Ísafold - 06.08.1884, Blaðsíða 3

127
stíflugarð, eptir að hann hefir einu sinni sjeð
það gjört; allt og hið sama er með þúfna-
sljettanina, og gjörum vjer þó ráð fyrir að
hún sje gjörð með plóg, herfi og öðrum þeim
verkfærum, sem til þess eru einkarhentug
og ættu því ávallt að brúkast, en það mun
helzt vera plógurinn, sem mönnum finnst
ekki vera á allra færi að sýsla með, en oss
virðist hann ekki vera sú galdravjel, að
það sje á engra færi við hann að fást ann-
ara en sprenglærðra manna, enda vitum
vjer hjer á landi nokkur dæmi til að mönn-
um hefir orðið hann að góðum notum, sem
þó nær því aldrei höfðu sjeð plægt áður en
þeir fóru til þess sjálfir; en nauðsynlegt
er þó að sjá rjetta aðferð við það og jafnvel
æfa sig í því dálítið hjá þeim, sem kunna
plæging, áður menn fara til þess sjálfir;
það er því langrjettast fyrir bændur þá er
taka mann til þessarar vinnu að láta hann
kenna sjer og mönnum sínum hana um
leið, svo þeir geti sjálfir bætt úr nauðsyn
sinni síðar meir hvað þessu við víkur, ef þeir
hafa löngun til, hverjum verkmanni mætti
líka vera um það hugað að læra þenna
starfa, því hjer eptir ætti sá ekki að teljast
fullgildur vinnumaður, sem ekki kann að
plægja, með fleiri jarðabótastörfum, því
þannig er það alstaðar erlendis, sem vjer
þekkjum, og fara vinnumenn þó sjaldan á
skóla til að nema þá vinnu ; en Islendingar
eru þó ekki það tornæmari en allar aðrar
þjóðir, að þeir geti ekki lært svo einföld
verk án langrar og kostnaðarsamrar kennslu.
Vjer eigum þó margan góðan smiðinn, sem
lítillar eða engrar tilsagnar hefir notið í
smíðum, en það má heita merkilegt, ef vjer
eigum engan þann snilling, sem getur lært
að plægja á sama hátt; það er þá furða ef
þeir verða allir leiknir í því, sem dvelja á
búnaðarskóla í tvö ár og æfa sig þar í þv',
ef til vill ekki nema. í 3—4 daga, hversu
volaðir sem þeir eru áður. J>að er í stuttu
máli sagt, að hver í meðallagi verklaginn
maður getur lært að plægja á stuttum tíma,
að hann er einfær með það (þarf ekki að
tví- eða þrímenna plógnum) eptir að hafa
sjeð rjetta aðferð að því og æft sig í að
plægja nokkurum sinnum. Einnig er það
áreiðanlegt að plóghestarnir þurfa ekki að
vera neinir sjerlegir úlfaldagripir fremur en
til annarar brúkunar, bara sje farið liðlega
með þá (ekki larndir áfram með rótarkylfu
eða því líku), ekki þarf heldur að ala þá
betur en hesta sem brúkast eiga til ferða-
laga, eða annarar vinnu eptir sem áður.
Bændur þurfa því hreint ekki að fjölga
hrossum eða auka eldi þeirra að mun, þó
þeir sljetti blettkorn á hverju ári, og brúki
þau til að draga plóginn.
það er óskandi að búendur fari nú al-
mennt að sýna iðni og atorhu við jarðabæt-
ur, fari að nota sína eigin hesta til að ganga
fyrir plógnum og herfinu, og kaupi sjer verk-
færi þessi sjálfir (en vel getur hjálpast að
þrír eða fjórir nágrannar eigi þau saman),
og fari að reyna að lœra jarðabótastörfin, en
leiti sjer ávalt upplýsinga bæði í búnaðar-
ritum og hjá búfræðingum þeim er vjer höf-
um, því þeir geta verið mjög þarfir landinu
í því að leiðbeina mönnum í þessu efni.
Bændurnir ættu að vera svo vel að sjer í
jarðræktinni, að þeir þyrftu ekki búfræðing-
anna við til annars en segja sjer hvað þeir
þyrftu helzt að gjöra, og hverja aðferð þeir
ættu að brúka, en sjálfir eiga þeir að kunna
verkið, en þéim er ekki ætlandi sem engrar
tilsagnar njóta, að vera svo vel að sjer, að
þeir þurfi engra leiðbeininga; það er sitt
hvað að kunna að vinna það sem maður
þarf nauðsynlegast með, eða að vita ætíð
hvers helzt þarf; margur getur t. d. stung-
ið laglegan skurð en ekki vitað hvar eða
hvernig hann skal leggja, og til þess er þá
gott að njóta tilsagnar þess sem betur veit,
heldur en gjöra það 1 blindni svo að verkið
verði ef til vill að engum notum. A þenn-
an hátt væru búfræðingar vorir rjett notað-
ir og gætu komið landinu að miklu gagni,
þeir geta sjálfir allt að einu búið búum sln-
um og verið ráðsmenn hjá ríkum bændum
og embættismönnum, eins og tíðkast víða
erlendis, og gætu eigi að síður fengið nóg
að starfa, þó þeir væru fleiri en þeir eru
hjá oss, bara éf þeir reynast dugandi
menn. G.
Stjórnarbarátta Dana.
I.
J>að mál er vel rakið, stutt og gagnort, í
kosningarávarpi í Morgunblaðinu í sumar.
Oss Islendingum er bæði skylt og nytsam-
legt að vera þessu máli gagnkunnugir. J>ví
setjum vjer hjer meginatriðin úr áminnztri
grein :
»Landar góðir ! En hvað þjóðin er fljót
að gleyma ! Vjer eigum ekki hjer við það,
að einn flokkur meðal þjóðarinnar, t. d. hin-
ir gömlu hægrimenn, missir trúna á mál-
stað sinn og afneitar sínum fegurstu æsku-
hugmyndum; en þjóðin sjálf, almenningur
— hvað honum, landslýðnum, verður lítið
! fyrir að gleyma því, er rjettindum þjóðar-
innar er traðkað eða hún er svipt gæðum
og hlunnindum, ef hún finnur ekki til þessa
missis eða móðgunar daglega, eins og hins
sárasta mótlætis ! En sú þjóð sem gleym-
ir því sem fram við hana hefir komið, hún
á framtíð sína í veði.—Hvað á að segja um
þjóð, sem hefir látið vjela frá sjer hvíió
eptir annað kostulegan dýrgrip, frelsi sitt, og
gengur þó ekki sjáandi að því, að hún drýg-
ir glæp við sjálfa sig og niðja sína, ef hún
lætur lengur draga sig á tálar. J>jóðin, sem
þannig hagar sjer, það er hin danska þjóð,
en sjer í lagi Hafnarlýðuriun.
Hvað er það, sem vjer berjumst fyrir? því
þarf að svara skýrt og greinilega. . . . J>að
er höfuðatriðið, að þessi barátta, sem vjer
nú berjumst, það er stjórnarbarátta, barátta
fyrir því að varðveita það sem eptir er af
frelsi voru, fjörbrot vor til að firrast það
glötunardjúp, er vjer höfum þokazt nær og
nær alla tíð síðan 1849; því að öll vor nfrels-
istíð« hefir verið sífelldur frelsismissir, sífelld
skerðing á grundvallarlögum vorum.—J>að
er fljótt yfir sögu að fara og hana sorglega.
Byltingarárið 1848 kom eins og skrugga
úr heiðríkju yfir einvaldsmenn hjer í landi.
J>eir höfðu ekki tíma til að búast til öflugrar
varnar; frelsismóður hinnar yngri kynslóð-
ar varpaði öllum efasemdum og tormerkj-
um um koll, Friðrik sjöundi, sem þá var
einnig ungur, var þjóð sinni samrýndur og
samhuga, og með óumræðilegum fögnuði
heyrði lýðurinn heityrðið um fullkomið frelsi
í marzmánuði 1848. — En móðurinn rjenaði
brátt ; hinar æðri stjettir fóru að verða
smeykar um forrjettindi sín, stjórnin sjálf
dró úr loforðum sínum, og stjórnarbótin, sem
vjer fengum ð. júní 1849, var jafnvel miklu
ófrjálslegri heldur en þjóðvinaflokkurinn
hafði vonazt eptir og búizt við (ófrjálslegri
t. d. heldur en stjórnarskrá Norðmanna,
sem var þó fullum mannsaldri eldri); samt
sem áður var hún ágæt undirstaða.
En hvað lengi stóð hún, júni-stjómar-
skráin, sem vjer minntumst fyrir skömmu
með hátíðarhaldi; hvað lengi var hún í gildi?
í sex ár fjekk Danmörk að njóta hennar.
Óvinir stjórnarbótarinnar sváfu ekki, þeir
höfðu nú fengið tfma til að átta sig; hún
varð að sæta hinum þyngstu búsifjum af
ófrelsismönnum hinnar fyrri tíðar, er nú
risu upp aptur í algleymingi. Síðan kom-
ust »þjóðernis- og frelsismenn« til valda, og
stjórnarskrá vor var sherð í fyrsta sinn 1855
til þess að rýma fyrir »alríkis-stjórnarskipun«
apturhaldsmanna; vjer ljetum af hendi
nokkuð af sjálfsforræði voru til þess að halda
í hertogadæmin.
Hin næsta árás á stjórnarskrá vora var
gerð undir eins að afloknum ófriðnum síð-
asta, meðan þjóðin lá í sárum og nálega að-
fram komin eptir hin miklu hrakföll. pá
hafði hinn gamli hægrimannaflokkur brjóst
á að seilast með saurugum höndum í hinn
dýrmætasta kjörgrip alþýðu, og vckja nýja
stjórnarbaráttu. Og hvers vegna? «Til þess
að blíðka. lcnda vwnn (gózeigendur)*; þeir
höfðu engin afskipti viljað hafa af stjórnar-
máluin að uudanförnu; þeir þurftu endilega