Ísafold - 10.11.1883, Side 1

Árgangurinn, 32 blöð, kostar
3 kr. innanlands, en i Danm.,
Sviþjóð og Norvegi um 3*/s
kr„ i öðrum löndum 4 kr.
Borgist í júlím. innanlands,
erlendis fyrir fram.
ÍSAFOLD.
Auglýsingar kosta þetta
hver lína : aur
(með meginletri.. 10
\með smáletri.... 8
!með meginletri.. 15
með smáletri.... ij
X 29.
Reykjavík, laugardaginn 10. nóvembermán.
1883.
113. Innl. frjettir. Marteínn Lúther.
115. Fornleifarannsókn í Rangárþingi II.
116. Hitt og þetta. Auglýsingar.
Skrifstofa ísafoldar er í ísafoldarprentsmið-
ju, við Bakarastiginn, 1. sal.
Afgreiðslustofa ísafoldar er á sama stað.
Afgreiðslust. ísafoldarprentsmiðju er á s. st.
Forngripasafnið opið hvern mvd. og ld. kl. I—2.
Iþökubókasafn opið hvern þrd. og ld. 2—3.
Landsbókasafnið opið hvern md., mvd. og ld. 12—3.
Sparisjóður Rvíkur opinn hvern mvd. og ld. 4—5.
!JEG VEIT M KEHUR BRAÐUMI—H
Reykjavík 10. nóv.
—fessir hafa sótt um Vatnsfjörð: síra
Jón Guttormsson prófastur í Hjarðarholti,
síra Páll Pálsson í |>ingmúla, síra Snorri
Jónsson í Hítarnesi, síra Stefán prófastur
Stephensen í Holti og síra jpórður prófast-
ur f>órðarson íEeykholti. Umsóknarfrestur-
inn er út runninn. Brauðið er eitt af þeim,
sem konungur veitir.
—Nú eru brýr komnar á Elliðaárnar,
loksins. |>ær eru tvær, sín yfir hvora ána,
20 álna löng önnur, hin 17 álna; hreiddin
4 álnir. Rimlar til beggja hliða 1-| ahn á
hæð. Grjótkampar múraðir beggja vegna,
er brúarsporðarnir hvíla á, ð álna háir þeim
megin sem að ánum veit, og 5 álna breiðir
framan, en hálfu breiðari ofan eða meir;
skakkinn allur ástreymis. Sigurður Jónsson
járnsmiður í Reykjavík hefir smíðað brýrnar
sjálfar, en Björn Guðmundsson múrari í
Reykjavík staðið fyrir steinsmíðinni. Brýrn-
ar voru teknar út laugardag 3. nóv., í hend-
ur sýslunefnd Gullbringu- og Kjósarsýslu.
Til þess að standast kostnaðinn hefir lands-
höfðingi veitt sýslunefndinni 1200 kr. af
vegabótafje og 4000 kr. lán gegn venjuleg-
um vöxtum og afborgun á 10 árum. Kostn-
aðurinn mun hafa farið töluvert fram úr
þessu hvorutveggju. Vantar þó enn nokk-
uð til þess að verkið megi heita fullgert.
Rimlarnir þurfa t. a. m. að ná miklu lengra
upp á kampana. Sömuleiðis eru þeir of
gisnir. Enn fremur vantar ofaníburð f
brúarsporðana, og svo veg að brúnum
beggja vegna; þær eru góðan spöl
fyrir neðan þjóðveginn. En ómetanlegt
hagræði er samt að þeim eins og þær eru,
og sömu not í bráð sem að járnbrúm, sem
auðvitað hefðu verið ákjósanlegri, þar með
veglegri á að líta og til afspurnar, svona
fast við höfuðstaðinn, þar sem mest er
mannaferð á landinu, þar á meðal af út-
lendingum.
— Veðurátta rosasöm í meira lagi að
undanförnu lengi. Nú brugðið til vetrar-
veðráttu, fannkomu og frosta, vægra þó.
— Aflasamt fremur, þá róa gefur, en
fiskur smár, mest þyrsklingur.
— Laugardag 3. nóv. gerði háskaveður
um miðjan dag, og náðu mörg skip, er róið
höfðu hjer um slóðir, eigi rjettri lendingu,
heldur urðu að hleypa upp á Akranes. Einu
barst á háskalega í uppsiglingu, af Álptanesi;
formaður Jón í Deild. Stag slitnaði og
gekk siglan niður um súðina; lá þegar við
að sökkva mundi. þetta var hjer um bil
viku sjávar undan Gróttutöngum. í því
roki sem var, var engu meðalskipi fært að
bjarga, þótt í færi hefði komizt, enda vildi
svo heppilega til, að eina skipið, er svo nærri
sigldi, að vart yrði við slysið, var áttæring-
ur Jóns bónda Ólafssonar í Hlíðarhúsum,
eitthvert mesta róðrarskip hjer um sveitir.
Hann var sjálfur formaður, og fjekk bjargað
hinum, með snarræði og vaskleik, öllum sjö,
um það leyti sem skip þeirra var að sökkva.
Varð síðan að hleypa upp á Akranes.
MARTEINN LÚTHER.
10. NÓVEMBER 1483 — 10. NÓVEMBER
1883.
í dag eru liðin 400 ár síðan sá mað-
ur var f heiminn borinn, í smábæ ein-
um á þ>ýzkalandi, er vjer og frænd-
þjóðir vorar höfum fremstan á blaði í
þeim höfuðkafla mannkynssögunnar,
er vjer nefnum nýju söguna.
Sá maður, er að dómi ýmissa siðaðra
þjóða skipar slíkt öndvegi í sögunni,
hlýtur að hafa unnið meira þrekvirki,
en að brjóta undir sig borgir og vinna
lönd ; hann verður að hafa tekið her-
fangi meðvitundarlíf og hugsunarhátt
samaldar sinnar og ókominna alda.
Slíkt verður um fáa sagt með fyllri
rökum en um Martein Lúther.
Marteinn Lúther er kominn af um-
komulítilli og heiðvirðri bændastjett.
í ætt hans hafa verið hraustir menn.
glaðlyndir og gæflyndir, greindir vel,
en Htt menntaðir. Faðir hans hjet
Hans I.úther, en móðir hans Mar-
grjet, og bjuggu þau í Eisleben í Sax-
landi, er þeim fæddist þessi sonur, 10.
nóvember 1483. Næsta dag, á Mar-
teinsmessu, var sveinninn vatni ausinn,
og hlaut hann nafn dýrðlingsins Mar-
teins frá Tours og var skírður Martin
eða Morten.
Um aldamótin, sem þá fóru í hönd,
mátti segja að allra veðra væri von í
norðurálfu heims. Nýjar uppgötvanir
höfðu tekið að breyta hugsunarhætti
og lífskjörum manna, hinn andlegi bún-
ingur miðaldanna var að kalla lagður
fyrir óðal, ferðirnar vestur um haf til
hins nýja heims höfðu vfkkað stórum
sjóndeildarhringinn, eigi einungis hinn
líkamlega, heldur og hinn andlega,
sjónarbraut mannlegs anda. Ný vís-
indi koma upp; klerkdómurinn sinnti
þeim ekki , enda áttu þau rót sína
að rekja til Aþenu og Rómaborg-
ar. Hinn kaþólski klerkdómur rjeð
enn þá mestu við hirðir konung-
anna og hjá hinum ómenntaða al-
múga, en hann var ekki lengur rjett-
borinn og kjörinn til þess að drottna,
því að hann bar ekki lengur af sam-
tímismönnum sínum í fróðleik og sið-
gæði.
Á þjóðlífinu voru og margs konar'
hreyfingar. Aðalsmenn undu því illa,
hve klerkar voru ágengir og ráðrikir.
Borgarar, sem þá fyrst fóru að láta til
sín taka á jþýzkalandi, vildu fá að sitja
við vinnu sína alla virka daga vikunn-
ar án þess að tefjast af ótal messum
dýrðlinga, sem klerkar töldu helgari
daga en hinn 7. dag vikunnar. Bænd-
ur tóku að finna til þess að þeir vœru
menn eins og hinir, en eigi skynlausar
skepnur, og hötuðu kúgara sína jafn-
mikið, hvort sem þeir voru klerkar eða
aðalsmenn.
Trúarlif klerkanna, einkum hinna
æðri, var og mjög dauft. par sem eitt-
hvert andlegt lff átti sjer stað, hvort
heldur það var hjá lærðum eða leik-
um, varð vantrúin ofan á, samfaraheið-
inni menntun. Hinir ágætustu kenni-
feður á miðöldunum höfðu reynt að
bæla niður og útrýma hinu náttúrlega
eðli mannsins, rjett eins og það væri
syndugt og guði fráhverft, og þess
vegna var það eðlilegt, að apturkastið
yrði svo mikið, að margir tryðu þvf og
kenndu, að hinar nátúrlegu hvatir manns
væri hið eina, sem nokkurs væri um vert,
og eigi væri vert að sinna öðru en þess-
um heimi og hans gæðum. Á miðöld-
unum gátu menn eigi fundið miðlunar-
veg til þess að geta f senn dýrkað guð
rjettilega, ogjafnframt lifað ánægjulega
í þessum heimi og notið hans gæða.
Ymsir höfðu orðið til þess á undan
Lúther að reyna að ráða bót á hinum
mörgu meinum kristninnar og þjóðlffs-
ins, en engum þeirra varð verulega á-
gengt, bæði vegna þess, að tími var
ekki til kominn, og enginn þessara
manna hafði jafnmikla og ágæta hæfi-
legleika til að bera sem Lúther.
Ætli nokkur, að Lúther hafi geng-
ið að því með vakandi augum, hve
mikið hann færðist í fang, þegar hann
hóf siðabót sfna 31. október 1517, þá
er það eigi rjett skilið. Hann hafði þá
alls eigi í huga að kollvarpa oki klerk-
anna, rýmka frelsi hinna lægri stjetta
og glæða fróðleik og menntir. Hann
hafði heldur ekki þá þegar f huga að
af nema klausturlíf og aðrar villur hinn-
ar kaþólsku kirkju. þ>að er þvi herfi-
leg blindni hjá sumum hinna beztu
manna meðal kaþólskra rithöfunda, að
bera Lúther á brýn, að hann hafi hafið
Dessa miklu róstu til þess að losast við
heiti sfn, sem munkar gangast undir,
af þvf að þau hafi verið of strfð holdi
hans. þ>að sem Lúther stóð á mestu
var að brýna fyrir öðrum það hið sama,
sem hann hafði sjálfur reynt í lífi sínu