Ísafold - 08.08.1883, Blaðsíða 1

Árgangurinn, 32 blöð, kostar
3 kr. innanlands, en í Danm.,
Svíþjóð og Norvegi um 3^
kr., i óöiuui löndum 4 kr.
Borgist í júlím. innanlands,
erlendis fyrir fram.
ISAFOLD.
Auglýsingar kosta þett
hver- lína : aur>
Jmeð meginletri ..10
(með smáletri.... 8
Jmeð meginletri... 15
\með smáletri...12
X 18.
Reykjavík, miðvikudaginn 8. águstmán.
1883.
69. Innlendar frjettir. Um búfræóinga og búnað-
arskóla
70. Hinn nafnfrægi hugvekjusafnsstyrkur.
71. Frá alþingi V.
72. Hitt og þetta. Auglýsingar.
Skrifstofa ísafoldar er í isaíoldarprentsmið-
ju, við Bakarastiginn, 1. sal.
Afgreiðslustofa ísafoldar er á sama staó.
Afgreiðsiust. ísafoldarprentsmið u er á s. st.
Alþingisfundir í neori deild að jafnaði hvern rúm-
helgan dag á hádegi, ög í efri deild kl. I e. m.
Brauð laust: Árnes 4/8 811.
Forngripasafnið opið hvern mvd. og ld. kl. 1 — 2.
Iðnaðarsýning í Rvík opin . hvern dag kl. 4—6.
íþökubókasafn opið hvern |)rd. og ld. 2—3.
Landsbókasafnið opið hvern md., mvd. og Id. 12 — 3.
Sparisjóður Rvíkur opinn hvern mvd. og ld. 4 — 5.
Reykjavík 8. ágúst.
Alþingismál nú orðin 84. Ellefu frumvörp
orðin að lögum frá alþingi; níu felld; fimm
tekin aptur.
TVeir fundir í neðri deild á hverjum degi
nú orðið.
Eundir til undirbúnings alþingismálum í
hjeraði voru haldnir í vor í júnímánuði í öll-
um kjördæmum landsins nema höfuðstaðn-
um (Eeykjavík), Mýrasýslu, ísafjarðarsýslu,
Strandasýslu og Vesturskaptafellssýslu.
þetta er það helzta, er upp var borið á
þessum fundum, lauslega frá sagt:
Stjórnarskrárendurskoðunarmálinu var
hreyft í Dalasýslu, Skagaf., báðum kjördæm-
um þingeyinga og í Austurskaptafellssýslu.
Dalamenu vildu að alþingi undirbyggi í sum-
ar þær stjórnarskrárbreytingar, er lytu að því
að gera alla stjórn sjerstakra málefna fyrir
ísland með öllu óháða danskri ráðgjafastjórn
og dönsku ríkisþingi. Skagfirðingar sömul.,
að stjórnarskráin væri tekin til umræðu í
sumar, og lagaðir þeir gallar er á henni eru,
þannig, að ráðgjafinn hafi fulla ábyrgð á
gjörðum sínum fyrir alþingi, að alþingi hafi
fullt forræði fjár þess, er veitt er til hinnar
æðstu innlendu stjórnar, sem á öðru lands-
fje, og að þingmenri sjeu allir þjóðkjörnir.
Éundur Austurskaptfellinga var eindregið á
því, að alþingi fengi sem fyrst í lög leitt breyt-
ingar á stjórnarskránni. Sömuleiðis Norð-
urþingeyingar, og vildu hafa þær í sömu
stefnu og stjórnarskrárnefndin gerði á síðasta
þingi. En langrækilegast var í þetta mál
farið á almennum og fjölsóttum kjördæmis-
fundi Suðurþingeyinga að Ljósavatni 8. júní;
fundarstjóri Jón forseti Sigurðsson á Gaut-
löndum. þessi fundur »óskaði einhuga, að
alþingi undirbúi á þessu sumri breytingar á
stjórnarskránni með því að sjá um, að
aukaþing verði stofnað 1884 og með því
að gera ákveðnar uppástungur til breyt-
inganna. Samþykkti fundurinn í einu
hljóði, að þær stjórnarskrárbreytingar væru:
að hin æðsta stjórn landsins væri dregin
inn í landið 'og látin bera fulla ábyrgð fyrir
alþingi; að konungur hafi að eins frest-
andi neitunarvald í löggjafarmálum ; að al-
þingi sje haldið á hverju ári og þingmenn
kosnir til tveggja ára ; að þingmenn sjeu
allir þjóðkjörnir, 12 í efri deild og 24 í neðri
deild; að landinu sje skipt í 12 kjördæmi
til kosninga í efri deild og sjeu viðhafðar
tvöfaldar kosningar, sömuleiðis 24 (kjör-
dæmi) til kosninga í neðri deild og kosning-
ar einfaldar; að alþingi hafi óskert fjárráð
og rjett til að skipa nefndir milli þinga; að
stjórnarherra Islands mæti í eigin persónu
á alþingi og haldi þar svörum uppi fyrir
stjórnarinnar hönd ; að æðsti dómur lands-
ins sje í landinu sjálfu; að á sambandi þjóð-
kirkjunnar við ríkið megi breytingar gera
með lögum«.
Kirkjumálið var og rætt ýtarlega á þess-
um fundi, og niðurstaðan sú, að aðalskil-
yrði fyrir viðureisn kirkjunnar sje aðskiln-
aður ríkis og kirkju. En á meðan þetta
er að komast í kring, verði þingið að halda
áfram í sömu stefnu og áður, sem sje að fá
konunglega staðfestingu á lögum um kosn-
ingu presta, og að fá því til vegar komið,
að biskupsembættið sje af numið og að
prófastsembættum sje fækkað þannig að
einn prófastur sje fyrir hvern fjórðung
landsins. Fundur Norðurþingeyinga, á
Skinnastöðum, ályktaði að skora á alþing
að semja lög um almennan kirkjufund sum-
arið 1884 til þess að semja frumvörp til
undirbúnings undir alþingi um endurbætur
á kirkjuskipun hjer á landi. A fundi Barð-
strendinga á Stað á Reykjanesi var stungið
upp á amtspróföstum, til þess að bæta úr
vísitazíuleysi biskups, með því að »ekki
hafi dulizt fyrir mönnum, að af vísitazíum
biskupa hafi leitt gott hjer á landi bæði í
andlegu og enda í líkamlegu tilliti#. Aust-
urskaptfellingar vildu, að söfnuðirnir hefðu
fullt atkvæði um kosningu presta sinna.
Sömuleiðis Norðurþingeyingar og Rangvell-
ingar, og Rangv. þar að auki að aukinn væri
með lögum rjettur og vald safnaðatrna til að
losa sig við óhæfa presta.
Brauðaskipunarbreytingu var farið fram
á í Austurskaptafellssýslu (Sandfell).
Afnámi amtmannaembættanna var haldið
fram á fundi Barðstrendinga, Skagfirðinga
(»nú þegar«), Austurskaptfellinga (sett fjórð-
ungsráð í stað amtsráðanna).
Afnám umhoðsmanna fóru Skagfirðingar
fram á; skyldi fela hreppsnefndum bygging-
arráð og umsjón þjóðjarðanna, en sýslu-
mönnum innheimtu á afgjöldum þeirra.
(Meira næst).
Um bufræðinga og búnaðarskóla.
Sveinn búfræðingur Sveinsson, sem efa-
laust er orðinn langbezt að sjer af öllum bú-
fræðingum vorum og ber líklega að öðru
leyti manna bezt skynbragð á búnaðarmál-
efni vor í flestum greinum, sjer í lagi búnað-
arskólamálið, hefir ritað í sumar og látið
prenta til útbýtingar meðal alþingismanna
mjög eptirtektaverða grein um það mál, með
fyrirsögninni: nFátt er of vandlega hugaðn.
Hann byrjar á því, að »menn kenni veð-
urlaginu um allar vorar svaðilfarir; en jeg
get eigi betur sjeð« segir hann, »en að það
hafi eins mikið verið að kenna vankunnáttu,
verzlunareinokun og vöntun á útsjón, en
vorharðindin hafa svo rekið smiðshöggið á«.
»A hinum tveimur síðustu öldum fórust hj er
úr hungri um 30,000 manns. — Jeg geri ráð
fyrir að rækta megi af Islandi £ part eða um
300 ferh.mílur. Nú eru tún og engjar að
öllu meðtöldu um 25 ferh.mílur. Af dag-
sláttunni fást að meðaltali um 4000 pd. af
beyi í Norvegi og um 5000 pd. í Danmörku;
hjer á Islandi þar á móti 10—1200 pd., en
með rækt fornmanna 3000 pd. ; með góðri
rækt fæst því þetta hjer á landi«.
þar næst víkur hann að aðalefninu, bún-
aðarskólastofnunarmálinu, og leiðir á nýjan
leik rök að því, að það sje ekki einungis
mesta heimska að stofna marga smáskóla,
sýsluskóla; heldur einnig óþarfi og óheppi-
legt, að stofna fjóra búnaðarskóla á landinu,
sem menn nú hafi í hyggju, enda sjeu
100,000 kr., eða 25,000 handa hverjum skóla,
langtum of lítið til þess, eigi skólarnir að
verða að liði. Rönghugmynd, að svo mikill
munur sje á veðurlagi og búnaðarháttum
víðs vegar um land, að búfræðingar, sem læri
að gagni í einum skóla á landinu, sjeu ekki
brúkanlegir eptir á hvar sem er um landið;
við hverju mætti þáannars búast af búfræð-
ingum, er lært hafa eingöngu erlendis ? Einn-
ig heimska, að ímynda sjer að skólarnir
mundu leiða það gott af sjer, að fólk í ná-
grenni við þá tækju upp háttu þeirra; slíkt
votti ekki reynslan erlendis og svipað dæmi
höfum vjer fyrir augum um kaupstaði og betri
prestsetur; beri ekki mikið á að fólk á næstu
bæjum taki upp eptir þeim hreinlæti og hí-
býlaprýði. »Menn læra ekki svo í svip, þótt
þeir komi snöggvast á bæ; allt sem maður
lærir verður maður að hafa tamið sjer og
unnið sjálfur«. þar á móti segist höf. hafa
sjeð skipta um á heimilum, þegar stúlkur,
sem hafa dvalið á kvennaskóla, hafa komið
heim aptur. — Hið eina rjetta sje að hafa
ekki nema einn búnaðarskóla eða í hæsta lagi
tvo. Hitt sje að sundra kröptunum og láta
sig sjáandi flæða á sama skerinu sem Norð-
menn, í stað þess að vjer ættum að láta oss
þeirra dæmi að varnaði verða. Hvað eigi
að taka til bragðs, þegar smáskólarnir sjeu
allir komnir á hausinn og dottnir úr sögunni,
»sem þeir munu gera á næsta 10 ára tíma-
bili ?«.
Óráð sje líka að láta þar við lenda, að
lána sveitarfjelögum eða ömtunum fje til að
stofna búnaðarskóla og smeygja sjer svo hjá
öllum vanda, eins og þing og stjórn sýnist
ætla sjer.
»Ofan á allt þetta bætist þó annað, sem
er enn þýðingarmeira, og það er, að enginn
af þeim búfrceðingum, sem lcert hafa á Stend
og sem menn bera nú það traust til, að þeir
geti verið kennarar á þessum skólum, duga
til þess eða hafa neina þekkingu til þess að
vera forstöðumenn og yfirkennarar, svo að
nokkur mynd verði ú«.
Fyrir þessum búfræðingunum að líkindum
óþægilegu sannindum, sem höf. segir sjer
hafi orðið á að draga í lengstu lög að verða
fyrstur til að láta þá heyra, til greinir hann
ýms rök. Segir það hafa verið sið á Stend,
eins og í mörgum öðrum hinna norsku skóla
í fyrstu, að fara yfir heilmikið, en kenna það
ekki nema að nafninu til og að hálfu leyti,
enda hafi kennarinn á Stend verið lítt mennt-
aður, »svo að þeir sem einungis hafa lært