Ísafold - 05.09.1883, Blaðsíða 2

86
mannamálið: lög um afnám amtmannaem-
bættanna og landritaraembættisins, sem og
um stofnun fjórðungsráða, og eiga þau að
yera orðin kunnug lesendum þessa blaðs.
Til þess að vel færi um það mál, jafn að-
gæzluvert, meðal annars vegna hinnar ó-
greinilegu og sundurlausu eldri löggjafar
um það efni, þurfti það að vera mjög vel
undirbúið og þorri þingmanna að vera bú-
inn að koma sjer niður á fastri stefnu í því
fyrir þing eða á öndverðu þingi, ekki sízt
þar sem búast mátti við snörpum andróðri
gegn því af stjórnarinnar hendi og frá
nokkrum ötulum liðsmönnum hennar á
þingi, sem og varð. En það var ekki því
líkt. það var verið að hringla með það
fram og aptur fram eptir öllu þingi; og
þeir höfðu óneitanlega nokkuð til síns máls,
sem börðu þvf við, að hið fyrirhugaða nýja
fyrirkomulag væri miður vandlega hugsað,
meðal annars ekki gert ráð fyrir, hvernig
fara ætti með ýms mikilsverð störf amt-
manna. En úr því að kunnug eru fyrir
fram nú þegar forlög þessara laga, þá er
tíminn nógur til að koma með það mál
vandlega undirbúið til næsta þings.
þá eru tvennbæjarstjórnarlög, á Akureyri
og Isafirði, önnur apturganga frá síðasta
þingi, og hin ekki annað en eptirrit af þeim.
Svo þessi stúfur um slökkvilið á Isafirði.
þingið var svo auðsveipið stjórninni að fella
úr lögunum, Akureyrarlögunum, kjörgengi
kvenna, svo að nú er þeim borgið.
þar næst tvenn kirkjumálalög: presta-
kosningarnar og svo um brauðaskipunar-
breyting í tveimur prófastsdæmum. Að
stjórninni verði prestakosningarlögin mýkri
í munni eptir þessa uppsuðu, sem þau hafa
fengið nú á þingi, mun vallt á að ætla.
Dauft var hljóðið í landshöfðingja.
Skottulækningalögin, sem svo eru kölluð,
eða breytingin á skottulækningatilskipun-
inni gömlu frá 1794, voru og uppvakningur
frá næsta þingi á undan, en þó svo upp
dubbuð, af nefndinni í efri deild, að nú er ó-
líklegt, að þau geri stjórninni illt fyrir
brjósti.
Af þeim 4 launalögum, er þetta þing læt-
ur eptir sig liggja, eru þau um eptirlaun
prestsekkna líklega allgóð rjettarbót ogverða
eflaust staðfest viðstöðulaust, með því að
þeim var lítið sem ekkert breytt frá því
sem stjórnin bar þau upp ; launabreytingin
við sýslumanninn í þingeyjarsýslu lítilræði,
sem enginn fæst um : sýslumanninum, sem
nú eru, ánöfnuð hin fastákveðnu laun fyrir
embættið, 80—90 kr. meira en hann hefir
haft; læknaskólalaunalögin líklega vonar-
gripur, eins og síðast, þótt niðurfærslan á
landlæknislaununum sje minni en þá, ekki
nema ofan í 4000 nú (úr 4800), en þá 3600,
fyrir þá sök ekki sízt, að fyrirvari frá neðri
deild um að lækkunin skyldi ekki ná til
landlæknisins sem nú er, samkvæmt þeirri
stöðugu grundvallarlegtu þingsins, aðláta
engan sem í embætti er, missa neins í af
tekjum eínuia viá launal*gabreytingar, var
felldur í efri deild, fyrir tilstilli eins hinna
konungkjörnu, sem annars er ekki vanur
að taka í þann streng, og þrátt fyrir mót-
mæli landshöfðingja; og hin fjórðu, um
eptirlaun embættismanna og ekkna þeirra,
eru, eins og áður er á vikið, dauðadæmd
fyrir fram, enda efalaust töluvert ófullkomin
að frágangi.
þá kemur full tylft af fjárhags- eða
fjárráðsmennskulögum. þar af eru fimm
ekki annað enn þessi vanalegu og sjálfsögðu
búverk þingsins: fjárlög, fjáraukalög og
landsreikningalög, og er ekkert sjerlegt um
þau að segja annað en þegar hefir verið
gert. Sjötta frumvarpinu úr hópnum, lands-
reikningsfrumvarpinu fyrir 1880 og 1881,
var ólokið, af því að efri deild breytti þeim
lítils háttar síðasta þingdaginn : færði niður
alþingisreikning eins þingmanns 1881,
Jóns Ólafssonar, svo að það mál verður að
fitja upp frá rótum á næsta þingi; það þótti
tiltækilegra heldur að láta þingið standa
hálfum degi lengur, með því að búið var
að matbúa í matarkrónuveizluna, þingloka-
veizluna, hjá landshöfðingja, og maturinn
mátti ekki spillast. Matarkrónurnar vita
menn eru þessar 2000 kr., sem stjórnin út-
vegar konungsúrskurð fyrir á undan hverju
þingi að landshöfðingi megi eyða úr lands-
sjóði í veizlur handa þingmönnum, til þess
að freista, hvort þeir geti ekki fengið á
honum matarást einhverjir að minnsta
kosti.
Af hinum fjárhagsstjómarlögunum fer
alls eitt í sparnaðaráttina. En það munar
ekki htlu um það; eða hitt þó heldur. það
er um að—afnema ferðastyrkinn handa ís-
lenzkum stúdentum til Khafnarháskóla.
það verður líklega eini ávöxturinn af hinum
miklu framkvæmdum hinnar frægu sparn-
aðarnefndar, landstjórnarkostnaðarsparnað-
arnefndarinnar. það er að segja: hefði
frumvarpið komið frá henni. En það var
ekki. það kom frá þingm. Borgfirðinga,
Dr Gr. Th.
Hin fara öllu fremur í hina áttina, það
sem það er. þar á meðal að öllum líkind-
um fyrst og fremst þjóðjarðasalan, ef litið
er nokkuð fram í tímann og sje málið skoð-
að eingöngu frá landssjóðsins sjónarmiði.
Skyldleika vegna má næst þjóðjarðasölunni
nefna lögin um að selja kirkjujörð frá Sauða-
felli, eða rjettara sagt um að hafa maka-
skipti á henni fyrir hálft Sauðafell. þá kom
ein um uppgjöf á skuld til landssjóðs, fram
undir 30 þús. kr., er hvílir á jafnaðarsjóðum
amtanna fyrir fangelsisbyggingarkostnað.
Sömuleiðis um að meta upp dýrleika jarða
í Bangárvallasýslu, í því skyni að ljetta á
þeiin gjöldum til landssjóðs og annara.
Enn fremur um afnám aðflutningsgjalds
af skipum, sem landssjóð dregur lítið. Og
loks lögin um linun í skatti á ábúð og af-
notum jarða og á lausafje árið 1884, um
helming, eða sem svarar 17—18 þús. kr.,
eptir áætlun fjárlaganna.
Gagnfræóakensla í Reykjavík.
Svo sem kunnugt er, hefir nokkuð verið
hugsað um hin síðari árin að koma á fót
gagnfræðakenslu hjer í höfuðstaðnum, eink-
um síðan norðurland fjekk gagnfræðaskóla
fyrir sig á Möðruvöllum. Málinu var og
hreyft á þingi í sumar, og komst svo langt,
að neðri deild samþykkti þingsályktunar-
tillögu frá nefndinni í skólamálinu þess
efnis, »að skora á landshöfðingja, að hann
leiti áhta rektors hins lærða skóla ásamt
áliti kennaranna svo og álita stiptsyfirvald-
anna um þær breytingar á skipulagi Reykja-
víkurskóla, er að því lúta (meðal annars)
að Eeykjavíkurskóli verði gjörður að full-
komnum gagnfræðaskóla og lærðúm skóla«.
Eins og sjá má á auglýsinguhjer síðar
í blaðinu, hafa nú tveir til slíkra hluta
mikið líklegir menn, þeir W. G. Spence
Paterson, brezkur konsúll hjer á Islandi,
og cand. theol. þórhallur Bjarnarson (pró-
fasts í Laufási Halldórssonar) tekið sig
saman um að reyna að koma á fót gagn-
fræðakennsluhjer í'bænum ívetur. Paterson,
sem hefir numið íslenzku mikið vel, stórum
betur en tíðast er um útlenda menn, hefir
áður haldið uppi gagnfræðakennslu heima í
ættlandi sínu, Skotlandi, einkum í náttúru-
sögu, og kenndi síðan við Elensborgar-
skóla, þangað til hann varð að flytja sig
hingað til Reykjavíkur til þess að taka við
konsúlsembættinu. Hinn er að vfsu ungur
maður og lítt revndur, svo almenningi sje
kunnugt; en það er víst, að þeir sem til
hans þekkja, hafa á honum mjög gott
traust. Sjálfsagt taka þeir sjer og aðra
til aðstoðar, ef þess gjörist þörf, einkum
ef töluvert margir gefa sig fram um að fá
hina fyrirhuguðu tilsögn.
Kennslukaupið þarf að vera lágt, til
þess að sem fæstir þurfi frá að ganga sakir
efnaleysis. Yrði það ekki nema svo sem
10—15 a. fyrir hverja kennslustund, mundi
það líklega fáum ofvaxið. ug það munu
þeir fjelagar treysta sjer til að komast af
með, ef þeir, sem kennsluna vilja nota í
flestum eða öllum námsgreinum, verða ekki
því færri, ekki færri en svo sem 10—20;
líklega enn minna ef þeir verða töluvert
fteiri. Og vildi bæjarstjómin styrkja fyrir-
tækið að meiru en húsláninu, svo sem t.
d. með því að leggja til ljós og eldivið,
sem virðist .eiga að liggja ekki fjarri, þá