Ísafold - 13.08.1884, Blaðsíða 3

Ísafold - 13.08.1884, Blaðsíða 3
131 og’ mesta ráð til þess að fá lögfræðis- bækur, og auk þess sem þar verða beinlínis kennd íslenzk lög, og sjeð um að lögfræðingar fái kunnáttu í þeim. fað hefur verið að nokkru minnzt á kunnáttu lögfræðinga í lögum og rjetti; en ef minnst er á almenning, þá er fáfræði hans engu siður skaðleg. Lögfræðingarnir eiga mjög erfitt með að verða fróðir í fslenzkum lögum ; en almenningi er enn erfiðara að fá þekk- ingu á þeim, afþvf að bækurnar vanta. Lagasafnið fyrir ísland geta menn með engu móti ætlazt til að almenningur kaupi, enn fremur er þar margt á út- lendu máli, og má þvf segja að alveg sje loku skotið fyrir, að almenningur fái fróðleik í lögunum. En nú með því að rjettindi og skyldur manna fara eptir lögunum, þá er auðsætt, að al- menningi er árfðandi að fá einhverja þekkingu á þeiin. Daglega koma ein- hver atvik, þar sem er gott og stund- um enda nauðsynlegt, að sjá, hvernig fyrirmælin eru í þeim. Ef menn vilja gjöra skipun um það, er þeir láta eptir sig, þarf að gjöra erfðaskrá. En við hana er ýmis- legs að gæta, og ef eigi er farið rjett að, eins og lögin mæla fyrir, þá má ónýta hana. Erfingjarnir fara að deila um hana, málaferlin byrja, báðir máls- aðilar eyða tfma og fje, og stundum gjörir arfurinn Htið betur en hrökkva fyrir málskostnaði. Sama er að segja um, þá er menn gá eigi vel að þvf að að hafa erfðaskrána ljósa og skýra, sem opt getur komið af þvf, að menn hafa enga fyrirmynd að fara eptir. J>á er menn gjöra samninga við aðra, er einnig opt nauðsynlegt að þekkja lögin, og mundu menn, ef þeir væru fróðari, bæði gjöra þá betur úr garði, en sjerstaklega eiga hægra með að leita rjettar sfns, ef svo fer að við- skiptamaðurinn vill eigi halda samning- inn með góðu. Og er óhætt að full- yrða, að ýmsir menn vegna þess hversu samningurinn er illa úr garði gerður treysta sjer eigi til að leita rjettar sfns, og þó að þeir gjöri það, þá verður málsaðili að verja ærnu fje til þess að fá það, sem honum ber, sakir þess hversu samningurinn er ófullkominn. Skuld^skipti á íslandi standa auð- vitað á lágu stigi; menn eiga vanalega mest undir ráðvendni þess manns, sem samið er við, en treysta minna á vernd laganna; og ef svo illa vill til, að þessi maður reynist ver, en búizt var við, þá telur maður opt fje sitt sem tapað. fetta er nú sem stendur mjög illt. En verra verður það þegar peningar fara að komast meir f veltu og skuldaskipti að verða meiri og tíðari, og þegar vfxlar fara að ganga kaupum og söl- um o. s. frv., þá getur fáfræðin farið að verða meir en tilfinnanleg. í út- löndum hafa atvik komið fyrir, þar sem menn hafa f hugsunarleysi ritað á víxil og komizt á vonarvöl fyrir bragð- ið, og mundi vfst annað eins geta bor- ið við á íslandi. En það er eigi einungis eigna- missir og fjártjón, sem kann að hljót- ast af fáfræði í lögum og rjetti, heldur og jafnvel refsingar, bæði fjársektir og fangelsi. í hegningarlögunum er það beinlínis tekið fram, að það leysi mann eigi undan hegningu, þó hann þekki eigi hegningarlögin; þetta kann að vera strangt, einkanlega á Islandi, þar sem menn eiga jafn erfitt með að afla sjer þekkingarinnar, en það er samt nauðsynlegt. Hjer getur fáfræðin þvf komið manni á kaldan klaka, og er nærri furða, að slíkt skuli eigi koma optar fyrir. f>að er t. a. m. stundum leyfilegt, að taka sjer sjálfur rjett, án þess að leita til dómstólanna, en stund- um er það óleyfilegt. Ef menn nú taka sjer rjett sjálfir, þar, sem það er óleyfilegt, þá er mönnum hegnt, þó að þeir hafi ætlað, að þetta væri öldungis rjett. En hverjir vita ljóst takmörkin milli hins leyfilega og hins óleyfilega? Og hvar geta menn fengið fræðslu í þeim efnum? f>að er auðvitað, að eigi má ætl- ast til af almenningi, að hann viti og þekki lögin út í æsar; þess má einung- is búast við af þeim, sem annaðhvort læra þau í lagaskólum, eða einstökum mönnum, sem hafa gáfur og kapp til þess að stunda þau á eigin spýtur. Hins má aptur á móti óska og vona að lögfræðisbækur verði ritaðar handa almenningi, og að almenningur þá færi sjer þessar bækur í nyt. f>etta er auð- vitað hægra að tala en gjöra; en orðin liggja til alls fyrst, og það er ómissandi að vekja eptirtekt almennings á því, hversu lagaþekkingin er náuðsynleg. f>á fyrst, þegar sú skoðun er farin að komast inn hjá mönnum, þá fyrst vakn- ar löngunin til þess að fræðast, og þá fyrst er það, að jafn-þarfleg fyrirtæki sem Tímarit Jóns Pjeturssonar stranda eigi fyrir áhugaleysi almennings. |>að mun þykja nýstárleg og dirfskufull tillaga, að ætlast til að veitt sje tilsögn í lögum í latínuskólanum og í alþýðuskólum. En ef menn hugsa málið, þá er þó fátt eðlilegra. f>að er auðvitað eigi bætandi við tölu fræði- greinanna í skólunum, því að þær mega eigi vera fleiri en þær eru eða umfangsmeiri. Ef farið væri að bæta við þær, yrði lærdómurinn eigi annað en kák, þar sem lærisveinarnir vissu að eins eitthvað hrafl af því, sem þeir ættu að nema, en ekki að neinu gagni, en það er einmitt aðalatriðið við allan lærdóm, að geta haft gagn af honum í lífinu. Hins vegar sýnist svo sem ýms- ar námsgreinar mættu vel lúta 1 lægra haldi fyrir lögunum. f>að stoðar eigi að berja þvi við, að hinar námsgrein- arnar sjeu allar góðar og gagnlegar, þvi aðhverjarfræðigreinar eru eigigóðar og gagnlegar? Sanskrít og rússneska er i mörgu góðar og gagnlegar. En engum dettur þó i hug að heimta þær kenndar, af því að það er almennt viðurkennt, að þær sje eigi svo gagnlegar fyrir oss, að annað skuli eigi sitja i fyrir- rúmi. J>að er þetta, sem er aðalatriðið, og það sýnist eigi geta verið áhorfs- mál að dálítil tilsögn i hinum almenn- ustu setningum lögfræðinnar sje nauð- synlegri, en margt annað, sem kennt er, svo framarlega sem menn játa, að lærdómurinn eigi að vera fyrir lifið. 1 skólunum er lært mikið í málfræði, mikið i guðfræði, nokkuð, þó lítið sje, i læknisfræði, en ekki hin minnsta ögn í lögum; og sjá menn að þetta muni eigi vera heppilegt. J>að má reyndar eigi fara fram á mikið, en ef kennd væri í latínuskólanum lögfræðisbók á borð við Lisco, ekki fyrirferðarmeiri, þá væri mikið fengið, og með því væri stigið eigi lítið stig til þess að auka þekkingu á lögum á íslandi. f>að er rjett i þessu máli sem mörgum öðrum, að betra er að byrgja brunninn áður en barnið er dottið ofan í. J>að er undir því komið að menn verði svo fróðir í lögunum, að þeir geti fyrir fram búið svo nm hnútana að auðveldara verði að fá rjetti sínum framgengt, og þeir, sem rjettinn hafa, missi hann eigi fyrir tóma fáfræði. Allir þeir, sem geta, ættu af fremsta megni að reyna til þess að efla þekk- ing á lögum og rjetti á Islandi; hún er eitt af aðalskilyrðunum fyrir framför- um og velfarnan landsins, og „með lög- um skal land byggja, en eigi með ó- lögum eyða“. P.

x

Ísafold

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ísafold
https://timarit.is/publication/315

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.