Ísafold - 16.03.1887, Blaðsíða 2

46
eptir valmenni
eitt kuldastrá
á Kornbrekkum.
•Komstu að Kornbrekkum ?
Komstu þar í vetur ?
Sástu þar lauk þann
sem lifir eptir ?
Sá er sífrjór
sumar og vetur,—
það er góðs manns orð,
sem grœr þó frjósi.—
jA ATTH. jlOCH.
Um kosningarlög til
alþingis.
Hverjir eru þeir kostir kosningarlaga,
sem helzt á að líta til, þegar slík lög eru
samin fyrir Island ? Að mínu áliti er það:
að sem minnst af svo nefndri nesja-
skoðun geti komizt að, og um leið sem
mest trygging sje fyrir því, að hinir hæf-
ustu og beztu menn landsins nái kosningu
til alþingis;
að sem flestir af kjósendum eigi kost á,
að nota kosningarrjett sinn, sjer sem kostn-
aðar- og fyrirhafnarminnst.
Ef ákvæði kosningarlaganna væri svo,
að hver maður, sem kosningarrjett hefir,
hefði rjett til að velja 30 eða 36 þingmenn
— með öðrum orðum, að landið allt væri
eitt kjördæmi — þá gæti nesjaskoðun og
hjeraðsrígur ekki komizt að, því þá væru
atkvæði lögð saman fyrir land allt.
En sá er galli á þessu fyrirkomulagi, að
ekki verður með sanngirni ætlazt til, að
hver kosningarbær maður á landinu þekki
alla hina færustu menn, einkum þá, sem
búa á fjarlægustu landshornum,og hina yngri
líttþekktu efnilegu menn; er því hætt við,
að fjöldinn af kjósendum renni blint í sjó-
inn, beint eptir listum, sem blaðamenn
eður einhverjir kappsmenn köstuðu út á
milli alþýðu.
þessi kosningaraðferð væri því ekki full
trygging fyrir hinum sanna þjóðvilja um
það, hverjir sitja skuli á alþingi, nje held-
ur fyrir því, að hæfustu menn landsins
kæmust til þings.
Auk þess er hætt við í jafnstrjálbyggðu
og samgöngulitlu landi, sem Island er, að
þessi kosningaraðferðj yrði talsvert fyrir-
hafnarmikil, og tæki langan tíma, þar til
kosningum væri að fullu lokið, og úrslit
heyrum kunnug.
Til þess að hver, sem kosningarrjett hefir,
geti sem hægast og kostnaðarminnst not-
að hann, þyrftu kjörstaðir að vera í hverj-
um hreppi eða sveit um land allt, hvort
heldur sú regla væri við höfð, að hver kysi j
30—36 þingmenn fyrir allt landið, eður
að eins 1—2 fyrir hverja sýslu, sem nú er
lög og venja.
En á þessu fyrirkomulagi er sá galli, að
með þeim hætti kæmust nesjaskoðanir að
í almætti sínu; og sá þröngvi sjóndeildar-
hringur hvíldi yfir kjörstaðnum, þar sem
kjósendur helzt velja þann, sem þeirhalda
að verða muni sínu hjeraði fylgisamastur,
án þess að láta það ráða úrslitum, hver
gagnlegastur þingmaður mundi verða land-
inu í heild sinni.
þ>ó að þetta þrennt sje að mörgu leyti
hið ákjósanlegasta: að landið allt sje eitt
kjördæmi, að þingmenn sjeu valdir með
listakosningu, og að kjörstaðir sjeu sem
flestir, þá loða við þessa höfuðkosti jafn-
margir ókostir, svo stórir, að eigi er tak-
andi í mál að ráða til slíks fyrirkomu-
lags.
En sje nú farið hjer mitt á milli, þá er j
nokkru náð af kostunum, og sneitt hjá tals-
verðu af þeim göllum, sem eru á núgild-
andi kosningarlögum, og því kosningarlaga- j
frumvarpi, sem samþykkt var á alþingi
næstliðið sumar.
Ef t. d. landinu væri skipt í 8 kjördæmi j
j (nú eru þau 21), og sett í hvert þeirra j
j 3—7 kjörstaðir, eður 40 á öllu landinu (í
stað 21 nú), þa væri mörgum af kjósend-
um gert hægra fyrir en nú er, að sækja
kjörfundi og nota kosningarrjett sinn, ef
j kjörstaðir eru haganlega valdir í sveitunum, |
en aptur öllum óhægra, að koma nesja- j
skoðun sinni að, og einstökum mönnum að j
vinna landinu skaða með kosningarkappi í j
þá stefnu, að koma sjer eða sínum fylgi- j
j fiskum á þing. Jafnframt þessu fyrirkomu-
I lagi gætu listakosningar komizt að í smá-
um stíl, sem væri kjósendum hentugra og
j landinu affarabetra, heldur en að landið allt j
væri eitt kjördæmi.
|>ó ekki sje von til, að hver kjósandi
þekki 30—36 heztu þingmannaefni um land j
allt, þá er honum engin vorkunn, að þekkja
menn í einni eða tveim nálægustu sýslum, j
svo að hann geti þar úr valið 3—5 þing- j
mannaefni eptir eigin þekkingu, án þess
að þurfa að kjósa blint eptir tillögum blaða
og einstakra manna. Sje svo, að í því
kjördæmi sje ekki um xauðugan garð að
j gresja», geta kjósendur valið suma þing-
{ menn sína utan kjördæmis, ef þeir álíta þá
betur tilfallna en innanhjeraðsmenn.
Skipun kjördæma og kjörstaða hefi jeg
áður hugsað mjer þannig :
1. Skaptafells-, Rangárvalla- og Vestmann-
eyjasýsla.
2. Árnes- og Kjósarsýsla.
3. Reykjavík og Gullbringu- og Borgarfjarð-
arsýsla.
4. Mýra- og Snæfellsness- og Dalasýsla.
5. Barðastrandar-, Stranda- og Isafjarðar-
sýsla ásamt ísafjarðarkaupstað.
6. Húnavatns- og Skagafjarðarsýsla.
7. Akureyrarkaupstaður, Eyjafjarðar- og
þingeyjarsýsla.
8. Miilasýslur báðar ásamt 3 sóknum norð-
ast og austast í þingeyjarsýslu.
I hverju af kjördæmum þessum sjeu
kosnir 4 þingmenn, að undanteknu 2. og
4. kjördæmi, þar sem ætti að kjósa 3 þing-
menn í hvoru fyrir sig. þegar svo langt
er komið, að landsmenn kjósa alla þing-
mennina, bætast 6 menn við þessa tölu.
Kjörstaðir ættu að vera 40, sem sje :
í 1. kjördæmi sex í 5. kjördæmi sjö
- 2. --- þrír í 6. - fimm
- 3. —--- fimm í 7.--fjórir
- 4. --- fimm 1 8. fimm.
Ekki er ólíklegt, að við nákvæmari yfir-
vegun mætti finna hentugri takmarkaskip-
un,og að betra væri að fækka eða fjölga kjör-
dæmum eða kjörstöðum; en sú grundvall-
arhugsun held jeg sje rjett, að hentugra
væri, að kjördæmin sjeu talsvert stór, en
þó ekki stærri en svo, að kunnugleiki kjós-
enda nái út að takmörkun kjördæmanna,
og að kjörstöðum sje fjölgað allt að helm-
ingi; því svo má heita, að kosningarrjettur
margra þeirra, er langt búa frá kjörstað,
sje þeim því nær með öllu gagnslaus, eink-
um ef efnalitlir eiga í hlut; þeir mega
hvorki missa tíma nje fje til þess að fara
langa leið til kjörstaðar. |>að er gagnslaust,
að gefa manni hlut eða rjett, sem honum
er ekki hægt að nota.
Hvernig jeg að öðru leyti hefi hugsað
mjer, að kosningum skyldi haga, vil jeg,
til þess að spara rúm i blaðinu, að eins
vísa til Alþingistíð. 1885 C. d. 207—212 og
B. 307. Breytingar þær á núgildandi kosn-
ingarlögum, sem þar eru fram teknar, eru
auðkenndar með skáletri.
það sýndi sig á þingi 1885, að fyrirkomu-
lag á kosningum í þá átt, sem hjer er bent
á, átti örðugt uppdráttar. Frumvarpið var
fellt. Enda mun mega við því búast, að
það fái framvegis marga mötstöðumenn.
þeir einir greiða atkvæði með því, er ekki
er annt um að komast á þing við næstu
kosningar, eða þykjast fastir í sessi, eður
að eins líta á gagn landsins, frekar en sín-
ar eigin fýsnir. Hinir, sem vilja sitja á
alþingi, en vita vanmátt sinn og veikt traust
alþýðu til þeirra, þeir munu jafnan greiða
atkvæði móti frumvarpi, sem fer í þá stefnu,
sem hjer er á vikið. þeir sjá, að þó þeir
geti sópað saman hóp kjósenda, er næst
búa kjörstaðnum, svo þeim nægði það til
þingfarar eptir núgildandi kosningarlögum,
þá er, eptir því fyrirkomulagi, sem hjer er
nefnt, ekki fyrir það »sopið kálið þó í aus-
una sje komið», því þá eru eptir atkvæði
frá 2 til 6 kjörstöðum í sama kjördæmi, sem