Ísafold - 17.09.1885, Blaðsíða 2

162
aðrir ungar, sem út hafa klakizt í ánni
sjálfri hjálparlaust af mönnunum; en með
þessu bætist stórum við fjölda viðkomunnar
og eins veiðinnar á sínum tíma.
Yjer getum bezt gjört oss ímyndun um
þ&ð, hversu mikils arðs og gróða vjer get->
um vænt oss af því að koma upp hjá oss
almennri og góðri laxfiskarækt í ám vorum
og vötnum, með því að bera oss saman
við nágranna vora, Noregsmenn. þeir hafa
nú þegar næga reynslu fyrir sjer til að geta
ætlazt á, hversu mikið má ala upp í hverri
á og vatni hjá þeim, með því að þeir hafa
einnig rannsakað þau og þekkja nákvæm-
lega, og þeir telja svo til, að þegar lax-
fiskaræktin sje komin hjá sje algjörlega í
lag, þá muni veiði þessara fiska gefa af
sjer í arð 200 miljón króna virði, eða
meira en akuryrkja þeirra og kvikfjárrækt
báðar samtals. Oss vantar að sönnu þekk-
ingu á hvorutveggja þessu; en laxfiska-
veiðin hjá oss til forna og jafnvel enn þá
gefur oss fulla tryggingu fyrir þvi, að ár
vorar og vötn að minnsta kosti all-
flest eru góð veiðivötn; og þó vjer höf-
um, ef til vill, ekki yfir jafnmiklu af slík-
um árn og vötnum að ráða eins og
Noregsmenn, þá þarf enginn, sem rjettum
augum vill á það líta og nokkurn kunnug-
leika hefir á báðum löndunum, annað en
að bera saman hvort heldur atvinnuvegina
eða fólksfjöldann hjá þeim og hjá oss, til
þess að ganga úr öllum efa um það, að í
rjettu hlutfalli við hvort af þessu sem er,
þá höfum vjer yfir miklu meiri veiðiám og
vötnum að ráða en þeir, svo það er ekk-
ert ástæðulaus eða ofdirfskufull ályktun,
þótt vjer segjum, að ef vel er að dugað
laxfiskaræktinni hjá oss, þá geti hún orð-
ið sá atvinnuvegur landsbúa, sem meiri
arðsvon sje af, heldur en nú er af báðum
aðalatvinnuvegum landsins, búpeningsrækt-
inni og sjávaraflanum til samans. En auk
þessa er þessi atvinnuvegur svo langt um
vissari, ef hann er stundaður með nokkuru
lagi og fyrirhyggju, heldur en hvor hinna
er nú, og jafnvel heldur en útlit er eða út-
sjón til þess, að þeir verði eptir kringum-
stæðum vorum og efnahag fyrst um sinn.
þessi atvinnuvegur getur orðið hjer á landi
svo almennur, að ekkert hjerað og mjög
fáar sveitir verði afskiptar honum með
öllu, ef það skyldi nokkur vera; en auk
alls þessa, er hún svo vel löguð við vort
hæfi og vora hagi, hvort sem vjer lítum
á fólksfæð vora eða fátækt, þvi í saman-
burði við arðinn er hún mjög kostnaðar-
lítil og fólksófrek, heimtar svo lítinn vinnu-
krapt, einkum sje við höfð hin langheppi-
legasta, hentugasta og arðsamasta veiði-
aðferð, að veiða að eins' á einum stað í
I 1 ,
hverri á í hentugri veiðivjel eða laxagildru,
sem lokaði ánni algjörlega og gæfi veiði-
manni vald yfir’! öUmn fiskum, sem fara
upp ána, en hinum frjálsa göngu, sem ofan
vilja ganga til sjávar. þessari veiðivjel
mætti eflaust koma við í flestum ám vor-
um, og þó það yrði of kostnaðarsamt, að
setja hana í stærstu árnar, mætti setja
hana í árnar, sem í þær falla. J>ó að slík-
ar veiðivjelar kunni að verða nokkuð dýrar,
þá er fljótsjeð, að þær borguðu sig marg-
fallt, bæði með því að spara menn við
veiðina, og einkum með þvi, að þær eru
hið eina fulltryggjandi ráð til þess að ekki
sje veiddur nema fullorðinn lax, og mun
jeg síðar sýna með dæmi, hversu mikinn
arðsmun það gerir; en auk þessa verður
sú friðun, sem öll áin fyrir ofan fær við
þetta, sú bezta trygging fyrir því, að lax-
inn hafi næði til að hrygna og klekjast út
eins og mest má verða í allri ánni fyrir
ofan; en við það bætist éinn kostur, að
veiðimaður getur ráðið því, hvaða laxateg-
und hann lætur frjóvgast og fæðast í ánni,
með því að hleypa ekki öðrum tegundum
upp í hana. Jeg ætla mönnum nú að geta
ráðið af þessu, að laxfiskaveiðin, sem byggð
er á reglulegri fiskirækt í útklaksfærum og
höfð er við hin bezta veiðiaðferð, getur
orðið svo arðsamur og viss atvinnuvegur, og
svo almennur um land allt, að hann
getur jafnvel forðað landinu við hall-
æri og hungursneyð, þegar hinir bregð-
ast sökum fjárfellis og fiskileysis úr sjó.
|>að má ekki minna ætla, en að allir
þeir, sem láta sjer vera annt og umhugað
um heill almennings og gagn og sóma ætt-
jarðar sinnar, og tekur sárt til þess bága
ástands, sem aðalbjargsæðisvegir vorir
eru nú í, vilji leggja allan hug á, að finna
ráð til þess að úr þeim verði bætt. Eg
vil alvarlega benda þessum mönnum á það,
að kynna sjer sem bezt þetta málefni,
sem hjer er um rætt, og finni þeir ekki
ástæður, sem við rök hafi að styðjast til
að hrekja eða hrinda því, sem hjer er tekið
fram, þá leyfi jeg mjer að skora á þá, að
styrk j a það af alefli í orði og verki, eptir því sem
þeir framast hafa vit og krapta til. Ein-
kum ættu þeir menn, sem hafa að ráða
yfir meiri eða minni veiðirjetti í ám eða
vötnum, sem nokkur veiði er nú í eða
hefir verið í, eða sem ætla má að geti
verið í, ekki að eins sjálfs sín vegna og
sinna, heldur einnig vegna sveitarfjelags
síns og þjóðfjelags, að gjöra sjer far um
að auka þar veiði og vernda eða koma
henni upp, og að koma á fjelagsskap við
sameigendur sína um laxaklaksstofnunina
og veiðina. Enginn ætti að láta smámuna-
lega eða sýtingssama nærsýni og sjergirni
verða íið ljóni á veginum fyrir 3vo ábata-
vœnlegum atvinnuvegi, eins og laxaklakið
er með hyggilegri veiðiaðferð.
f>ótt einhver eigi nú fremur öðrum góða
veiði í á, þá ætti hann ekki að láta það
sitja í vegi fvrir því að gjöra samning um
veiðina, að hann í bráð hefði máske nokk-
uð minni veiði en hann gæti búizt við
mestri ella, einkum vegna þéss, að hann
fengi ekki að veiða nema fullorðinn lax; held-
ur ætti hann að líta jafnt á annara hag
og sinn eiginn, einnig á það, á hve völtum
fæti veiðin stendur, eins og hún nú er, eins
og það einnig er sanngjarnt, að hann féngi
á einhvern hátt 1 samningunum hallann
jafnaðan að nokkuru leyti, ef það sæist
eða sannaðist, að hann hjeldist við til lengd-
ar.
Hin sanngjarnasta og eðlilegasta skipt-
ing á veiði mun vera sú, að hver jörð fái
í sinn hlut eptir því mikinn hluta veiðar,
sem land hennar er langt, með fram veiði-
vatni, í samanburði við annara jarða lönd,
því öll áin má álitast jafnnauðsynleg fyrir
göngu laxins, og að landhlutur sje einn
þriðjungur veiðarinnar.
f>að er eflaust arðsamast að fá laxunga
af sem stærstri og beztri tegund, til að
hleypa út í hverja á, og jafnframt að eyða
úr ánum öðrum smærri og lakari laxfiska-
tegundum ; því ekki er ólíklegt að eptir
smekk Englendinga sje laxinn ekki af jafn-
góðri tegund í öllum ám hjá oss, og muni
því ekki ganga út hjá þeim með jafnháu
verði, og að minnsta kosti er lax í hærra
verði en allt silungakyn; líka er bezt að
ala ekki upp nema eina tegund í hverri á;
en til þess að því verði við komið þarf, eins
og áður er sagt, að hafa veiðivjelar.
Til að gjöra mönnum þetta ljósara, ætla
jeg að setja hjer fram dæmi, og tek jeg á
sem að árlega er hleypt út í úr klakstofnun
100 þúsund laxungum, og tekinn allur
lax, sem er 4 pd. á þyngd og þar yfir, eða
laxinn í fyrsta skipti er hann kemur úr
sjó, og að meðaltalið á því sem veiðist, sje
20?» af því sem út er hleypt talsins, en
vigtin á hverjum að meðaltali 5 pd.; það
yrðu þá 20,000 laxar á 5 pd = 100,000
pd., sem jeg gjöri ekki ráð fyrir að seldist
meira en fyrir 35 aura pundið; verður það
þá 100,000 x 0, 35 kr.= 35,000 kr. Nú
set jeg, að laxinn í sömu ánni sje ekki
veiddur fyr en í annað skipti, þegar hann
kemur úr sjó, en af því þá má búast við
miklu meiri viðkomu af því, sem klekst
út í ánni sjálfri, auk þess sem nú verður
tekið einnig það, sem í vjelina kemur af
smærri laxfiskategundum, ætla jeg, að ó-
hætt sje að gjöra megi ráð fyrir samtals
veiði á móts við 20 ?. af því sem út va