Ísafold - 08.09.1887, Blaðsíða 3
171
þeirra gætu landar þar vestra hjálpað til
að komast af vetrarlangt, og hinum mætti
skipta niður á önnur hjeruð; með þeim
hætti mætti sjá þeim farborða. þeir
mundu verða sjálfbjarga eptirleiðis, þótt
þeir kæmust ekki alveg af fyrsta veturinn.
Hann taldi ugglaust, að hægt mundi að
láta þá ílengjast í Kanada, þó ekki væri
beitt neinum þvingunarmeðulum til að
aptra þeim frá að fara til Bandaríkjanna.
Hann vitnar til þess, að þó að allmikið af
Islendingum hafi komið vestur árið sem
leið, þá hafi þeir allir komizt af án ann-
arar hjálpar en landa sinna, nema tvær
eða þrjár fjölskyldur, er bærinn hafi hjálp-
að. íslendingafjelag (Framfarafjelag Is-
lendinga?) og margir einstakir menn hafi
verið mjög örlátir, og lagt meira fje í söl-
sölurnar en stjórnin, til að hjálpa nýkomn-
um vesturförum; mundu því ráðstafanir
stjórnarinnar til að koma fólki vestur frá
Islandi, verða studdar af alúð; og reynsl-
an hefði sýnt, að með þvf að styðja inn-
flutning Islendinga útvegaði stjórnin land-
inu iðjusama og greinda borgara og fram-
faramenn.
Fólkstala er nú á Islandi 73.000— segir
blaðið. tþar af segir síra Jón, að 6000
að minnsta kosti þurfi hinnar fyrirhuguðu
hjálpar. það er auðsjeð, að slíkur burt-
flutningur mundi ekki gera neina mann-
þurð á Islandi, en draga þó töluvert til
aukningar mannfólki í Manitóba og Norð-
Yesturlandinu«.
Saltfisksverkun Vestur-
heimsmanna.
1 skýrslu um fiskisýninguna miklu í
Lundúnum 1883 er lýst á þessa leið að-
ferð manna í Bandaríkjunum í Norður-
Ameríku að þurka saltfisk.
Fiskurinn er (.þurkaður á löngum trje-
grindum, álíka í lögun og vefjarskeið, en
miklu lengri og breiðari, og rimarnar svo
breiðar, að ekki komi far í fiskinn. Milli-
bilið milli rimanna er ekki stærra en svo,
að fiskurinn sígi ekki eða fari ekki í hlykki
milli þeirra, þegar hann er breiddur þar
til þerris. Sumstaðar liggja grindur þessar
á jörðu, en optast eru þær hafðar á stoð-
um, sem eru svo háar, að þeir, sem vinna
að fiskinum, geta gengið upprjettir að vinnu
sinni. Milli grindanna er manngengt bil
og nær maður rúmlega til með höndunum
yfir hálfa breidd grindarinnar.
Ameríkumenn hrósa mjög þessari verk-
unar-aðferð, og telja henni meðal annars
til gildis, að það má afkasta miklu meiru,
þegar ekki þarf allt af að vera að bogra
og rjetta sig á víxl. þar að auki segja
þeir að fiskurinn þorni betur, jafnar og
fyr, og jafnskjótt beggja vegna, af því að
lopt kemst að fiskinum að neðan, eins og
oían.
Kostnaðurinn segja þeir að vinni sig
fljótt upp, þar sem farið sje með talsvert
af fiski. Á Newfoundlandi, þar sem nóg
er af klettum og grjóti, vilja menn heldur
vinna til að búa til grindur fyrir fiskinn,
en þurka hann á klettunum.
Erindreki Norðmanna á sýningunni legg-
ur mikla áherzlu á, að lopt komist að
fiskinum báðum megin í senn, svo að hann
þorni hjer um bil jafnfljótt á báðar hliðar,
og ræður Norðmönnum til að taka upp
sið Ameríkumanna í þessu og þurka fiskinn
á trjegrindum. Hann segir, að lang-almenn-
ast sje, að þurka fisk á klettum í Norvegi,
og þó hafi menn þar reynsluna fyrir sjer
í því, að á þeim fáu stöðum, þar sem
fiskur er þurkaður á fjörugrjóti (hnull-
ungum), sje betri verkun á saltfiski en
annarstaðar; er það því að þakka, að þá
kemst lopt betur að fiskinum að neðan,
af því grjótið er hnöttótt meira eða minna,
heldur en ef fiskurinn liggur á flötu grjóti.
Hann tekur líka íslenzka fiskinn til dæmis.
Segir hann, að sveppar sæki miklu síður
á ísfirzkan fisk en fisk frá Faxaflóa, og
hefir það eptir mönnum sem vit hafa á,
að það muni vera með fram því að þakka,
að Isfirðingar þurka fisk sinn á fiskireitum
(fjörugrjóti), en Sunnlendingar mest á
klettum, þar sem lopt kemst ekki að fisk-
inum að neðan.
Alþingi.
XIV.
Knfli úr rœðu Beuid. Sveinssonar í
stjörnarskrármálinu við 3. umr. í neðri
deild.
»Eins og nú stendur, er stjórn allra
hinna sjerstöku málefna Islands háö
hinu almenna löggjafarvaldi og úrs'it-
um málanna í ríkisráði Dana: öll sjer-
stakleg ábyrgð er ómöguleg,og allar stjórn-
arathafnir, stjórnskipulega skilið, fara fram
í Danmörku ; þannig er ástandið, og þetta
er og hefir verið ófrávíkjanleg krafa og
lögmál stjórnarinnar. Allir hljóta að sjá,
að hjer er um skarpar mótsetningar að ræða,
og tilslökunin þannig löguð, að eigi er um
annað að tala en það. að stjórn liinna
sjerstaklegu málefna sje annaðhvort háð eða
ekki háð hinu almenna löggjafarvaldi og
ríkisráði Dana. þessar mótsetningar eru
eins skarpar og glöggar, sem mótsetningin
milli birtu og myrkurs, milli já og nei,
lífs og dauða, og þegar nú tilslökunin frá
þingsins hálfu ætti að ganga í þessa átt,
þá er það sama sem að stjórnin heimtaði,
að þjóðin beiti banaspjóti á móti sjálfri
sjer, afneiti sjálfri sjer og lífstilveru sinni.
Jeg tek þetta fram, ekki. til að gerahæstv.
landsh. það Ijóst, heldur til þess að sýna
honum, að mjer sje það ljóst, að þess kon-
ar tilslökun sje ómögulegt að heimta af
hinni íslenzku þjóð, og að hún mundi
fremja sjálfsmorð, ef hún uppfyllti slíka
kröfu Jeg skal játa, aðjeg get velskilið,
þótt örðugt sje að fá stjórnina til að slaka
til. allt svo lengi sem hún skoðar þetta
mál frá sínu alveg ranga og öfuga sjón-
armiði, og heldur því fram með einsmiklu
kappi og einstrengingsskap, eins og hún
hefir sjbit með auglýsingunni 2. nóv.1885,
sem hæstv. landsh. hefir svo margvitnað
til. Jeg skal að öðru leyti geta þess, að
það er alveg ástæðulaust og rangt, sem
sagt hefir verið, að alþingi hafi ekki s/nt
tilslökunarsemi eða verið ófúst til sam-
komulags við stjórnina í stjórnarskipunar-
máli Islands, og jeg finn mig knúðan til
að halda hlífðarskildi fyrir alþingi í þessu
efni með því, að rifja það upp með sem
fæstum orðum, sem fram hefir farið fyr
og síðar í máli þessu. Jegman svo langt
og allir hljóta að muna svo langt — að
menn taki ekki lengra til — að árið 1867
var sá ráðgjafi í Danmörku, sem halúi
allan vilja á að koma samkomulagi á milli
stjórnarinnar og íslendinga í þessu máli;
honuni var alvara, og sú alvara skein út
úr frv. því, sem lagt var fyrir þingið, út
úr orðum hins þáverandi konungsfulltrúa,
Hilmars sál. Finsens, og mörgu öðru, og
þinginu var einnig alvara, að mæta stjórn-
inni á miðri leið. En hvernig fór? Ekk-
ert samkomulag komst á, og konungsfull-
trúinn fjekk jafnvel ákúrur hjá stjórninni
fyrir að hafa gengið of langt í sáttatil-
raunum sínum við þingið ; þá sem optar
stóð þessi gamla flækja og kredda föst
um það hjá stjórninni, að engin sönn
stjórnskipuleg mótsetning skyldi veramilli
hinna sjerstöku mála íslands og hinna al-
mennu ríkismála, sem illur þrándurígötu
fyrir öllu samkomulagi. Stjórnin og á-
byrgðarleysið átti endilega að þurfa að
vera í Kaupmannahöfn, hvorttveggja óað-
greinanlegt frá ríkisráði Dana. þingeptir
þing var svo verið að laga frv. frá 1867,