs-
gjald, sje lagt á með aukaútsvörum,
þá er allt þetta minnstur hluti útsvar-
anna, enda er margt af þessu lagt á
sjerstakiega eða greitt með niðurjöfn-
unarvinnu af hreppsbúum víða hvar, og
kemur því alls ekki inn í sveitarreikn-
ingana.
Mestur hluti allra útsvara á landinu,
má ske að fáeinum hinum stærri kaup-
stöðum undan teknum, gengur því til
fátækra framfæris, og ef fje þetta skyldi
vera á öllu landinu, hátt á annað hundr-
að þúsund krónur, þá er það ærið mik-
ið fje, í samanburði við efni og ástæð-
ur landsmanna og útgjöld þeirra til
annara landsþarfa.
En er það ekki eitthvað undarlegt,
að kostnaður til fátækra framfæris skuli
hafa vaxið svo mjög nú á seinni árum,
þar sem efni landsmanna hafa þó tals-
vert blómgazt, atvinnuvegirnir smátt og
smátt tekið talsverðum framförum og
kaupverzlunin batnað að stórum mun.
J>að er að sönnu eðlilegt að hrepps-
ómögum og þurfamönnum fjölgaðinokk-
uð að því skapi sem fólkið í landinu
fjölgaði yfir höfuð, ef að allar aðrar á-
ástæður hefðu haldið áfram að vera
líkar að tiltölu eins og áður, en því er
sannarlega ekki svo varið, því hvað
sem hinir óáreiðanlegu framtalstöflur
segja, þá hefir peningurinn fjölgað að
tiltölu talsvert meira en fólkið og sjáv-
ar útveg og kaupverzlun farið talsvert
meira fram, heldur en að tiltölu við
fólksfjölgunina, og eptir því hefði
hreppsómögum og þurfamönnum átt
að fækka en ekki fjölga.—Hjer er því
sannarlega komið í eitthvert óeðlilegt
óefni; þurfamönnunum fjölgar, auka út-
svörin vaxa, hreppsfjelögin eiga engan
sjóð, ekkert forðabúr, nema ef einhver
guðsmaðurinn hefir gefið hrepp sínum
nokkur jarðar hundruð fyrir mörgum
árum síðan, og mun þó sumstaðar liggja
við borð, að þau einnig verði bráðum
uppetin af þessum sífjölgandi engi-
sprettum, þurfamönnunum. Fyrir 30
til 50 árum voru þurfamennirnir mikið
færri, aukaútsvörin langt um minni,
nokkrir hreppar söfnuðu sjóði og sum-
ir þeirra keyptu jörð eða jarðarpart
fyrir sjóð sinn, svo var þá langt frá að
menn ætluðust til að höfuðstóll sjóðsins
yrði gjörður að áteyri á einu eða tveim-
ur árum. J>egar menn virða allt þetta
fyrir sjer, þá er mjög líklegt að sveitar-
stjórnin sje ekki í því lagi, sem hún
þyrfti að vera og getur slíkt verið að
kenna bæði sveitarstjórnarlögunum og
þeim mönnum, sem lögum þessum
eiga að framfylgja.
En hverjir eru þá þessir fjölmörgu
hreppsómagar og þurfamenn ? J>að eru
börn þeirra sem ekki geta sjálfir ann-
azt börn sín og alið þau upp; það eru
gamalmenni og fáeinar heilsulausar
manneskjur á yngra aldri, sem ekki
geta sjálfar unnið fyrir sjer, og sem
enga þá náunga eiga að, sem vilji eða
geti annazt þá, og loksins eru það fá-
tækir búendur, tómthúsmenn og sjálfs-
mennsku menn, sem sveitirnar verða
að styrkja til búskaparins eða sjálfs-
mennskunnar bæði beinlínis og óbein-
línis.
Flest af börnum þeim, sem á sveit-
unum upp alast, eru börn þeirra, sem
eru eða hafa verið við bú eða í sjálfs-
mennsku, því fæst af sveitarbörnunum,
eru börn vinnuhjúa, meiri hluti gamal-
menna þeirra, sem á sveit fara, eru
lika þeir, sem lengur eða skemur hafa
dregið fram líf sitt við öreiga búskap
ellegar í tómthúsmennsku eða annari
húsmennsku.
Flestir sveitar ómagar ogþurfamenn
eru því tilorðnir á óráðs og öreiga
heimilum þeirra manna, sem í ein-
hverri sjálfsmennsku eru eða hafa ver-
ið, og sem aldrei hefðu átt að vera
í sjálfsmennsku, nema þá með
hinni ströngustu yfirstjórn annara ráð-
betri, því þó þeir ráðdeildar og reglu-
menn sjeu til, sem vegna ómegðar,
heilsuleysis eða annara uppáfallandi ó-
happa ekki geta komizt af án sveitar-
styrks, þá eru þeir langt um færri en
hinir, enda verður margur til að rjetta
slíkum ráðdeildar - og reglumönnum
hjálparhönd, til þess að fría þá við að
þurfa að þiggja af sveit, einkum ef þeir
eru álitnir að uppala vel börn sín.
(Framh. síðar).
Frjettir innlendar.
Tíðarfarið hefir hjer síðan um rjettir
verið hjer mjög votviðrasamt, svo að
það hefir mátt heita að aldrei hafi þurr
dagur komið, og eptir því sem frjezt
hefir, hefir það náð eigi að eins yfir
Suðurland heldur og yfir Vesturlandog
vesturhluta Norðurlands; það hefir því
verið ómögulegt að ná heyjum þeim,
sem úti voru um rjettirnar ; á einum
bæ í þ>inginu í Húnavatnssýslu vitum
vjer til að eigi var búið að hirða einn
bagga af útheyi 10. þ. m. Aptur á
móti hafa hlýindi verið í veðrinu og
mun því hafa tekið upp snjó þann sem
kom um 10. f. m. og sem var svo mik-
ill, að menn voru sumstaðar Norðan-
lands, t. d. kringum Siglufjörð, farnir
að ganga á skíðum bæja á milli og farn-
ir að draga að sjer nauðsynjar sínar á
sleðum. J>að er mjög víða bæði vest-
anlands og norðan, að hey sem kom-
in voru undir þak hafa stórum skemmzt
af hita er komið hefir í þau, sumpart
af því að þau hafa verið hirt illa þur
og sumpart að þau hafa eigi orðið var-
in fyrir að drepa í hinum miklu rign-
ingum.
Skurðarfje hefir hjer á Suðurlandi
þótt reynast bærilega, en í Norðurlandi
hefir það verið í rýrasta lagi. Kaup-
staðarverð á sláturfje Norðanlands hef-
ir verið mun minna að undanförnu.
Kaupmaður Coghill hefir keypt allmik-
ið fje í nánd við Borðeyri (yfir 6000 i
Húnavatnssýslu) og gefið vel fyrir.
12.þ.m. kom hr. Eiríkur Magnússon frá
Cambridge hjer með gufuskip frá Eng-
landi hlaðið að mestu leyti af gjafa-
korni þaðan ; hafði hann lagt upp af
>ví um 50 smálestir á Berufirði handa
hinum bágstöddu sveitum í suðurhluta
Suðurmúlasýsu og austurhluta Skapta-
fellssýslu. Hann ætlar hjeðan í næstu
viku norður á Borðeyri, Sauðárkrók og