Ísafold - 03.03.1883, Side 2

18
kaupa skip fyrir og vjer getum heldur
ekki búist við að geta rekið þennan
útveg í nokkrum samjöfnuði við aðrar
þjóðir í fyrstunni, en þau peningaráð
eru þó til í landinu, að vel mætti byrja,
og vel gætu menn keypt nokkur skip
ef menn með einbeittum vilja sameina
krapta sína. Margir hafa líka fast-
eignir i landinu til að veðsetja mót
peningaláni til að kaupa skip fyrir;
að landssjóður mundi lána peninga
mót fullu veði til þessa fyrirtækis þarf
varla að efa, og væri enda ekki ó-
hugsandi, að hann vildi styrkja að því
með beinni fjárveitingu, að meiru eða
minnu, og svo þegar ábyrgð á skip-
unum er fengin, sem sjálfsagt er að
fá, og sem öllum stendur líka frítt
fyrir að fá, þá geta menn veðsett
skipin sjálf; þá eru þau orðin á við
fasteign og jafnvel betri en jarðeign,
því farist skipið, fæst það útborgað, en
þó jörð á einhvern hátt eyðileggist
fæst ekkert fyrir það. Ábyrgðarsjóður
fyrir skip er heldur ekki einasta í því fólg-
inn að borga skip út, efþau farast eða
laskast og gjöra á þann hátt skipin að
vissri eign; hann er líka sparisjóður,
því farist eða laskist ekkert af skipum
fjelagsins, þá á hver og einn þá pen-
inga, sem hann leggur í sjóðinn, ó-
eydda, fær af þeim fulla leigu og get-
ur samkvæmt lögum fjelagsins fengið
þá útborgaða, þegar hann vill, eða er
ekki lengur fjelagsmaður.
Til að gjöra mönnum enn ljósara, að
hægt sje að eignast þilskip, ef vilji og
samtök eru, og að það borgi sig að
eiga þau, þá vil jeg benda mönnum á
þilskipaútveg Færeyinga, það var um
1870—-72, að þeir fengu sjer fyrst þil-
skip og það að eins tvö í byrjun. Áð-
ur höfðu þeir ekki reynt þilskipa út-
gjörð, heldur stunduðu bátaútgjörð líkt
og hjer. þeir sóttu hjer undir land á
þessum skipum sínum og heppnaðist
vel; þilskipaútvegurinn varð þeim
brennandi áhugamál, og þótti bátaút-
vegurinn einkis virði hjá honum, og
nú hafa þeir allt að 20 þilskip, sem
öll reka fiskiveiðar hjer við land. Fær-
eyingar eru fátækt og fámennt fólk
ekki síður en vjer; þó gátu þeir kom-
ið upp þessum skipastól á fáum árum,
einmitt af því eindreginn og einbeittur
vilji og áhugi var hjá þeim til þess.
þ>eir sáu stax, að þilskipaútvegur við
ísland var hlutur, sem borgaði sig vel,
og er það sláandi dæmi fyrir íslend-
inga, hvað þetta mál snertir, að ein-
mitt á fiskiveiðum hjer við land hefur
þessi fámenna og fátæka þjóð stórum
aukið eignir sfnar.
Ekki stóðu Færeyingar heldur nokk-
uð betur að vígi en vjer með æfða og
góða sjómenn á þilskipin; áður en
þeir fengu sjálfir skip gáfu þeir sig að
vísu margir út með Englendingum fyr-
ir háseta við fiskiveiðar, lærðu nokkuð
af þeim verklega sjómennsku, og það,
sem fyrst hvatti þá til að eignast þil-
skip sjálfir, var sá hagur, sem þeir
vissu að Englendingar höfðu af að
reka fiskiveiðar við strendur íslands.
Vjer íslendingar megum hreint ekki
álíta oss svo auma, að vjergetum ekki
stjórnað eða lært að stjórna þilskipi,
og það erum vjer heldur ekki. þ>að
er auðvitað, að sjómennska vor á
stærri skipum er ófullkomin bæði bók-
lega og verklega, en reynsla hefur þó
sýnt, að vjer getum vel hagnýtt oss
þilskip; bæði Norðlendingar og Vest-
firðingar hafa nokkurn þilskipaútveg,
(enda Sunnlendingar lika, þó það sje
minna), og sem öllum er haldið út af
innlendum skipstjórum og heppnast
mörgum ágæta vel. Og það mundi
alls ekki þurfa að óttast, að með vax-
andi þilskipaeign og vaxandi áhuga á
þilskipaveiði, yrðu ekki nægir sjómenn
á skipin; þá mundi heldur ekki langt
að bíða, að sjómannaskóli kæmist á
stofn i landinu, þar sem fengist bæði
bókleg og verkleg kennsla, svo í fullu
lagi væri, en sem eins og nú stendur,
ætti alls ekki að kosta fje til, þvi ef
þilskipaútvegurinn er ekki aukinn eða
bættur úr því sem nú er, hefur sjó-
mannaskóli ekkert að þýða.
Auðveldasti vegurinn til að koma
upp þilskipaútveg að fullu gagni, er,
að minni meiningu sá, að stofnað yrði
reglulegt fiskiveiðafjelag með hluta-
brjefum; með þvi geta allir, sem vilja,
tekið þátt í skipseign með nokkru til-
lagi, þó þeir búi efst uppi í landi, og
í öðru lagi hefur hlutafjelag þann kost
í sjer fólginn, að þó eitthvert skip ekki
afii og á því verði tap eítt ár, þá
vinnst það aptur upp á öðrum, sem
vel gengur, svo fjelaginu verður það
ekkert tilfinnanlegt, en þegar skipin
eru einstaks manns eign, getur það
verið alveg eyðileggjandi.
Jeg ætla þá að þessu sinni ekki að
fara fleiri orðum um þetta mál; til-
gangi mínum er náð, ef menn vildu
athuga það, sem hjer að framan er
sagt, vildu rita og ræða um málið og
leggja allt kapp á að koma því áleiðis.
Jeg þykist hafa sýnt fram á, að hjer
er stórt velferðarmál um að gjöra, og
og sem menn ættu að leggja miklu
meira kapp á, heldur en alla „vestur-
heimsku“. Og gott væri, að menn
vildu íhuga, hvort ekki væri eins gjör-
legt að leggja peninga í þetta fyrir-
tæki sjer og ættjörð sinni til vegs og
gengis, eins og kasta þeim út þús-
undum saman til alveg óvissrar inn-
tektar af Vesturheimsferðum.
(Aðsent).
Kafli úr brjefi frá ísafjarðardjúpi.
Ur því jeg er farinn að minnast á
almenn tíðindi hjeðan frá Djúpinu, þá
þykir mjer rjettast að byrja á harðinda-
vetrinum 1880 — 81; hann var eins og
öllum er kunnugt, einhver sá harðasti
bæði að frosthörkum og stormum, sem
gjörði svo mikið að verkum, að almenn-
ur fóðurskortur var kominn á Góu, skáru
þá sumir bæði' hross og gemlinga, en
margir björguðu pening sínum ákorn-
gjöf, en það kostaði þá ærna peninga,
misstu þó margirafþeim töluvert, ept-
ir það að búið var að eyða í það korn-
inu, því bæði þraut kornið, og náð-
ist sumstaðar ekki fyrir isum. í Páska-
vikunni kom hjer gott fiskihlaup, sem
bætti mikið úr fiskileysinu, sem verið
hafði um veturinn. Sumarið 1881, var
hjer fjarskalegur grasbrestur, þó eink-
um á túnum, svo að á fæstum stöðum
fjekkst þriðjungur við það sem verið
hafði í meðalári, var því um haustið 1881
fækkað skepnum töluvert, þó bjuggust
menn ekki sem skyldi við þeim vetri
sem kom, því nú byrjaði veturinn strax
um veturnætur, fyrst með stórhretum,
síðan með sífelldum umhleypingum;
stundum voru bleytuslög með fjarska
stormum, en þess á milli ákafa útsynn-
ingsfannir; af þessu leiddi að skepnur
megruðust fljótt á vetrinum og fóður-
skortur varð fyr en menn varði, og mik-
ið almennari en hinn fyrra veturinn;
var nú enn gripið til korngjafa, ogjók
það skuldir manna töluvert, en kom
ekki að notum svo sem skyldi, því marg-
ir gjörðu það of seint. Litlu fyrir pásk-
ana komu hláviðri nokkra daga, svo þá
leit út fyrir að margir hefðu haldið fjen-
aði sínum ef það hefði staðið nokkuð,
en það var öðru nær. því á páskadag-
inn gekk upp norðan stormur, sem stóð
með jöfnu harðviðri og frosti um 14
daga, síðan var vorið allt með sífelld-
um kuldanæðingum, svo að gróðurlaust
var fram á Jónsmessu; kýr urðu horað-
ar og nytlausar, á flestum stöðum kropn-
aði út af meiri partur. unglamba, á nokk-
uð mörgum bæjum drapst allur helm-
ingur af sauðfje, en kalla mátti að það
yrði alstaðar gagnslaust; á nokkrum bæj-
um í Grunnavíkurhrepp voru kýr fyrst
leystar út fullar 12 vikur af sumri, og
höfðu þær þá staðið inni 42 vikur, og
má nærri geta hvort til þess þurfi fóð-
urbyrgðir. Af því kuldar og gróður-
leysi var svo lengi fram eptir vorinu,
varð ekki byrjaður hjer sláttur fyrri en
f 15. viku sumars, mátti þá kalla að ó-
þurkar byrjuðu strax, syo töður urðu
víða mikið skemmdar, og þar að auki
víða mjög litlar, því túnin voru víða mjög
skaðlega brunnin frá fyrra árinu. Út-
engi spratt á endanum í meðallagi, en
stórhretið. sem byrjaði fyrst í septem-
ber gjörði það að verkum að allur hey-
skapur hætti í hálfan mánuð, og kýr
voru inni í viku, fönn varð svo mikil,
að ekki varð farið á hestum nema með
sjó fram, og þó ekki sumstaðar, varð
þá mikið af heyjum undir fönninni, og
náðist margt af því aldrei, en reifst upp
af hrossum og öðrum útigangspeningi,
því á flestum stöðum var hagleysi; ept-
ir það snjóinn leysti upp, mátti kalla