Ísafold - 07.01.1885, Blaðsíða 3

3
Jpað ætti enginn að láta sjer blandast
hugur um, að dæma þann hlut öðru vísi.
f>að er ókunnugt, hver eða hverjir þetta
verk hafa framið. f>ví að þó að þjófurinn
hafi nefnt til þess tvo aðra nafnkennda
f' borgara hjer í bænum, eða segi að þeirhafi
keypt sig fyrir ábyrgðarmann, þá er jafn-
Ióvíst um þá fyrir því.
Sá sem fyrir níðinu varð, hefir reyndar
gert sitt til að spilla sínum málstað með því,
að auknefna á meiðandi hátt í prentaðri
auglýsingu þessa tvo menn, er þjófurinn
lýsir sök á hendur. Bn hitt athæfið er
sama óhæfan fyrir því. Og þó að prent-
smiðjum sjeu engin lög sett í þá átt, þá ættu
þær samt að gera sjer að skyldu að afsegja
sína liðveizlu til slíkra hluta.
Kurteisi og krossasótt.
Eitthvað af hnossunum,
Eg meina krossunum,
Fýsir mig fá.
J. Thoroddsen.
Hið útvalda ker stjórnarinnar og embætt-
islýðsins reykvíkska, Suðri, hafði að geyma
skömmu fyrir jólin konungsávarpið sæla,
sem drepið var á nýlega í Isafold, út af
Kristjánsborgarbrennu, skráð á tveimur
tungumálum, dönsku og íslenzku ; það
hefði átt að vera á þremur, t. d. færeysku
líka; það hefði ekki átt illa við; og þá
hefði mátt kyrja: Á þremur tungum það
var skráð !
Páeinar athugasemdir til Isafoldar aptan
við ávarpið — eða þó raunar áfastar við
það, eins og þær hefðu staðið í sjálfu á-
varpinu! — bera með sjer, að frumkvöðlum
þess eða flutningsmönnum hafa ekki kom-
ið vel þessi spaugsyrði, sem Isafold hafði
um ávarpið. En laglegra héfði verið fyrir
þá, að bera sig að fara hreinlegar að til
að fóðra hið' óhöndulega uppátæki sitt.
þetta, sem allir vita, að fólksþingisforset-
inn tjáði konungi samhryggð sína út af slys-
inu, í umboði þingmanna, það gera þeir
að sama sem því, að »allir vinstrimenn
[allir vinstrimenn í heimi ? eða hvað ?] hafi
látið konungi í ljósi hryggð sína yfir því,
að höllin væri brunnin#.
Ætli danskir vinstrimenn mundu eigi
brosa, ef þeir heyrðu slíka vitleysu?
Kíkisþingið er einn höfuðþáttur ríkis-
valdsins, annar en konungur, og honum
jafnhliða; fyrir því þykir hlýða, að þing-
forsetai nir sem fulltrúar þess ávarpi konung
sjerstaklega við ýms tækifæri, svo sem á
tyllidögum eða ef kallað er að honum beri
eitthvað annaðhvort til fagnaðar eða harms,
svo sem t. d. meðal annars fráfall einhvers
ættingja, þótt fjarskyldur sje. þetta er
nánast nokkurs konar hirðsiður, og á ekki
minnstu vitund skylt við ávörp frá þjóðinni
eða frá þjóð og þingi, er aldrei skyldi taka
til nema verulegt tilefni sje, og er aldrei
gert öðruvísi þar sem skynsemi og »takt«
fær að ráða. jpessir íræðarar, sem eru að
úthella sínum anda og speki í »Suðra«, geta
ekki ætlazt til að vera haldnir ófróðir um
þetta. f>eir koma því með það til þess að
blekkja fólk, móti betri vitund. |>ar að
auki láta þeir þess ógetið, að konungur
hafði minnzt á slysið í þingsetningarræð-
unni, er hann las upp sjálfur; og var það
eitt ærið til þess, að forsetarnir gátu ekki
látið það óáhrært, þegar þeir sóttu fund
hans næst.
Hjer í bænum er sögð sú saga, að þegar
einn af hinum meiri háttar embættismönn-
um, sem þeir segja að muni vera haldinn
þar í greindara lagi, heyrði ávarpsins fyrst
getið, þá skopaðist hann mjög að pví. En
þegar til kom, skrifaði hann samt undir
það, til þess að vera ekki að angra höfund
þess og frumkvöðul eða taka sig út úr hóp
lagsmanna sinna. þessu svipað nokkuð
mun hafa staðið á undirskriftum æði-
margra, sem smöluðust á skjalið smátt og
smátt í hálfgerðu pukri; — ekki borið við
að stefna til almenns fundar til þess að
koma sjer saman um málið, sem annars
hefði verið sjálfsagður hlutur. Svo þegar
ísafold leyfði sjer að henda gaman að þessu
uppátæki, þá stenzt hann ekki reiðari. Or-
sökin var ekki sú, að hann væri Isafold ó-
samdóma, heldur hitt, að það er í hans
augum goðgá, að draga dár að nokkrum
hlut, sem hann og hans nótar taka upp á,
sjer í lagi frammi fyrir almenningi. Og svo
tekur öll »halarófan« lagið eptir, eins og
vant er og lög gera ráð fyrir.
jpað er líklega hvorki ómaksins vert nje
almennilega gustuk, að fara að kryfja vand-
lega innihald ávarpsins. Eins og áður er
getið í Isafold, var það að eins hallar-
skrokkurinn sjálfur, sem brann, eða lítið
annað merkilegt; — ein af 5 eða 6 höllum,
sem konungur hefir til umráða. J>ar á móti
áttu menn, bæði þjóð og konungur, miklu
láni að fagna í óláni, því aðdáan-
lega láni í óláni, að eldurinn þyrmdi
þremur hinum dýrmætustu söfnum, sem til
eru í Danmörku, er voru eitt í höllinni
sjálfri, en hin tvö rjett að kalla áföst við
hana. Hallarbrunann má vel bæta, ef
þurfa þykir, sem Vart mun vera. En hvert
eitt af þessum söfnum, sem brunnið hefði,
þá hefði það verið óbætanlegt tjón. það
hefði verið óbætanlegt tjón að missa kon-
ungsbókhlöðuna miklu,og óbætanlegur miss-
ir að málverkasafninu í Kristjánsborg, hvað
þá heldur Thorvaldsens-myndasafninu ; það
er óhætt að fullyrða, að betra hefði verið
að missa tíu Kristjánsborgir heldur en það
safn eitt. — En svo heitt sem ávarpið er,
þá er þó ekki vikið þar einu orði að því, að
lofa forsjónina fyrir þetta mikla lán í óláni;
það er ekki nefnt þar á nafn !
/ .... .
Avarps-smiðirnir utmála þannig sorg Is-
lendinga út af hallarbrunanum :
«jpegar þessi sorgarfregn berst og breiðist
um land allt, munu hjörtu allra nœr og fjoer
gagntakast og hrœrast o. s. frv.»
það væri nú nógu fróðlegt að vita, hvern-
ig höfundur eða höfundar þessarar kjarn-
greinar, sem hjer er auðkenud, mundu vilja
lýsa sorg Islendinga, ef konungi vorum
bæri margfalt meiri harmur að höndum
heldur en missir þessarar einu hallar, sem
hann ekki átti og lítið sem ekkert notaði.
Ætti sú lýsing að verða í rjettu hlutfalli við
þessa, þá sjá allir, að með engu móti mætti
taka minna af en svo, að segja að annar-
hvor maður á landinu mundi springa af
harmi. |>að getur ekki orðið minna, úr því
Islendingum verður svona mikið um, er þeir
frjetta, að hallarskrokkur, sem allur þorri
þeirra hefir aldrei heyrt nefnda fyrri, sje
brunninn.
Gerum ráð fyrir, rjett til dæmis, að ein-
hver sagnaritari síðar meir vildi hagnýta
sjer þetta ávarp líkt og Snorri Sturluson
segist hafa hagnýtt kvæði þau, er »kveðin
voru fyrir sjálfum höfðingjunum eða sonum
þeirra«; »tökum vjer þat allt fyrir satt» seg-
ir hann, »er í þeim kvæðum finnst um ferð-
ir þeirra ok orustur. En þat er háttr
skálda, at lofa þann mest, er þá eru þeir
fyrir; engi mundi þat þora, at segja sjálfum
honum þau verk hans, er allir þeir, er
heyrðu, vissu at hjegómi væri ok skrök, ok
svá sjálfr hann; þat væri þá háð ok eigi ■
lof». Gerum ráð fyrir, segjum vjer, að ein-
hver ókominn sagnaritari beitti þessari frægu
reglu hins mikla fyrirrennara síns að því er
kemur til þessa ávarps. Frásögn hans
mundi þá hljóða hjer um bil á þessa leið:
«KrÍ8tján konungur níundi var svo ást-
sæll af Islendingum, að einhvérju sinni, er
höll ein brann, er hann notaði stöku sinn-
um, þá gagntókust og hrœrðust hjörtu þeirra
allra fjoer og nœr*.
•Minna mátti nú gagn gera !»— kynni ein-
hver lesandinn þá að segja.
Fræðararnir í «Suðra» reka á endahnút-
inn með því spakmæli, að «menn fái sjaldn-
ast titla og krossa fyrir að vera kurteisir*.
Sjaldnast, segir hann ; það ber þó við, ept-
ir því. T. d.: «N. N. allranáðugast sæmd-
ur riddarakrossi dannebrogsorðunnar fyrir
kurteisi*. Nei, það sjest varla á prenti.
En hvað sem því líður, þá er hitt víst, að
fyrir þá kurtoisi, sem rjettu nafni má heita
i