Ísafold - 08.08.1883, Blaðsíða 3

71
heiðraði ritstjóri ísafoldar mjer naumast
samdóma, því annars talaði hann ekki svo
mikið um auðlegð mína. Jeg er ekki sá auð-
maðursem hann víst heldur—»margurhygg-
ur auð í annars garði«, — en hefði jeg ekki
nokkur efni gæti jeg ekki lagt út mörg hund-
ruð króna fyrir fram upp í þann kostnað sem
þetta fyrirtæki hefir í för með sjer.
Reykjavík 21. júlí 1883.
P. Pjetursson.
Hver mundi hafa trúað því, að
blessaður biskupinn, svo hógvær og
ljúfmannlegur sem hann er vitanlega,
hefði það til. að vera svona óhlífinn og
slingur að færa til verri vegar gagn-
meinlaus ummæli og engum manni til
miska töluð. En sleppum því og víkj-
um að aðalefninu.
Mergurinn málsins er sá, að fjár-
veiting þessi var allsendis óþörf og
því óhæfileg, af því, að lafhægt hefði
verið að koma hugvekjusafni þessu á
prent styrklaust, að minnsta kosti ef
nokkur sjerleg þörfhefði verið á slíkri
bók. þ>að er löng og óyggjandi reynsla
fyrir því, að guðsorðabækur seljast
mjög vel hjer á landi, sjeu þær nýti-
legar, og jafnvel þó það sje ekki.
Stærðin á upplaginu á hugvekjusafninu
sýnir og, að útgefandinn hefir búizt við
ekki smáræðissölu afþví, eptir því sem
hjer gerist. Fyrir því mundi hver for-
leggjari hafa tekið að sjer viðstöðulaust
að kosta hugvekjusafnið styrklaust,
hefói hann, sem liklegt er, verið sam-
dóma biskupnum um nauðsyn þess og
nytsemi, og það með góðri ábatavon,
jafnvel með því skilyrði að selja það
við þessu væga verði, er hinn háæru-
verðugi útgefandi annálar svo mjög.
þ>að munar ekki lítið um það, að hand-
ritið kostaði ekki neitt, enda er hægt
að sýna með ofur einföldum reikningi,
að þó mjög ríflega sje í lagt fyrir öll-
um kostnaði, smáu og stóru, sem til
verður tínt með öJlu móti, þar á með-
al talin fyllsta leiga af öllum kostnað-
inum í 3—4 ár, og auk þess dregið
nokkuð töluvert frá fyrir vanhöldum,
mundu samt verða eptir mörg hundruð
krónur í hreinan ábata, ef upplagið
selst upp að mestu leyti. Að ætla
þennan afgang prestsekknasjóðnum,
hefði verið harla lofsvert og líkzthinni
alkunnu umhyggju biskupsins fyrir
þeim mjög svo nytsamlega styrktar-
sjóði. En að fara að ásælast landssjóð
handa honum, eins og gert hefir verið
með þessum 6oo kr., sem engin þörf
var á til að koma út hugvekjusafninu,
það var rangt.
Svo vjer gerum að loflegu dæmi
biskupsins og vitnum í heilaga ritningu,
þá viljum vjer leyfa oss að taka það
fram, að það er ekki nóg, að „biskup
sje ekki ósæmilegs [eða óhæfilegs] á-
vinnings gírugur“ fyrir sjálfan sig; hann
má ekki heldur vera það fyrir aðra,
hversu maklegir sem þeir kunna að
vera. En það er óhæfilegt og rangt,
að verja skattgjöldum landsmanna gagn-
stætt tilgangi sínum og gagnstætt fyrir-
mælpm fjárlaganna; en það er gert,
þegar þeim er varið í bersýnilegan ó-
þarfa. þ>að vita allir, að styrknum til
vísindalegra og verklegra fyrirtækja
má ekki verja öðru vísi en að þess sje
þörf eða þar sem þess er þörf, hversu
nytsamlegt sem fyrirtækið kann að
vera.
Hver maður, sem lítur óvilhöllum
augum á þetta mál, mundi hiklaust
skrifa undir þann dóm, að rjettara hefði
verið af hinum mjög virðulega útgef-
anda hugvekjusafnsins að fara aldrei
að sækja um styrk handa því úr lands-
sjóði; rjettara af hinum setta lands-
höfðingja að fara ekki að koma bæn-
arskjalinu á framfæri við hinn fasta
landshöfðingja, hvort sem hann hefir
mælt með því mikið eða lítið eða ekki
neitt, úr því að honum þótti ekki leggj-
andi út í að veita því áheyrn upp á sitt
eindæmi; rjettara af hinum fasta lands-
höfðingja að leggja málið á hylluna, er
til hans kom, heldur en að svara því í
prívatbrjefi á þá leið, að líklega mundi
óhætt að eiga undir, að alþingi og
yfirskoðunarmenn mundu ekki fara að
hafa á móti slíkri veitingu—„fyrirmæl-
in“ munu nú ekki hafa verið öflugri en
þetta—; og loks rjettara af hinum setta
landshöfðingja, að hafa þá að minnsta
kosti styrkinn nokkuð órifari, til svo
kostnaðarlítillar bókar, úr því honum
var lagt á vald að skammta hann, og
þar sem beinast liggur við, að ábyrgð-
in fyrir veitinguna hvíli á honum, eptir
öllum málavöxtum.
Frá alþingi.
v.
þau tvö frumvörp, sem orðin eru lög frá
alþingi síðan um daginn, eru:
10. Lög um fiskiveiðar hlutafjelaga og ein-
stakra manna í landhelgi við ísland. 1. gr.
Að eins búsettir menn á Islandi og innlend
hlutafjelög hafa rjett til að fiska meðopnum
bátum í landhelgi; þó erhlutafjelögumheim-
ilt að reka þar síldarveiðar, ef meir en
helmingur fjelagsfjárins er eign þegna Dana-
konungs, og stjórn fjelagsins hefir aðsetur
sitt á Islandi, og er skipuð mönnum, sem hjer
á landi eru heimilisfastir.-—2. gr. Áður en
fjelagið tekur til starfa, skulu samþykktir
þess sýndar lögreglustjóra þar á staðnum,
svo og breytingar þær, er eptiráverðagjörð-
ar á þeim, og skal hann gæta þess, að þær
sjeu lögum samkvæmar, og yfir höfuð hafa
eptirlit með að lögum þessum sje fylgt. Að
öðru leyti er fjelagið, að því er fiskiveiðar
snertir, háð hinum almennu lögum um fiski-
veiðar í landhelgi, fiskhelgi og nótlögum.—3.
gr.Brot gegn lögum þessum varða sektum frá
20—2000 kr., er greiðast í landsjóð. Hið
opinbera sækir slík mál, og skal með þau
fara sem ineð opinber lögreglumál.
11. »Lög um breyting á 1. gr., 2. liði í
tilskipun handa íslandi um skrásetning
skipa 25. júní 1869. Til þess að skip,
sem eru eign hlutafjelags, geti með skrá-
setning á Islandi öðlast rjett til að hafa
danskt flagg, verður hlutafjelagið að vera
háð íslenzkum eða dönskum lögum. Auk
þess verður stjórn þess að hafa aðsetur á
Islandi eða í Danmörku og vera skipuð fje-
lagsmönnum, er fullnægi skilyrðum þeim, er
sett eru í tilskipun 25. júní 1869 1. gr. 1. lið
»[hafa rjettindi innborinna danskra manna
og ekki hafa bólfestu fyrir utan lönd Danaveld-
iseða.. .vera orðnir danskirþegnar, með því
að vera orðnir heimilisfastir á Islandi eða í
Danmörku].
(7. lögin frá alþingi, nefnd í síðasta blaði,
voru lög um bæjarstjórn á Isafirði, en ekki á
Akureyri, sem búin voru þar á undan, sbr.
16. bl.).
Eelld hafa verið þessi frumvörp, auk þeirra
er áður eru talin : lfrv. um að selja kirkju-
jörðina Selstaði í Seyðisfirði; lfrv. um að
selja Rvíkurkaupstað Arnarholtslóð ; lfrv.
um brú á Ölfusá ; lfrv. um skipun nefndar
til að ræða kirkjumál (lfrv. um sjerstakt
kirkjuþing tekið aptur) ; lfrv. um að losast
við óhæfa presta; lfrv. um lausasöfnuði innan
þjóðkirkjunnar ; lfrv. um hækkun á brenni-
vínstollinum o. s. frv.
Fjárlaga-nefndin vill enn fremur ekki veita
300 kr. bráðabirgða-uppbót handa Dverga-
steinsbrauði sjer á parti; vill ætlaí húsal.styrk
handa prestaskólanum ekki 1200, heldur að
eins 960; og í ölmösur ekki 600, heldur að
eins 400; vill færa laun hins fasta lækna-
skólakennara upp f 2200, en ekki 2400; fær-
ir upp húsaleigustyrk handa læknaskóla-
mönnum í 320, úr 160; lætur dyraverði lat-
ínuskólans nægja 900, í stað 1000; vill veita
til tímakennslu í latfnuskólanum ekki 1600,
heldur að eins 1500, með því að ekki sje
»næg ástæða til að losa annan þann kennara,
sem umsjón er falin í skólanum, við 10
kennslustundir á viku hverri á móts við það
sem aðrir kennarar hafa«; heldur að ekki
muni þurfa 1500 í »ýmisleg útgjöld« við lat-
ínuskólann, heldur að eins 1200; vill ekki
veita 2000 til barnaskóla nema fyrra árið
af fjárlagstímabilinu, hið síðaraað eins 1500,
með því að rjettast sje að leggja ekki fje úr
landssjóði til þeirrar barnakennslu sem lög-
boðin er fyrir alla og sje því bezt að minnka
barnaskólastyrkinn smátt og smátt, viðsjált
að kippa honum burtu allt í einu; vill veita
handa alþýðuskólum ekki nema 3500 fyrra
árið, en 4000 hið síðara, þar af Flensborg-
arskóla 1800 fyrra árið og 1600 hið síðara,
en ekkert að sinni handa alþýðuskóla á Eyr-
arbakka, með því að hann sje óstofnaður,
og vill binda fjárveitingarnar handa öllum
þessum skólum, þ. e. kvennaskólum (sem
eru ætluð 3000 hvort árið), barnaskólum og
alþýðuskólum, þeim skilyrðum, að þeir ekki
einungis »njóti einnig annarar tillögu, er eigi
sje minni en helmingur á móts við styrkinn
úr landsjóði«, heldur enn fremur að þeir
standiundirumsjón stipsyfirvaldanna, amts-
ráðs eða sýslunefndar; vill veita 500 í stað
400 »til forngripakaupa og áhalda«, og 1000
í stað 800 til rannsóknar á fornleifum hjer á
landi; ætlar 45000 til eptirlauna og styrktar-
fjár, þar af handa ekkjufrú Valgerði Olafs-
dóttur frá Hofi 200 hvort árið ; vill veita til
vísindalegra og verklegra fyrirtækja ekki
12000, eins og síðast, heldur 44800, en svo
niður hlutað sem hjer segir:
1. Til spítalagjörðar í Reykjavík... 20000
2. Styrkur til þriggja lækna á Seyðis-
firði, í Dalasýslu og á Akranesi 800
kr. til hvers um árið............ 4800
3. Styrkur til kennara þorvaldar Thor-
oddsens til jarðfræðisrannsókna
hjer á landi 1000 hvort árið, og til
utanlandsferða 1000 kr. hvort árið 4000
4. Styrkur til gufubáta á ísafjarðar-
djúpi og Eaxaflóa, 1500 kr. handa
hvorum hvort árið................. 6000
5. Styrkur til kennara Benidikts Grön-
dals til að semja þjóðmenningar-
sögu Norðurlanda 400 kr. á ári ... 800
6. Styrkur til Stefáns Jóanssonar til
að ljúka við sljettunarvjel..... 200
7. Til að útvega laxfróðan mann fráút-
löndum ........................... 3000
8. Til annara vísindalegra og verk-
legra fyrirtækja.................. 6000
44800
Til óvissra útgjalda segir nefndinsjervirð-
ist nóg að veita 4000, í stað 6000, »þegar lit-